ΠΡΟΤΥΠΑ

Η Ελλάδα του Χίτλερ

1.  /  2.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΝΑΖΙΣΜΟΣ

Ηταν ο Σωκράτης εθνικοσοσιαλιστής;

Η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την αρχαία Ελλάδα που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό έχει πολλές και ενδιαφέρουσες πτυχές. Οι εκδόσεις αρχαίων συγγραφέων και οι άφθονες ειδικές μελέτες μαρτυρούν τη διάθεση για μια εμβάθυνση των ιστορικών μας γνώσεων για την αρχαιότητα. Ωστόσο η αναφορά στο παρελθόν υπαγορεύεται συχνά από σύγχρονες πολιτικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες. Ετσι, παράλληλα με την εξαιρετικά χρήσιμη προσπάθεια για καλύτερη κατανόηση της αρχαίας Ελλάδας, γινόμαστε σήμερα μάρτυρες και μιας εκδοχής της ελληνικής ιστορίας που βρίσκεται στους αντίποδες κάθε επιστημονικής μεθοδολογίας. Η αντιιστορική αυτή αφήγηση δεν μασά τα λόγια της: το μεγαλείο του κλασικού πολιτισμού οφείλεται στη βιολογική ανωτερότητα της ελληνικής φυλής, τα επιτεύγματα της αρχαίας Ελλάδας έγιναν δυνατά χάρη στην αριστοκρατική διάρθρωση κάποιων πόλεων-κρατών και κυρίως της Σπάρτης, το άνθος της αρχαίας φιλοσοφικής σκέψης περιφρόνησε δημιουργικά τα δημοκρατικά ιδεώδη. Ρατσιστική, αυταρχική και στρατοκρατική η κλασική Ελλάδα; Δεν πρόκειται για πρόσφατη κατασκευή. Πρόκειται απλώς για τη ναζιστική ανάγνωση της αρχαιοελληνικής ιστορίας που επανεισάγεται σήμερα από τους εγχώριους θιασώτες της και προτείνεται από κανάλια και έντυπα ως "υγιής" ιστορική στήριξη των εθνικών δικαίων της χώρας.

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

Η ιδιότυπη σύνδεση του αρχαίου ελληνισμού με την εθνικοσιαλιστική ιδεολογία έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνών. Γνωρίζουμε έτσι σήμερα ότι η επιλεκτική ανάγνωση της αρχαίας ελληνικής ιστορίας αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας, η οποία ευαγγελίστηκε τη δημιουργία ενός κράτους νέας μορφής που θα συνέδεε εις το διηνεκές τον ελληνισμό με το γερμανισμό. Οπως προκύπτει από τα κείμενα και τις ομιλίες των εθνικοσοσιαλιστών ηγετών, η φαντασιακή αυτή εκδοχή του ελληνισμού στηρίχθηκε σε πολλαπλές διαστρεβλώσεις της αρχαίας ιστορίας, αλλά και στη χρήση αποσπασμάτων από έργα των κλασικών της γερμανικής σκέψης, όπως του Γκέτε, του Σίλερ, του Νίτσε και διάφορων ιστορικών και αρχαιολόγων του 19ου αιώνα. Προνομιακή βέβαια υπήρξε η επαφή των εθνικοσοσιαλιστών θεωρητικών με τη σκέψη κάποιων πρώιμων ρατσιστών του περασμένου αιώνα, όπως του γάλλου κόμη Γκομπινό και του άγγλου Τσάμπερλεν. Ο πρώτος είχε αναπτύξει διά μακρών τα περί ανωτερότητας της λευκής φυλής, ενώ ο δεύτερος είχε επιχειρήσει να πείσει περί της άριας καταγωγής των "θετικών προσωπικοτήτων" της ιστορίας, στις οποίες είχε περιλάβει και τον Ιησού Χριστό. Ο ίδιος, εξάλλου, Τσάμπερλεν είχε ισχυριστεί ότι "η πραγματική ιστορία ξεκινά τη στιγμή που ο Τεύτονας με το ισχυρό του χέρι αρπάζει την κληρονομιά της αρχαιότητας".
Η συστηματοποίηση, ωστόσο, της ναζιστικής εκδοχής για τη σχέση ελληνισμού-γερμανισμού οφείλεται στον ίδιο τον Αδόλφο Χίτλερ και κωδικοποιηθήθηκε ήδη κατά τα μέσα της δεκαετίας του '20 στο έργο του "Ο Αγών μου". Από τη στιγμή μάλιστα της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, αρχαιολόγοι, ιστορικοί και ελληνιστές του Ράιχ ανέλαβαν την επιστημονική τεκμηρίωση της άποψης ότι Ελληνες και Γερμανοί έχουν κοινή φυλετική καταγωγή, καθώς και ότι τα επιτεύγματα του γερμανικού πολιτισμού αποτελούν συνέχεια του αρχαιοελληνικού θαύματος. Το σχήμα που πρότεινε ο εθνικοσοσιαλισμός, αναφέρει ο Ιωάννης Λουκάς στο έργο του "Εθνικοσοσιαλισμός και Ελληνισμός", θυμίζει ένα είδος σκυταλοδρομίας μέσα στην ιστορία, κατά την οποία ο Προμηθέας παραδίδει τη δάδα στον Χίτλερ και η κλασική Ελλάδα στο ρατσιστικό γερμανικό Ράιχ που καθοδηγείται από τον Φίρερ-Προμηθέα. Μιλώντας στο Ράιχσταγκ στις 11 Δεκεμβρίου 1941, όταν κήρυξε τον πόλεμο στις ΗΠΑ, ο Χίτλερ ταύτιζε το προμηθεϊκό φως του ελληνικού πολιτισμού με αυτό της ρατσιστικής Γερμανίας. Και συμπλήρωνε: "Οταν οι Ελληνες κατόρθωσαν να συνθλίψουν την περσική εξάπλωση, δεν υπερασπίστηκαν την περιορισμένη στο χώρο ελληνική πατρίδα τους, αλλά έσωσαν αυτή την αντίληψη που σήμερα ονομάζεται Ευρώπη".
Ο ελληνικός πολιτισμός χρησιμοποιήθηκε όμως όχι μόνο για να δικαιώσει την ιμπεριαλιστική εξωτερική πολιτική του Γ' Ράιχ, αλλά και το σύνολο της ρατσιστικής κοσμοθεωρίας του, όπως εξηγεί στη μελέτη του ο Ι. Λουκάς. Ετσι, στις αρχαιοελληνικές κοινωνίες απέδωσαν οι εθνικοσοσιαλιστές καθαρά βιολογικές-ρατσιστικές αντιλήψεις, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι, όταν για παράδειγμα μιλούσαν για την ανωτερότητά τους έναντι των "βαρβάρων", οι αρχαίοι Αθηναίοι δεν αναφέρονταν σε φυλετικές διαφορές, αλλά σε διαφορετική πολιτισμική βαθμίδα. Την ιδεολογική αυτή στρέβλωση της αρχαιοελληνικής σκέψης θα συναντήσουμε σε όλες τις σχετικές αναφορές των εθνικοσοσιαλιστών. Ενδεικτική είναι η επιλεκτική ανάγνωση των έργων του Ηροδότου, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, καθώς και η εμμονή στις απόψεις του Ξενοφώντα, θαυμαστή του λακωνικού στρατιωτικού συστήματος. Εξάλλου, την ίδια στιγμή που επιχειρούσαν να τεκμηριώσουν "επιστημονικά" τη φυλετική συγγένεια μεταξύ Γερμανών και Δωριέων, οι εθνικοσοσιαλιστές πρόβαλλαν με έμφαση στοιχεία του σπαρτιατικού προτύπου, αρχέτυπης μορφής του Γ' Ράιχ: τη λατρεία της σωματικής άθλησης, την αυστηρότητα των κοινωνικών δομών, τις ευγονικές λύσεις τύπου Καιάδα.

ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑ ΜΕΣΩ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ

Η επανεισαγωγή της αρχαιότητας μέσω της ναζιστικής ανάγνωσής της προβάλλει ανάγλυφα στη σύγχρονη "αναβίωση" των Ολυμπιακών Αγώνων. Οποιος διαβάσει τα κείμενα του βαρόνου ντε Κουμπερτέν, θα διαπιστώσει με την πρώτη ματιά ότι πρόκειται για έναν γνήσιο ιδεολόγο του ρατσισμού και ανενδοίαστο απολογητή της αποικιοκρατίας. "Το χαρακτηριστικό του ολυμπισμού είναι ο αριστοκρατισμός, η ελίτ", έγραφε ο ίδιος. Οταν τέθηκε θέμα αναβολής ή ματαίωσης της Ολυμπιάδας του 1936, η οποία κατέληξε ως γνωστόν σε ναζιστική φιέστα, ο βαρόνος αντέδρασε βίαια. Και εκ των υστέρων εμφανίστηκε δικαιωμένος: "Είναι εντελώς λάθος ότι θυσιάστηκε η ολυμπιακή ιδέα στην προπαγάνδα. Η μεγαλειώδης επιτυχία των Αγώνων του Βερολίνου υπηρέτησε θαυμάσια το ολυμπιακό ιδανικό (...). Εδώ στη Γαλλία ανησύχησαν που οι Αγώνες του 1936 έλαμψαν από τη χιτλερική δύναμη και την πειθαρχία. Αλλά πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;" (27.8.36). Οπως εξάλλου δήλωσε ο ίδιος στους δημοσιογράφους, συνεχάρη "θερμά τον κ. Χίτλερ, χαιρετίζοντας στο πρόσωπό του ένα από τα πλέον δημιουργικά πνεύματα του καιρού μας".
Αυτοί οι χιτλερικοί αγώνες του 1936 δεν αποτελούν το "μαύρο στίγμα" στην ιστορία του σύγχρονου ολυμπισμού. Αντιθέτως, σημάδεψαν όλη τη μεταπολεμική ιστορία του θεσμού και αποτελούν από τότε πηγή έμπνευσης και ένα ανομολόγητο μέτρο σύγκρισης. Μία από τις εμπνεύσεις του Γκέμπελς υπήρξε και η μεταφορά της φλόγας από την Ολυμπία στο Βερολίνο. Το τελετουργικό αυτό -που δεν έχει την παραμικρή σχέση με την αρχαία παράδοση- τηρείται πάντοτε με φανατική προσήλωση. Το θεωρούμε, μάλιστα, και διαπραγματευτικό χαρτί για τη διεκδίκηση πολιτικών ή διπλωματικών αξιώσεων.
Αδιάψευστος μάρτυρας, το μουσείο των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία: Οχι μόνο φιλοξενεί με περηφάνια τα ενθύμια των χιτλερικών αγώνων σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, αλλά και αποδίδει ιδιαίτερες τιμές στον Καρλ Ντιμ ως εμπνευστή της λαμπαδηδρομίας και τον ονομάζει "ολύμπιο" καθηγητή. Κανείς δεν μοιάζει να ενοχλείται από το γεγονός ότι η ιδέα αυτή των Γκέμπελς-Ντιμ για την ολυμπιακή φλόγα είχε ως κύριο στόχο να αναδειχθεί η "αρία" προέλευση των κατοίκων του Γ' Ράιχ απευθείας από τις πηγές της αρχαίας Ελλάδας.

Η ΜΙΣΗΤΗ ΑΡΧΑΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Με αυτή τη διεστραμμένη αντίληψη περί αρχαιότητας να κυριαρχεί σε ορισμένους κύκλους, δεν είναι να απορεί κανείς που ο ναζιστής Πλεύρης έχει αναδειχθεί σε ιστορικό μελετητή και θεωρείται από σεβαστή μερίδα των μέσων ενημέρωσης έγκριτος αρχαιογνώστης. Αλλά για όλους αυτούς η κλασική αρχαιότητα δεν είναι παρά η αποθέωση του ολοκληρωτισμού. "Σας λένε ψέματα ότι τάχα η δημοκρατία ήταν το ιδανικό πολίτευμα. Απεναντίας ήταν ένα απάνθρωπο καθεστώς που δολοφονούσε, φυλάκιζε και εξόριζε τους Αρίστους", διδάσκει ο Πλεύρης. "Μεταξύ αρχαιοελληνικών προσωπικοτήτων και δημοκρατίας υπήρχε βαθύτατο μίσος".
Πού τα έμαθε αυτά ο κ. Πλεύρης; Μα στο χιτλερικό του ευαγγέλιο. Το ομολογεί ο ίδιος σε μια σπαρταριστή συνέντευξή του στην Οριάνα Φαλάτσι (Europeo, Σεπτέμβριος 1974):
"ΠΛΕΥΡΗΣ: Αν θα διαβάσετε το Mein Kampf του Χίτλερ, θα βρείτε πως οι θεωρίες του είναι οι θεωρίες του Σωκράτη. Επακριβώς!
ΦΑΛΑΤΣΙ: Διάβολε, και γω που τον νόμιζα έναν καλό άνθρωπο τον Σωκράτη!

ΠΛΕΥΡΗΣ: Ηταν. Δι' αυτό εδολοφονήθη από τη δημοκρατία. Διότι ήταν ένας καλός άνθρωπος, ένας εθνικοσοσιαλιστής".
Ας έχουν λοιπόν υπόψη τους οι θαυμαστές του κ. Πλεύρη ότι τα διανοήματά του μπορούν να τα διαβάσουν κατευθείαν από το πρωτότυπο. Ως γνωστόν, ο "Αγών μου" κυκλοφορεί και σε ελληνική μετάφραση.
 

(Ελευθεροτυπία, 9/4/1995)