ΣΕΞ ΚΑΙ T.V.

Το κουτί με τις γυμνές

1.  /  2.

ΒΑΘΥ ΚΑΝΑΛΙ

Το σπέρμα της θεαματικότητας

Ηταν Πρωτοχρονιά, όταν η τότε μονοπωλιακή κρατική τηλεόραση τολμούσε να δωρίσει στους νυσταλέους τηλεθεατές της μια πρώτη γεύση από γυμνόστηθα μπαλέτα. Για αδιευκρίνιστους ακόμη λόγους, η εορταστική οικογενειακή πέψη είχε κριθεί αρμοδίως η καταλληλότερη στιγμή για να διανθιστεί το τηλεοπτικό πρόγραμμα με μικρότερη ή μεγαλύτερη δόση "καλλιτεχνικού" γυμνού. Τα χρόνια πέρασαν και τα τείχη έπεσαν, η συνταγή ωστόσο παραμένει: δεν πάνε πολλές ημέρες που το απογευματινό στριπτίζ του Ciao Antenna μετατέθηκε για το εορταστικό δείπνο, τότε που, περιέργως, η οικογενειακή συγκέντρωση μοιάζει να νομιμοποιεί κάποιες ηδονοβλεπτικές ελευθεριότητες. Οι πάσης φύσεως γιορτές υπήρξαν εξάλλου η σταθερή πρόφαση για την προβολή των πρώτων ημίγυμνων σεξοπρογραμμάτων. Ας μην ξεχνούμε ότι την επέτειο του Οχι επέλεξε πριν από τέσσερα χρόνια η ΕΤ 1 για να πει το μεγάλο Ναι στην προβολή ενός "καυτού" θεάματος μπερλουσκονικής έμπνευσης.

ΑΠΟ ΝΩΡΙΣ ΕΩΣ ΑΡΓΑ

Τα χρόνια πέρασαν και η συνταγή αντέχει, μόνο που η δοσολογία άλλαξε ριζικά. Τα ιδιωτικά κανάλια επιτάχυναν τις εξελίξεις ανάγοντας τη ροζ απόχρωση σε απαραίτητο καρύκευμα των πιο ετερόκλητων προγραμμάτων. Η σημερινή εικόνα είναι τοις πάσι γνωστή: τα ημίγυμνα ή γυμνά γυναικεία σώματα δεν αποτελούν πλέον απλό συνοδευτικό πλαίσιο, αλλά συνιστούν τον βασικό συνεκτικό ιστό μιας τεράστιας ποικιλίας εκπομπών. Από το μεσημέρι ίσαμε το βράδυ, παιχνίδια και σίριαλ στηρίζονται όλο και περισσότερο στο γυναικείο κορμί, έτοιμο να καταναλωθεί από τον τηλεθεατή τόσο "παθητικά" όσο και "ενεργητικά". Γιατί δίπλα στην παντοδύναμη οφθαλμοπορνεία, έχουν εφευρεθεί και κάποιες τεχνικές που δημιουργούν την αυταπάτη της συμμετοχής. Ντάλα μεσημέρι ακόμη, και η μικρή οθόνη πλημμυρίζει από κοριτσόπουλα πρόθυμα να χαριεντιστούν ενώπιον του φακού, αλλά και να ακολουθήσουν κατά γράμμα τις εντολές του παίκτη που, μεταξύ άλλων, καλείται να τα αναγνωρίσει από τις γάμπες. Είναι προφανές ότι αν οι μεσημεριανές ώρες επιτρέπουν τη ρουλέτα με τεμάχια σώματος, το σούρουπο επιβάλλει ολίγη από στριπτίζ ως επιβράβευση της ορθής επιλογής του τηλεπαίκτη. Το κρεσέντο τοποθετείται καθημερινά στις μεταμεσονύκτιες ώρες, όταν λόγος και εικόνα δοκιμάζουν τις αντοχές τους στις πρακτικές της πάσης φύσεως απογύμνωσης.
Η κριτική που ασκείται σε αυτή την πλημμυρίδα του γυμνού αναφέρεται συνήθως στην έλλειψη καλού γούστου που χαρακτηρίζει όσες εκπομπές καταφεύγουν στο σώμα, συνηθέστατα το γυναικείο, για να αυξήσουν τη θεαματικότητά τους. Ζήτημα λοιπόν αισθητικής η τηλεοπτική σεξομανία; Και απλή κακογουστιά η ζαριά που ρίχνει τηλεφωνικά ο θεατής προκειμένου να γδύσει τελετουργικά μια γυναίκα; Το ακραίο σεξιστικό παιχνίδι που παίζεται στα κανάλια από το μεσημέρι έως τα άγρια χαράματα υπερβαίνει κατά πολύ το πανθομολογούμενο κακό γούστο των εκπομπών αυτού του είδους. Βέβαια η κυρίαρχη πλέον μεταμοντερνίζουσα αισθητική της διαφήμισης ή των περιοδικών έχει εδώ και καιρό καταδικάσει ως πουριτανική κάθε αντίρρηση στη γενικευμένη χρήση του γυμνού γυναικείου σώματος. Οι απελευθερωτικές ιδιότητες του γυμνού θεωρούνται έτσι δεδομένες, απλώς η ποιότητά του ποικίλλει.

ΤV Η ΣΕΜΝΟΤΥΦΗ

Στο μεταξύ, το τηλεοπτικό μέτωπο στον πουριτανισμό διευρύνεται επιτυχώς. Τηλεπαιχνίδι με στριπτίζ και βραδινή "επιστημονική" εκπομπή με θέμα το σεξ προβλέπει το πρόγραμμα εξυγίανσης σταθμού που αντιμετωπίζει τελευταία οικονομικές δυσχέρειες. Το άπιαστο όνειρο ενός ελληνικού CNN υποχωρεί μπροστά στη γήινη προοπτική ενός εγχώριου RTL. Την ίδια στιγμή, οι περισσότερες τηλεοπτικές σειρές ακολουθούν τυφλά ένα αντίστοιχο συνταγολόγιο, ενώ ακόμη και η γυμναστική προτείνεται πλέον ως μοναχική σεξουαλική τελετουργία. Μόνο που το διάχυτο τηλεοπτικό σεξουαλικό ξεφάντωμα είναι μάλλον πιο σεμνότυφο από ό,τι θέλουν να πιστεύουν οι υποστηρικτές του. Μοιάζει παραδοξολογία, αλλά δεν είναι. Στη βάση της ιδιότυπης σεμνοτυφίας της τηλεόρασης βρίσκεται η αδυναμία της να γίνει πραγματικά ερωτική. Η γύμνια ενός αψεγάδιαστου σώματος κάτω από τον λευκό φωτισμό που θυμίζει χειρουργικό τραπέζι αιχμαλωτίζει το βλέμμα των τηλεθεατών, αλλά αδυνατεί να τους κινητοποιήσει ερωτικά. Το ίδιο και οι λάγνες εκμυστηρεύσεις και τα μεταμεσονύκτια ψιθυρίσματα των καναλιών που αναζητούν κάθε βράδυ τρόπους εξορκισμού της επιθυμίας μιλώντας ακατάπαυστα γι' αυτήν.
Και πάλι δεν είναι απλώς πρόβλημα ποιότητας. Οι τηλεοπτικές σεξοεκπομπές μηχανεύονται μύριους τρόπους για να πρωτοτυπήσουν, αλλά σπανίως τα καταφέρνουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του γερμανοϊταλικής προέλευσης Τούτι- Φρούτι που ίσαμε σήμερα έχει σταδιοδρομήσει σε διάφορες παραλλαγές και ετοιμάζεται και πάλι να επανακάμψει εξελληνισμένο. Η ιδέα του Τούτι-Φρούτι να γδύνει μπροστά στο φακό τους παίκτες του προκάλεσε στην αρχή την περιέργεια του κοινού, γρήγορα ωστόσο οι μετρήσεις της θεαματικότητας ήρθαν να διαψεύσουν τον αρχικό ενθουσιασμό: όλο και πιο περιορισμένος αριθμός τηλεθεατών άντεχε μετά από λίγο τη ρηξικέλευθη αυτή συνύπαρξη του επαγγελματικού στριπτίζ με την αμήχανη απομίμηση της τελετουργίας του από ερασιτέχνες, άντρες και γυναίκες, που καλούνταν να βγάλουν τα ρούχα τους προκειμένου να κερδίσουν τους απαραίτητους πόντους. Πιθανολογείται ότι στη ρίζα αυτής της απόρριψης δεν κρυβόταν τίποτε άλλο από την άρνηση του θεατή να αντιμετωπίσει τη σύγκριση μεταξύ των δύο εικόνων: εκείνης των επαγγελματιών και εκείνης των ερασιτεχνών, με τους οποίους είχε την τάση να ταυτίζεται ο αποδέκτης του θεάματος.

ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΥΡΙΤΑΝΙΚΑ

Είναι όμως μόνον αυτό; Η βασική ιδέα (και) του Τούτι-Φρούτι ήταν να "δημοσιοποιήσει" κάτι πολύ ιδιωτικό, όπως είναι το ανθρώπινο κορμί. Μόνο που η τηλεόραση δεν ενδείκνυται για προσωπικές απογυμνώσεις ψυχής και σώματος. Σε αντίθεση με τον κινηματογράφο, τον τόπο όπου μπορεί κανείς να απορροφηθεί κυριολεκτικά από μια καλή ερωτική ταινία, η τηλεόραση δεν επιτρέπει στο θεατή να βυθιστεί σε ό,τι συμβαίνει στην οθόνη της. Γι' αυτό και δεν μπορεί να είναι ερωτική. Μέσο δίχως αρχή και τέλος, η τηλεόραση συνδέει συσκευές και ανθρώπους σε ένα διεθνές επικοινωνιακό δίκτυο και μετατρέπει το κοινό της σε παθητικό δέκτη, την ίδια ώρα που φροντίζει να του υπενθυμίζει αέναα ότι αποτελεί κι αυτός μέρος ενός πανταχού παρόντος συστήματος. Ακριβώς η ύπαρξη του τηλεοπτικού αυτού δικτύου διαταράσσει τον αυστηρά προσωπικό και ιδιωτικό χαρακτήρα αποκαλύψεων και εκμυστηρεύσεων. Είναι φορές που μια διαφήμιση αρκεί για να χαθεί η όποια μαγεία.
Ετσι το γυμνό σώμα "δημοσιοποιείται" στην τηλεόραση με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο "κοινοποιούνται" τα μυστικά των (υποτιθέμενων) επωνύμων τις μεταμεσονύκτιες ώρες: με έναν ψυχρό επαγγελματισμό που εφαρμόζει τους μηχανισμούς εκείνους που επιτρέπουν το στιγμιαίο κέντρισμα του ενδιαφέροντος ώστε να αποφευχθεί το γύρισμα του κουμπιού σε άλλο κανάλι. Τα περί "τηλεοπτικής απελευθέρωσης" που ακούγονται συχνά στις "σοβαρές" εκπομπές -όσες δεν μπορούν να προσχωρήσουν στη γυμνή μόδα και επιδίδονται στην ανάλυσή της- νομιμοποιούν απλώς μια κατάσταση που αυτή τη στιγμή έχει επικρατήσει καθιστώντας αδιανόητη κάθε ουσιαστική αντίρρηση. Εξάλλου το κλίμα αυτό είναι πλέον τόσο διάχυτο, ώστε ωθεί ακόμη και κάποιες παρουσιάστριες να μας λένε τις ειδήσεις με όλο και μεγαλύτερο ντεκολτέ.
Πουριτανική η ένσταση στην τηλεοπτική χρήση του γυμνού γυναικείου σώματος; Με όσες παραλλαγές στριπτίζ κι αν μας βομβαρδίσουν Μαρίνοι, Μαστοράκηδες, Μυλωνάδες και τα άλλα τα παιδιά δεν πρόκειται ποτέ να εξωραΐσουν το απλό γεγονός ότι με την επαγγελματική τους δραστηριότητα αναπαράγουν τις πιο στερεότυπες εικόνες που κυκλοφορούν στην πιάτσα για τα φύλα, τις ανθρώπινες σχέσεις και τον έρωτα.
 

(Ελευθεροτυπία, 8/1/1995)