ΣΟΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ

Το κυνήγι της κάμερας

1.  /  2.

Επώνυμοι δημοσιογράφοι αναρωτιούνται δημόσια για τους λόγους που η τέταρτη εξουσία όλο και περισσότερο μπαίνει στο στόχαστρο της νεολαίας, "άγριας" και μη. Η απάντηση δεν είναι δύσκολο να δοθεί: αρκεί να ρίξουν μια ματιά στον τρόπο "{κάλυψης" όσων τους καταγγέλλουν. Η ρωμαϊκή αρένα του φετινού Πολυτεχνείου είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική...

Σημείο των καιρών, το σπάσιμο της κάμερας έχει κι αυτό τους λόγους του

Οταν η σύνδεση καίγεται ζωντανή

Κατά κοινή ομολογία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποτελούν έναν από τους βασικότερους "στόχους" των νεαρών διαδηλωτών τον τελευταίο καιρό. Οπως φάνηκε ξεκάθαρα τόσο στη μεγάλη φοιτητική πορεία της 14ης Νοεμβρίου όσο και σε όλες τις μορφές μαζικής διαμαρτυρίας που συνδέθηκαν με τη φετινή επέτειο του Πολυτεχνείου (φοιτητικά & μαθητικά μπλοκ στην "επίσημη" πορεία, κατάληψη του ΕΜΠ από αναρχικούς, εκδηλώσεις συμπαράστασης στους συλληφθέντες), τα ΜΜΕ -και ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά- κατατάσσονται από το δυναμικότερο κομμάτι της σημερινής νεολαίας στο στρατόπεδο του "εχθρού". Δεν είναι μόνο το σύνθημα "Χαφιέδες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι" που τείνει να γίνει περισσότερο δημοφιλές κι από το, κλασικό πλέον, "Μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι". Η συνθηματολογία αυτών των ημερών ασχολήθηκε εκτεταμένα με την τηλεόραση - διανύοντας όλο το εύρος δυνητικής οξύτητας, από τούς ήπιους τόνους ( "1,2,3 - 3,2,1, εμείς δε μορφωνόμαστε με σίριαλ του ΑΝΤ1") μέχρι την απροσχημάτιστη οργή ( "Κάτω η χούντα των ΜΜΕ", "Μπάτσοι, Τιβί, Χρυσή Αυγή, όλα τα καθάρματα δουλεύουνε μαζί"). Ούτε περιορίστηκε στα συνθήματα η καταγγελία των ΜΜΕ: το φλεγόμενο βαν του Σκάι και η εκτόξευση φωτοβολίδων κατά των δημοσιογράφων ήρθαν να υπενθυμίσουν ότι αυτή η στάση έχει προϊστορία μερικών τουλάχιστον χρόνων. Μια πρόχειρη καταμέτρηση παρεμφερών επεισοδίων αποκάλυψε 18 τουλάχιστον επιθέσεις εναντίον ραδιοτηλεοπτικών συνεργείων από διαδηλωτές και 8 πυρπολημένα οχήματα από τις αρχές του 1991...
Πού οφείλεται αυτή η καθολική απόρριψη; Και στο παρελθόν είχαμε κρούσματα σύγκρουσης ανάμεσα σε διαδηλωτές και μέσα ενημέρωσης · επρόκειτο όμως ως επί το πλείστον για την καταγγελία συγκεκριμένων μέσων που είτε επιχειρούσαν ανοικτή επίθεση στο συγκεκριμένο κίνημα (το "Βήμα" στις φοιτητικές καταλήψεις του 1987, ο "Ελεύθερος Τύπος" μετά τη δολοφονία του καθηγητή Τεμπονέρα από παρακρατικούς της ΝΔ) είτε, αν και θεωρούμενα "φιλικά" προς τους εξεγερμένους, κάποια στιγμή έπαιρναν ύποπτα τις αποστάσεις τους (λχ τα έντυπα του συγκροτήματος Λαμπράκη στα Ιουλιανά και τις φοιτητικές κινητοποιήσεις της άνοιξης του '73). Σε μεμονωμένες περιπτώσεις είχαμε και τη δημόσια καταδίκη του συνόλου των ΜΜΕ, ύστερα από την προβληματική κάλυψη περιπτώσεων μαζικής καταστολής των αντιφρονούντων - κλασικές οι αντιδράσεις που ακολούθησαν το αιματηρό Πολυτεχνείο του 1980 (φόνος 2 διαδηλωτών και τραυματισμός εκατοντάδων από τα αποχαλινωμένα ΜΑΤ). Για πρώτη όμως φορά, οι επιθέσεις κατά του Τύπου εξαπολύονται προληπτικά. Ας μη βιαστούμε να αποφανθούμε ότι πρόκειται για προκατάληψη: αν το μέσο καταγγέλλεται ευθύς εξαρχής, είναι γιατί το μήνυμα θεωρείται εκ των προτέρων γνωστό...
Η αναζήτηση των αιτίων αυτής της απέχθειας δεν είναι δύσκολο να ανιχνευθούν. Η δημοσιευμένη, έντυπη φιλολογία διάφορων κοινωνικά ενεργών πολιτικών χώρων έχει ασχοληθεί εκτεταμένα τα τελευταία χρόνια με τα προβλήματα που συνεπάγεται το ραδιοτηλεοπτικό "μπουμ" για τα μαζικά κινήματα. Επιπλέον, υπάρχουν οι ίδιοι οι καταγγέλλοντες και μπορούν να ερωτηθούν · σε ό,τι μας αφορά, δε στάθηκε ιδιαίτερα δύσκολο να ζητήσουμε τις απόψεις δύο τυπικών κατά τη γνώμη μας εκπροσώπων του πλήθους που συνελήφθη στο ΕΜΠ - του 19χρονου Π.Μ. και του αρκετά μεγαλύτερου Κ.Μ. Σε γενικές γραμμές, οι λόγοι της εχθρότητας των νεαρών διαδηλωτών και καταληψιών κατά των ΜΜΕ μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:
* Ο άμεσος χαφιεδισμός της κάμερας. Η επιφύλαξη οποιουδήποτε διαδηλωτή για τις συνέπειες της τηλεοπτικής απεικόνισής του είναι αρκετά φυσιολογική · ας μην ξεχνάμε ότι στη λίστα των υποψήφιων θεατών, εκτός από τις διωκτικές αρχές, συγκαταλέγονται επίσης αντιφρονούντες συγγενείς, κάθε λογής εργοδότες και άλλα άτομα με τα οποία οι απεικονιζόμενοι συχνά συνδέονται με όχι καί τόσο ισότιμες σχέσεις... Στο βαθμό που η "ζωντανή" αναμετάδοση και ο τρομακτικός ανταγωνισμός των μέσων μειώνουν στο ελάχιστο τον έλεγχο του οπερατέρ πάνω στη χρησιμοποίηση του προϊόντος του, ακόμα κι η καλή πρόθεση του επαγγελματία δημοσιογράφου δε διασφαλίζει κανένα. Λόγοι αυτοπροστασίας προβλήθηκαν για την πρώτη καταστροφή τηλεοπτικής κάμερας (15/12/90) έξω από το ΕΜΠ: "Η κάμερα της ΕΤ2 ανέλαβε το χαφιέδικο ρόλο της μαγνητοσκόπησης των προσώπων των συγκεντρωμένων, παρά τις προτροπές να μην το κάνει, Ο κάμεραμαν επέμενε κι έτσι η κάμερα έσπασε" διαβάζουμε σε αναρχικό έντυπο της εποχής ( "Εξέγερση", τχ3). "Η κάμερα είναι ένας άτυπος μπάτσος", υποστηρίζει από την πλευρά του ο 19χρονος συνομιλητής μας. "Πιάνει σε χρόνο ανύποπτο το πρόσωπό σου, προκειμένου να το παραδώσει στη συνέχεια στους μπάτσους, στο κράτος, σε όλους - ακόμα και σε περιπτώσεις που η αποβλακωμένη κοινή γνώμη είναι αντίθετη με όσα κάνεις. Γι' αυτό και, μακροπρόθεσμα, εχθροί της δεν είμαστε μονάχα εμείς αλλά και ολόκληρη η υπόλοιπη κοινωνία". Ισως το λεξιλόγιο να φαίνεται ξύλινο και τα επιχειρήματα απόλυτα · ένας άλλος συνομιλητής μας ωστόσο σπεύδει να μας θυμίσει ότι όταν, κατά τα επεισόδια του Ηρακλείου με τους αγρότες (Οκτ.'93), οι διαδηλωτές υπάκουσαν στο κάλεσμα των δημοσιογράφων να "βγάλουν τις κουκούλες", ακολούθησε η άσκηση διώξεων από πλευράς εκπροσώπων του νόμου...
* Η συκοφάντηση των κινημάτων μέσα από την ψευδαίσθηση της "αμεσότητας". "Οι κάμερες βοήθησαν ουσιαστικά την αστυνομία, διαστρεβλώνοντας την πραγματική κατάσταση μέσα στο Πολυτεχνείο", μας λέει ο Κ.Μ. "Ενώ μέσα βρίσκονταν χίλια άτομα, η τηλεόραση έλεγε συνέχεια ότι πρόκειται για 50-60 βάνδαλους· υποστηρίχθηκε ότι έγιναν τεράστιες καταστροφές, πολύ μεγαλύτερες απ' την πραγματική έκταση των φθορών, οι περισσότερες απ' τις οποίες (κάψιμο εδράνων, κλπ) έγιναν για λόγους αυτοάμυνας απέναντι στα δακρυγόνα · τέλος, δεν προβλήθηκε καθόλου ο πραγματικός λόγος της κατάληψης. Τόσο δύσκολο ήταν, όταν τα μεγάφωνα αναφέρονταν συνέχεια στον Κώστα Καλαρέμα, να πουν στον κόσμο περί τίνος πρόκειται;" Και ο Π.Μ. προσθέτει: "Σημασία έχει επίσης ότι, ενώ υποτίθεται ότι πρόκειται γιά "ζωντανή" μετάδοση κι ότι "η εικόνα δεν ψεύδεται", τα πλάνα συνοδεύονται από σχολιασμό του εκφωνητή, με την άποψη του μέσου. Ο αγώνας μας έτσι καπελώνεται από την τηλεόραση. Ο αποβλακωμένος τηλεθεατής θέλει να ταυτίζεται με τις ερμηνείες για μας. Οτι δηλαδή πρόκειται για 50 γνωστούς εγκληματίες, κλπ".
* Η ενίσχυση της παθητικοποίησης του πληθυσμού. "Η κάμερα εξοργίζει τους περισσότερους συντρόφους", εκτιμά ο Π.Μ., "γιατί οδηγεί τη σιωπηρή πλειοψηφία να παρακολουθεί τα γεγονότα κι όχι να συμμετέχει σ' αυτά. Είναι το αποκορύφωμα της μετατροπής της πολιτικής δράσης σε θέαμα. Θεατές που πάντα κριτικάρουν αλλά δεν πράττουν. Που αντιμετωπίζουν τις συγκρούσεις μας με την αστυνομία σα μια ακόμα κινηματογραφική ταινία ή σίριαλ, που το απολαμβάνουν αραγμένοι στον καναπέ τους με όλα τα κομφόρ".
* Η συμβολή στην ενίσχυση του αιτήματος "επιβολής της τάξης". "Ο κόσμος πιστεύει ότι τα κανάλια ήταν αυτά που δημιούργησαν όλο το κλίμα, ενώ τα επεισόδια από μόνα τους δεν ήταν ιδιαίτερα τρανταχτά, ώστε να υπάρξουν οι πολιτικές προϋποθέσεις για την εισβολή της αστυνομίας στο ΕΜΠ", τονίζει ο Κ. Μ. "Τα ΜΜΕ έπαιξαν το ρόλο του σπόνσορα της κρατικής βίας, χρησιμοποίησαν και της δυό εξεγέρσεις, του Κορυδαλού και του Πολυτεχνείου, για να προβάλλουν ένα κλίμα αδυναμίας του κράτους, πιέζοντας και πείθοντας στο τέλος το κράτος να επέμβει".
Το φαινόμενο δεν είναι άλλωστε αποκλειστικά ελληνικό. Πριν από εικοσιεφτά ολόκληρα χρόνια, στο μακρινό και καθαγιασμένο εκείνο '68, ο 19χρονος Τζέϊμς Κούνεν, καταληψίας του πανεπιστημίου Κολούμπια, ανακάλυπτε με οδυνηρή έκπληξη (και κατέγραφε γλαφυρά στο "Φράουλες και αίμα") τις παγίδες του τηλεοπτικού φιλελευθερισμού σε κάποιο τοκ-σόου της εποχής. Στην κοντινότερή μας Γαλλία, οι εξεγερμένοι μαθητές της προπερασμένης άνοιξης όρμησαν κι αυτοί στις κάμερες. Μιλώντας στό περιοδικό Globe, μερικοί από τους "σπάστες" αιτιολόγησαν τη στάση τους λέγοντας ότι "οι δημοσιογράφοι σνιφάρουν κόκα και μετά μας κάνουν τους ηθικούς". Ο ρεπόρτερ εξανέστη, επισημαίνοντας πως "είναι εύκολο να γενικεύεις". Η απάντηση του 19χρονου Φαρίντ ήρθε πληρωμένη: "Εσείς δεν έχετε πρόβλημα να μας βάζετε όλους στο ίδιο τσουβάλι"...


Η αναπάντεχη ποικιλία εκείνων που τα βάζουν με τις κάμερες

Τα εύφλεκτα μέσα ενημέρωσης

Μεγάλη η πλάνη όσων πιστεύουν ότι οι φωτογραφικές μηχανές και οι τηλεοπτικές κάμερες ερεθίζουν μόνο τους νεαρούς διαδηλωτές κάθε φορά που τους παίρνουν στο κατόπι για κάποια "καυτή" αποτύπωση της διαμαρτυρίας τους. Απειρες είναι οι κατηγορίες εκείνων που κάποια στιγμή της ζωής τους βρίσκονται αντιμέτωποι με την ενοχλητική παρουσία του φακού. Και τότε τι κάνουν; Σφυρίζουν αδιάφορα, προσπαθούν να καλύψουν το πρόσωπο ή την πέφτουν στην κάμερα; Αλλά και ποιος είναι κάθε φορά πίσω από το φακό; Γιατί τα πράγματα έχουν αποδειχθεί περίπλοκα και σε τούτο το παιχνίδι η ποικιλία των ρόλων αντιστέκεται σε μια απλοϊκή ταξινόμηση κατά την οποία κάποιοι διεκδικούν αυτομάτως τη θέση της γάτας προκειμένου κάποιοι άλλοι να ενσαρκώσουν τον πολύπαθο ποντικό.
Μερικές φορές τα γεγονότα δεν πρωτοτυπούν: η παρουσία φωτογράφων και - κυρίως- τηλεοπτικών συνεργείων προκαλούν την "έμπρακτη" οργή των διαδηλωτών. Στο σημείο αυτό, μια παρατήρηση έχει ίσως τη σημασία της: Αν και τα συνεργεία ορισμένων τηλεοπτικών σταθμών έχουν δεχθεί περισσότερες επιθέσεις (του ΑNT-1 και του Σκάι, αν δεν σφάλλουμε), κανένα δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο. Κάποτε, πάντως, η επίθεση στις κάμερες παίρνει έναν χαρακτήρα τελετουργικό, όπως συνέβη κατά τα σχετικά πρόσφατα επεισόδια της Νομικής (Ιανουάριος '95), όταν οι διαμαρτυρόμενοι νεαροί άρπαξαν από το συνεργείο του "Μέγκα" μια κάμερα, ένα μικρόφωνο και ένα τρίποδο και τα έριξαν στη φωτιά που είχαν ανάψει στη γωνία Σόλωνος και Σίνα.
Ως εδώ, όμως, με την κατηγορία που αδίκως έχει χρεωθεί αποκλειστικά την εχθρότητα προς τις τηλεοπτικές κάμερες. Οσο και να περνά στα ψιλά η σχετική ειδησεογραφία, το γεγονός παραμένει: είναι πολλές οι κοινωνικές ομάδες που επιτίθενται σε φωτογράφους και τηλεοπτικά συνεργεία, άλλοτε γιατί δεν έχουν εμπιστοσύνη στην κάλυψη της κινητοποίησής τους άλλοτε γιατί δεν θέλουν να δουν το πρόσωπό τους στη μικρή οθόνη. Μερικά παραδείγματα αρκούν, πιστεύουμε, για να φανεί το εύρος του φάσματος: Σε συγκέντρωση της Επιτροπής Βορειοηπειρωτών μπροστά στην αλβανική πρεσβεία, ορισμένοι διαδηλωτές όρμησαν στο φωτορεπόρτερ του "Ρόιτερ" Γ. Μπεχράκη και του έσπασαν τη φωτογραφική μηχανή (1.7.93). Αλλά και στις φετινές αγροτικές κινητοποιήσεις σημειώθηκε ξυλοδαρμός του τηλεοπτικού συνεργείου του "AΝΤ-1" που κατηγορήθηκε για "προβοκάτσια" από ομάδα αγροτών (31.3.95). Μήπως, όμως, και κάποιοι αμιγώς "συντεχνιακοί" λόγοι δεν οδηγούν κάποτε σε επιθέσεις κατά των φωτογραφικών μηχανών; Οταν η δημοτική αρχή κάλεσε αθηναίους δημοσιογράφους να επισκεφθούν τις Μπενίτσες της Κέρκυρας για να διαπιστώσουν τα επεισόδια που δημιουργούν εκεί κάθε βράδυ οι τουρίστες, οι καταστηματάρχες της περιοχής θεώρησαν ότι θίγονται τα συμφέροντά τους, έσπασαν μια φωτογραφική μηχανή και κατέστρεψαν τα φιλμ (24.8.93). Στα τυχαία αυτά παραδείγματα ας προστεθεί και η πάγια έχθρα των θερμόαιμων φιλάθλων προς τις κάμερες που εκφράζεται ενίοτε και με τον ξυλοδαρμό των ρεπόρτερ και την καταστροφή των μηχανών τους, όπως συνέβη τότε που οπαδοί του Ολυμπιακού έδειραν τον κάμεραμαν του "Καναλιού 5", όταν αγνόησε τις προειδοποιήσεις τους (4.10.94).
Αν όλες αυτές οι περιπτώσεις αφορούν ομαδικές συμπεριφορές, καλό θα ήταν να μην αγνοηθούν και οι μεμονωμένες επιθέσεις. Δεν είναι μόνον ο τέως διευθυντής του ΟΤΕ Θ. Τόμπρας που έβγαλε κάποτε πιστόλι για να αποφύγει το "TV-PRESS" (6. 3.89) ούτε ο Βαγγέλης Ρωχάμης που τράβηξε κλοτσιά σε τηλεοπτική κάμερα κατά την προσαγωγή του στο δικαστήριο (17.9. 93). Εκείνοι που υφίστανται τη διαπόμπευση των φλας πολύ προτού αποδειχθούν ένοχοι οφείλουν συχνά να αυτοσυγκρατηθούν για να μη βιαιοπραγήσουν. "Ολοι οι κατηγορούμενοι φοβούνται το φακό, κρύβονται", δήλωνε προ καιρού στην "Ε" ο παλαίμαχος φωτορεπόρτερ Παναγιώτης Μητσούρας. "Πολλές φορές μας αποφεύγουν και οι μάρτυρες ή οι συγγενείς. Εχει συμβεί να μου στήσουν καρτέρι, να με χτυπήσουν, να μου καταστρέψουν το εργαλείο της δουλειάς μου, τη φωτογραφική μηχανή. Αν έχουν δίκιο; Μερικές φορές ο άνθρωπος συγκρούεται με τον επαγγελματία. Και τότε τα χέρια τρέμουν. Πρόσφατα αισθάνθηκα άσχημα, όταν είδα δημοσιευμένη φωτογραφία που είχα εξαναγκαστεί να τραβήξω" (3.1.94).
Το είπαμε ήδη: Στο παιχνίδι αυτό, οι ρόλοι είναι πολλοί -και εναλλασσόμενοι. Κάποτε, εκείνοι που σπάνε τις κάμερες προσπαθούν να αποφύγουν κάποια αποκάλυψη, όπως για παράδειγμα τότε που οι ιδιοκτήτες ταχυπλόων στη Ζάκυνθο αχρήστευσαν τη μηχανή τοπικού τηλεοπτικού σταθμού για να μη μεταδοθούν οι καταγγελίες της "Γκρινπίς" εναντίον τους (20.8.93). Μόνο που πολύ συχνά, οι "βάνδαλοι" είναι τα ίδια τα εντεταλμένα όργανα της τάξης, οπότε η αντιστροφή του κυρίαρχου μύθου είναι πλήρης: ποιοι "γνωστοί-άγνωστοι" και ποιοι "κουκουλοφόροι", όταν τα ΜΑΤ βαλθούν να ανοίξουν δημοσιογραφικά κεφάλια και να σπάσουν τηλεοπτικές κάμερες; Μήπως να θυμηθούμε τους τραμπουκισμούς των ΜΑΤ κατά των φωτορεπόρτερ που προσπαθούσαν να καλύψουν τη μεγάλη διαρροή φωταερίου στην Κάνιγγος (18.12.92), το ποδοπάτημα δημοσιογράφων και την καταστροφή των μηχανών τους προκειμένου να κρατηθούν μακριά από τον Χρ. Μαυρίκη (1.9.93), την κακοποίηση του φωτορεπόρτερ Αγγελου Παππά, όταν επιχείρησε να φωτογραφίσει την επίθεση των ΜΑΤ κατά των φοιτητών της Φιλοσοφικής που διαμαρτύρονταν για τα εγκαίνια της έκθεσης των αρχαίων του Μητσοτάκη (12.11.92); Ούτως ή άλλως, η τελευταία αυτή -ένστολη- κατηγορία επιθέσεων στις κάμερες είναι κατά πάσαν πιθανότητα η μεγαλύτερη από όλες...


Οι "άλλες" κάμερες

"Προκειμένου να διαπιστωθεί ποιοι από τους 518 συλληφθέντες συμμετείχαν ενεργά στα επεισόδια, οι διωκτικές αρχές θα καταφύγουν στις σκηνές που έχουν τραβήξει οι κάμερες της αστυνομίας. Θα αξιοποιηθούν επίσης τα πλάνα από τις συμπλοκές που έχουν μεταδοθεί στα ειδησεογραφικά δελτία και τις φωτογραφίες των εφημερίδων" μας πληροφορούσαν, το βράδυ της 20ης Νοεμβρίου, οι τηλεοπτικοί σταθμοί.
Σίγουρα, δεν είναι η πρώτη φορά που οι διωκτικές αρχές καταφεύγουν σε δημοσιευμένα από τα ΜΜΕ "ντοκουμέντα" προκειμένου να εντοπίσουν τους "πρωταίτιους" ή, έστω, κάποιους "βιαιοπραγούντες" κατά τη διάρκεια δημόσιων συναθροίσεων. Ούτε πρόκειται για ελληνική ιδιαιτερότητα: οι έχοντες στοιχειώδες μνημονικό ίσως θυμηθούν ότι η δίωξη και οι βαριές καταδίκες κάποιων από τους δυναμικούς διαδηλωτές του Λονδίνου κατά του "κεφαλικού φόρου" της Μ. Θάτσερ πραγματοποιήθηκαν με βασικά πειστήρια τις φωτογραφίες των εφημερίδων, ενώ την άνοιξη του '94 η γαλλική αστυνομία κατέφυγε σε θεμιτά κι αθέμιτα μέσα προκειμένου να βάλει στο χέρι τις βιντεοκασέτες του TF1 και του France 2, καθώς και τις φωτογραφίες του πρακτορείου Gammma από τις τότε βίαιες νεανικές κινητοποιήσεις ενάντια στο νομοσχέδιο για τη μερική απασχόληση. Στην περίπτωσή μας όμως πρόκειται μάλλον για συμπληρωματικά, δευτερεύουσας αξίας "βοηθήματα". Ο λόγος είναι απλός: η αστυνομία είναι σε θέση να καταγράφει με μεγάλη ακρίβεια τα τεκταινόμενα στο κέντρο της Αθήνας, χάρη σε ένα εκτενές δίκτυο από κάμερες που έχει εγκατασταθεί εδώ και χρόνια κατά μήκος του "συνήθους" δρομολογίου των διαδηλώσεων (Προπύλαια-Ομόνοια-Σταδίου-Σύνταγμα), καθώς και σε άλλα "ευαίσθητα" σημεία.
Η αρχική εγκατάσταση τέτοιου είδους μηχανημάτων πρέπει να έγινε πριν από δυο τουλάχιστον δεκαετίες · στο φωτογραφικό αρχείο της "Ε" εντοπίσαμε την κάμερα των Χαυτείων να περιστρέφεται καταγράφοντας τους διαδηλωτές του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1977. Η γενίκευση του συστήματος ωστόσο αποτελεί έργο της πρώτης τετραετίας του ΠΑΣΟΚ, με την τοποθέτηση ( φθιν.1983) ενός δικτύου από 44 βιντεοκάμερες έξω από τις Τράπεζες του κέντρου. Λίγο αργότερα, στις 7.12.83, είχαμε την ευκαιρία να τις δούμε σε ...ανεπίσημη λειτουργία: αντί για την είσοδο της Τράπεζας απέναντι από τα Προπύλαια, είχαν στραφεί και κατέγραφαν τους συγκεντρωμένους κάποιας διαδήλωσης. Στα χρόνια που ακολούθησαν διαπιστώσαμε κι άλλες ακροβατικές δυνατότητές τους - πάντα προς τη "λάθος" κατεύθυνση.
Μαζί μ' εμάς, το διαπίστωσαν κι άλλοι - που φρόντισαν να πάρουν τα μέτρα τους. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας μας, ουκ ολίγα "έκτροπα" στο κέντρο της Αθήνας ξεκίνησαν με (τι άλλο;) την καταστροφή των ενοχλητικών αυτών ηλεκτρονικών ματιών από τους εκάστοτε διαδηλωτές...

(Ελευθεροτυπία, 3/12/1995)