ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΥΠΟ ΑΙΡΕΣΗ

Πίσω έχει ο άντρας την ουρά

1.  /  2.

Η ΑΝΔΡΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ

Οι νέες συνέπειες της μικρής διαφοράς

«Τις γυναίκες τις πλακώνω στις κλωτσιές. Οσες είχα στη ζωή μου τις έδερνα, θα δέρνω κι αυτήν που θα παντρευτώ, αν με τσαντίζει ή αν με κάνει να ζηλεύω», δήλωνε πρόσφατα ο Απόστολος Γκλέτσος και οι εφημερίδες αναδημοσίευσαν χωρίς σχόλιο τη σοφή του ρήση. Καθώς η κακοποίηση των γυναικών δεν διώκεται αυτεπαγγέλτως, η αρμόζουσα σε ανθρωποειδές ομολογία δεν θα παρουσίαζε το παραμικρό ενδιαφέρον, αν δεν είχε να μαρτυρήσει πολλά για την «ανεκτική» στάση της σημερινής κοινωνίας στις λεκτικές -και όχι μόνον- παραβιάσεις των στοιχειωδέστερων δικαιωμάτων των γυναικών.
Τελικά τι απέγινε με τη γυναικεία απελευθέρωση; Μετονομάστηκε σε ισότητα και αποτελεί γεγονός για τις γυναίκες της Δύσης, απαντούν με σιγουριά φορείς και αναλυτές. Μακάριες οι γυναίκες που ζουν στη σημερινή μεταφεμινιστική εποχή μας. Το μήνυμα, σε όλες τις δυνατές εκδοχές του, διοχετεύεται καθημερινά από τα (δυτικά) μέσα ενημέρωσης, τα ίδια που είχαν αναλάβει προ εικοσαετίας τη γελοιογράφηση των φεμινιστικών κινητοποιήσεων. Πόσο όμως αντιστοιχεί η ειδυλλιακή αυτή εικόνα της πλήρους ισοτιμίας στην πραγματικότητα που ζουν σήμερα οι γυναίκες σε Ευρώπη και Αμερική; Και τι δηλώνει η δυνατότητα του κάθε Γκλέτσου να προπαγανδίζει ασύδοτος ανδρικές συμπεριφορές που, αν μη τι άλλο, τιμωρούνται από το νόμο;

ΜΑΓΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΧΩΡΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Οι στατιστικές για τη γυναικεία ανεργία, για τους πάντοτε χαμηλότερους γυναικείους μισθούς αλλά και για την αύξηση της βίας κατά των γυναικών εντός και εκτός οικογένειας, εικονογραφούν γλαφυρά μια κατάσταση των πραγμάτων πολύ διαφορετική από την επικρατούσα άποψη που θεωρεί την ισότητα μια παρωχημένη πλέον διεκδίκηση. Να θυμίσουμε ότι στην Ελλάδα, για παράδειγμα, οι κακοποιήσεις γυναικών διπλασιάστηκαν τα πέντε τελευταία χρόνια, ενώ μέσα στις πρώτες δεκαπέντε ημέρες του φετινού Φεβρουαρίου καταγγέλθηκαν έντεκα βιασμοί.
Η τύχη, πάντως, κάποιων βασικών αιτημάτων της περιόδου 1970-80 που παρουσιάζονται ως περίπου λυμένα περιγράφει με τον πιο σαφή τρόπο τις δυσκολίες που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στις κοπτόμενες για την ισονομία δυτικές κοινωνίες. Οι τελευταίες εξελίξεις στο ζήτημα της συμμετοχής των γυναικών στην πολιτική συνιστούν μια εξαιρετικά εύγλωττη ένδειξη: Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης (Φεβρουάριος '95), το ποσοστό των γυναικών που έχουν εκλεγεί στα κοινοβούλια των ευρωπαϊκών και των βορειοαμερικανικών χωρών έχει μειωθεί αισθητά κατά την τελευταία δεκαετία. Το 1985 οι γυναίκες αντιπροσώπευαν το 16% , ενώ το 1994 δεν ξεπερνούσαν το 11%. Αν τα δεδομένα αυτά συσχετισθούν με τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν την ίδια περίοδο για τον καθορισμό ενός ελάχιστου υποχρεωτικού ορίου στη συμμετοχή των γυναικών, γίνεται φανερό ότι μόνο για ισοτιμία δεν μπορεί κανείς να μιλά στον τόσο κρίσιμο τομέα της πολιτικής εκπροσώπησης.
Αντίστοιχο είναι και το κλίμα που επικρατεί στην Ελλάδα. Οι τελευταίες αναμετρήσεις, αν και αφορούσαν εκλογές "'ήσσονος σημασίας", απέδειξαν πόσο φρούδες ήταν οι ελπίδες για μια γραμμική εξέλιξη της γυναικείας συμμετοχής στα κοινά που κάποιοι αισιόδοξοι εκσυγχρονιστές είχαν εκλάβει ως δεδομένη: τέσσερις εκλεγμένες γυναίκες ήταν το εγχώριο αποτέλεσμα της πανευρωπαϊκής εκστρατείας για ίση εκπροσώπηση των γυναικών στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, ενώ μόλις δέκα γυναίκες κατόρθωσαν να εκλεγούν δήμαρχοι και μόνο μία νομάρχισσα στις δημοτικές και νομαρχιακές του περασμένου Οκτωβρίου.

"ΑΦΗΣΤΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΞΕΡΑΤΕ"

Η επικαιρότητα, ωστόσο, των διεκδικήσεων που διατύπωσαν τα φεμινιστικά κινήματα κατά την περασμένη εικοσαετία αποδεικνύεται κατά τον πλέον προφανή τρόπο από τις εξελίξεις των τελευταίων ετών στο θέμα της νομιμοποίησης των αμβλώσεων. Η παλιά συζήτηση για το δικαίωμα των γυναικών να ελέγχουν το σώμα τους και την αναπαραγωγική του ικανότητα έχει πλέον δώσει τη θέση της σε μια ανταλλαγή απόψεων μεταξύ "εμπειρογνωμόνων" που επιχειρούν να επιλύσουν σε βάρος των άμεσα ενδιαφερομένων προβλήματα δημογραφικά, εθνικά, οικονομικά και θρησκευτικά. Σημείο των καιρών, η πλήρης απουσία των γυναικών από τα κυοφορούμενα σχέδια που τις αφορούν. Η υπόθεση, ωστόσο, των εκτρώσεων είναι εξαιρετικά διδακτική και για έναν πρόσθετο λόγο: αποδεικνύει ότι, όταν πρόκειται περί γυναικείων κατακτήσεων, η έννοια του "κεκτημένου" είναι μάλλον σχετική.
Ετσι, πέντε μόλις χρόνια πριν από το 2.000, οι γυναίκες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και σε κάμποσες αμερικανικές πολιτείες συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται, όταν θελήσουν να προσφύγουν σε έκτρωση. Η περίπτωση της δεκαεξάχρονης Ιρλανδέζας που δεν της επιτρεπόταν να κάνει έκτρωση, παρόλο που η εγκυμοσύνη της οφειλόταν σε βιασμό, εμφανίστηκε ως μοναδική και ακραία. Αλλά δεν είναι. Αντίστοιχες τάσεις εμφανίζονται σε όλο και περισσότερες χώρες, ακόμη και σε εκείνες που έχουν από χρόνια κατοχυρώσει νομοθετικά μια σχετική ελευθερία στις αμβλώσεις. Ας περιοριστούμε σε μερικά πρόσφατα παραδείγματα: Τον περασμένο Ιανουάριο διαδηλώσεις υπέρ και κατά των αμβλώσεων διοργανώθηκαν σε πολλές αμερικανικές πόλεις μετά τις τελευταίες δολοφονικές επιθέσεις φανατικών σε γυναικολογικές κλινικές που στοίχισαν τη ζωή τεσσάρων ατόμων και τον τραυματισμό άλλων έξι.
Την ίδια ακριβώς εποχή, η συζήτηση φούντωνε στη Γαλλία από όσους υποστηρίζουν την αλλαγή της ισχύουσας νομοθεσίας που επιτρέπει υπό όρους τις εκτρώσεις. Είχαν προηγηθεί κατά τον πλέον επίσημο τρόπο η Ιταλία και η Γερμανία. Στην πρώτη, από μήνες η πρόεδρος της βουλής Ιρένε Πιβέτι, φανατική καθολική και οπαδός του Μουσολίνι, αλλά και ο τότε υπουργός Οικογένειας, προανήγγειλαν ρητά ότι επίκειται αναθεώρηση της "φιλελεύθερης" νομοθεσίας της χώρας. Στη Γερμανία, οι ομοϊδεάτες τους επιχειρούν τελευταία με κάθε μέσο να ανατρέψουν το κάπως ανεκτικό κλίμα που επικρατεί μετά τις απίστευτες συνταγματικές περιπέτειες της υπόθεσης που ακολούθησαν την ένωση. Με την ανάδειξη της 28χρονης Κλαούντια Νόλτε, μιας άλλης φανατικής καθολικής, στη θέση της υφυπουργού για θέματα γυναικών και οικογένειας, ο καγκελάριος Κολ ανέθεσε στην ουσία σε μια γυναίκα την υπεράσπιση των μισογυνικών του απόψεων. Αδυνατώντας να μιλήσει για οριστική απαγόρευση των εκτρώσεων, η Κλαούντια Νόλτε δήλωνε τον περασμένο Νοέμβριο ότι όποια γυναίκα καταφεύγει σε άμβλωση πρέπει να εργάζεται επί ένα χρόνο σε κάποιο νοσοκομείο για να ξεπληρώσει το ολίσθημά της. Το πρότυπο αποτελούν αυτή τη φορά οι ανατολικές χώρες, στις οποίες η απαγόρευση των εκτρώσεων αποτέλεσε βασικό κριτήριο της πλήρους απαγκίστρωσής τους από το κομμουνιστικό παρελθόν. Στην Τσεχοσλοβακία, στην Ουγγαρία, αλλά κυρίως στην Πολωνία, οι εκτρώσεις συνεχίζουν να αποτελούν πολιτικό ζήτημα πρώτης γραμμής. Εξάλλου, όπως είχε σπεύσει να δηλώσει μετά την πτώση του τείχους ο Ποντίφικας, "οι νόμιμες αμβλώσεις συνιστούν το τελευταίο οχυρό του ολοκληρωτικού κομμουνισμού".

ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΝΤΡΙΛΙΚΙΑ

Η κατάργηση του νόμου του 1986 περί "τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης" δεν έχει ζητηθεί ακόμη ρητά στην Ελλάδα παρά μόνον από ορισμένους μάλλον "γραφικούς" κύκλους. Η συζήτηση, ωστόσο, για το περιβόητο δημογραφικό πρόβλημα αφήνει να διαφανεί ότι, σε πείσμα των επίσημων στατιστικών, οι εκτρώσεις θεωρούνται συχνά υπεύθυνες για την εθνική συρρίκνωση και ότι πολύ σύντομα πρέπει να αναμένουμε κάποια πρόταση για σκλήρυνση της σχετικής νομοθεσίας. Και στο θέμα αυτό, κάποιες πρωτοπόρες τηλεοπτικές εκπομπές έχουν ήδη ανοίξει το δρόμο.
Στο μεταξύ, δεν είναι μόνον οι αριθμοί που αποκαλύπτουν ότι η πραγματικότητα για τις γυναίκες (και) στην Ελλάδα δεν πρέπει να αναζητηθεί στους θριαμβικούς ισχυρισμούς αρμοδίων και μη. Αντίθετα, μπορεί εύκολα να ανιχνευθεί στις πιο τρέχουσες εκφράσεις μιας καθημερινότητας που εθιστήκαμε να θεωρούμε ανεκτή: στα υπουργικά συμβούλια και στις διαφημίσεις, στον τηλεοπτικό βομβαρδισμό μας με γυμνά γυναικεία σώματα, στις "χαριτωμένες" στήλες των εφημερίδων, στις συζητήσεις για τα "εθνικά ζητήματα" στις οποίες δεν έχει κληθεί ποτέ γυναίκα. Την ίδια ώρα, η εγχώρια εκδοχή της μεταμοντέρνας άποψης για τις σύγχρονες γυναίκες -κάτι μεταξύ ανδροκτόνας γιάπισσας και βουβής πλην ωραίας γλάστρας- μόνο για τις (περίτρομες) φαντασιώσεις των εισαγωγέων της μπορεί να μαρτυρήσει. Αλλά ας μην είμαστε άδικοι. Κάθε εποχή έχει και τον δικό της μισογυνισμό. Τόσο το καλύτερο που η εξελιγμένη μορφή του είδους είναι τόσο γελοία. Και, το κυριότερο, τόσο φοβισμένη.
 

(Ελευθεροτυπία, 16/4/1995)