ΤΑ ΖΩΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ

Τετράποδη καταστολή

1.  /  2.

Προαιώνια μέθοδος επιβολής για κάθε εξουσία το "διαίρει και βασίλευε", εφαρμόζεται και για να μας φέρει αντιμέτωπους με τους καλύτερους φίλους μας: τα άλογα, τους σκύλους, τις γάτες. Οι δυνάμεις καταστολής στρατολογούν με το ζόρι συνεργάτες απ' τον κόσμο των ζώων και εφαρμόζουν σκληρές μεθόδους εκπαίδευσης για να το μετατρέψουν σε πραιτοριανούς - φόβητρα των διαδηλωτών, των φιλάθλων, των κάθε λογής υπόπτων.

Φίδια, σκύλοι και άλογα στο οπλοστάσιο των δυνάμεων αποκατάστασης της τάξης

«Τρία φρίσκις παίρνετε και τον κόσμο δέρνετε»

Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισμός των σωμάτων καταστολής σε όλη την υδρόγειο έχει απασχολήσει επανειλημμένα τα μέσα ενημέρωσης. Δακρυγόνα, εμετογόνα και "πταρνιστικά" αέρια, αλεξίσφαιρα γιλέκα και "κολλητικά λάσα", ειδικά θωρακισμένα οχήματα κι εναέρια μέσα επιτήρησης, είναι φυσικό να αποσπούν την προσοχή ενός κοινού εθισμένου στη λατρεία των επιτευγμάτων της σύγχρονης επιστήμης. Οπως όμως συμβαίνει συχνά, έτσι κι εδώ τα πιο φαντεζί μέσα δεν είναι απαραιτήτως και τα αποτελεσματικότερα. Υπάρχουν περιπτώσεις που, σε πείσμα της τεχνοκρατικής μας υπεροψίας, η ίδια η μητέρα φύση προμηθεύει ιδεώδη εργαλεία προς πάταξιν των αντιφρονούντων. Τυπικό δείγμα, η ενθουσιώδης περιγραφή του υπαστυνόμου Αναστασίου Γαρδίκα για τα κατορθώματα κάποιων λατινοαμερικανών συναδέλφων του:
"Η αστυνομία της πόλεως Μανιζάλες της Κολομβίας εδοκίμασε τελευταίως μίαν νέαν μέθοδον διά την διάλυσιν των διαδηλωτών. Αφησεν ελεύθερα μπροστά στην εμπροσθοφυλακή των διαδηλωτών μερικά μη δηλητηριώδη φίδια. Τα αποτελέσματα υπήρξαν μέχρι σήμερα ικανοποιητικότατα: οι διαδηλωταί καταλαμβάνονται από πανικού και εξαφανίζονται εν ριπή οφθαλμού" ("Αι δημόσιαι συναθροίσεις και το πλήθος", Αστυνομικά Χρονικά, τ.98, 15/6/1957).
Οσο ακραίο κι αν είναι, το παράδειγμα δεν παύει να αποτελεί δείγμα μιας πολύ ευρύτερης πραγματικότητας. Τα (κατοικίδια, τουλάχιστον) ζώα έχουν προ πολλού επιστρατευτεί γιά να προστατέψουν την κοινωνία από τους κακούς - και την εκάστοτε κυρίαρχη τάξη πραγμάτων από τους αμφισβητίες της...

Αστυνόμοι που γαβγίζουν...

Τα πρωτεία ευδοκίμου υπηρεσίας στο πλευρό των σωμάτων ασφαλείας ανήκουν φυσικά στους καλύτερους φίλους του ανθρώπου. Η χρησιμοποίηση των σκύλων από την αστυνομία έχει πίσω της μια παλιά παράδοση. Τα υπέρ και τα κατά του συστήματος αναλύονται σχολαστικά από τους συντάκτες του κανονισμού των βρετανικών ΜΑΤ. Στα θετικά αναφέρεται μονάχα η "εξοικονόμηση ανθρώπινης εργατικής δύναμης, που μπορεί να αναπτυχθεί αλλού", ενώ απαριθμούνται έξι διαφορετικά ντεζαβαντάζ: η χρήση των σκύλων "μπορεί να θεωρηθεί προκλητική και τα πυροδοτήσει επεισόδια", "μπορεί να λειτουργήσει δυσφημιστικά για την αστυνομία", "σε κοινότητες μεταναστών θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπιθύμητες συγκρίσεις με ορισμένες ξένες αστυνομίες" ( λέγε με Ν. Αφρική;), "οι χειριστές και οι σκύλοι ενδεχομένως αποδειχθούν ευάλωτοι σε επιθέσεις με μολότοφ ή άλλα βλήματα", "η προέλαση σκύλων και χειριστών ίσως δημιουργήσει πανικό στο πλήθος, με αποτέλεσμα τραυματισμούς" και, το κυριότερο, υπάρχει πάντοτε ο "κίνδυνος δαγκωμάτων αδιακρίτως, τόσο εις βάρος του κοινού όσο και κατά αστυνομικών". Παρόλες αυτές τις προειδοποιήσεις, ωστόσο, τα τετράποδα υπηρεσιακά μάχονται καθημερινά στις επάλξεις του καθήκοντος - από τη Β. Ιρλανδία μέχρι τις "ανήσυχες" φτωχογειτονιές της Αλβιόνας.
Στη χώρα μας, η αυξημένη ευαισθησία της Μεταπολίτευσης μας έχει - προς το παρόν - προστατέψει από παρόμοιες εμπειρίες. Οταν το 1977/78 η τότε κυβέρνηση Καραμανλή έφερε στη Βουλή το νομοσχέδιο "Περί συστάσεως υπηρεσιών αστυνομικών κυνών", κόντεψαν να ξεσηκωθούν και οι πέτρες. Το προτεινόμενο μέτρο θεωρήθηκε ένα ακόμα βήμα προς την ολοκλήρωση του αστυνομικού κράτους, δίπλα στον "αντιτρομοκρατικό" ν.774/78 και την αυξημένη προστασία που παρείχε στα "όργανα" το "ιδιώνυμο" (ν.310/76). "Οχι στα ΜΑΤ και τα σκυλιά, κάτω ο νέος 509", ήταν το σύνθημα της εποχής. Τελικά η κυβέρνηση κατάφερε να περάσει το νόμο, υποχρεώθηκε ωστόσο να αποκλείσει οποιαδήποτε αξιοποίηση του νέου όπλου πέραν της έρευνας για ναρκωτικά ή εκρηκτικά και της "λήψεως μέτρων τάξεως κατά τας ποδοσφαιρικάς συναντήσεις, προς παρεμπόδισιν εισόδου θεατών εντός των αγωνιστικών χώρων". Σύμφωνα με το σχετικό άρθρο 2.2 του ν.1024/80, απαγορεύεται ρητά ακόμα "και η απλή παρουσία αυτών (των αστυν. σκυλιών) εις χώρους πάσης συναθροίσεως, μέχρι της οριστικής διαλύσεως αυτής". Ωστόσο, το ρεύμα νόμου και τάξης που διαπερνά την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια έχει κι εδώ τις επιπτώσεις του. Τον περασμένο Γενάρη έγινε γνωστό ότι ο κ. Βαλυράκης αναζητά την απαραίτητη νομική κάλυψη γιά την εισαγωγή της τετράποδης αστυνόμευσης σε γενικευμένα "μέτρα τάξεως" - όχι μόνο στα γήπεδα, αλλά επίσης "για συνδρομή σε περιπολίες και μπλόκα, καθώς και για εκφοβισμό σε περιπτώσεις ταραχών και εκτρόπων σε δημόσιες συγκεντρώσεις" ("Ε" 30/1/95). Ως βασικό επιχείρημα επιστρατεύεται κι εδώ η οικονομία δυνάμεων, αποφεύγονται όμως οποιεσδήποτε αναφορές στις προβλεπόμενες παρενέργειες του συστήματος. Προνοητικός, ο εισηγητής του 1977 είχε προβλέψει την "απαλλαγή των συνοδών αστυνομικών από της ευθύνης, ποινικής και αστικής, διά τας υπό των κυνών προκαλουμένας εις τρίτους σημαντικάς βλάβας ή ζημίας", η διάταξη όμως αυτή απαλείφθηκε στη συνέχεια σε μια από τις κυβερνητικές παραχωρήσεις προς το δημόσιο αίσθημα...

...χλιμιντρίζουν και γρυλίζουν.

Δίπλα στο σκύλο, το άλογο είναι ο δεύτερος συνεργάτης των αστυνομικών απέναντι στα απείθαρχα πλήθη. Μια και στη χώρα μας δε διαθέτουμε τέτοιο σώμα θα καταφύγουμε αναγκαστικά στην εμπειρία των ευρωπαίων εταίρων μας. Οι κανονισμοί των βρετανικών ΜΑΤ αποδεικνύονται κι εδώ διαφωτιστικοί. Βασικά ατού της έφιππης αστυνομίας είναι η ορμή (που της επιτρέπει να προκαλεί τρόμο στα πλήθη που βλέπουν τα άλογα να επελαύνουν καταπάνω τους), το αυξημένο βάρος των σύγχρονων κενταύρων (καθοριστικό όσον αφορά την ικανότητά τους να απωθούν ακόμα και πυκνές συγκεντρώσεις) και τέλος η ταχύτητα (που επιτρέπει στα σώματα ασφαλείας να εκκαθαρίζουν, μετά τη σύρραξη, εκτεταμένες περιοχές αποτρέποντας ανασύνταξη του "εχθρού"). Οι κανονισμοί περιέχουν 17 διαφορετικούς ελιγμούς, από την απλή εκφοβιστική παρουσία μέχρι την ολομέτωπη επίθεση κατά του πλήθους. Σ' αυτή την τελευταία περίπτωση, εφιστάται η προσοχή των αρμοδίων στις ενδεχόμενες οδυνηρές επιπτώσεις της επέλασης: "Τέτοιας ταχύτητας προέλαση είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί. Οι ταραξίες και τα άλογα, οι πεζοί αστυνομικοί και το κοινό, όλοι διατρέχουν σοβαρότατο κίνδυνο τραυματισμού ή θανάτου. Ο κίνδυνος για την ανθρώπινη ζωή είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτος, μεγαλύτερος απ' ό,τι κατά τη χρήση ελαστικών σφαιρών. Ο ελιγμός αυτός πρέπει να χρησιμοποιείται μονάχα κάτω από περιστάσεις που μπορεί να ελεγχθεί στενά. Ο επικεφαλής θα πρέπει ιδιαίτερα να είναι βέβαιος ότι υπάρχει επαρκής χώρος για τη διάλυση του πλήθους". Πιο αυστηροί είναι οι αντίστοιχοι κανονισμοί του FBI, που απαγορεύουν σε κάθε περίπτωση την έφιππη επέλαση εναντίον του πλήθους. Αυτά, βέβαια, όσον αφορά τη θεωρία. Την πράξη, την έχουμε δει αποτυπωμένη κατά καιρούς στις τηλεοράσεις μας.

Η άλλη πλευρά του φεγγαριού

Ασχολούμενοι με το ανθρώπινο κόστος της τετράποδης καταστολής, ελάχιστοι έχουν ενδιαφερθεί για τις επιπτώσεις της στο άλλο σκέλος της υπόθεσης - τα ζώα που καλούνται να παίξουν το ρόλο του μπόγια των ανθρώπων. Κι όμως, οι σχετικές καταγγελίες φιλοζωικών οργανώσεων δε λείπουν. Το περιοδικό Compassion for Animals της διεθνούς οργανώσεως PETA έχει αναφερθεί εκτεταμένα (Ανοιξη 1994) στο ντοπάρισμα και τα βασανιστήρια που υφίστανται από την αστυνομία των ΗΠΑ τα σκυλιά και τα άλογα, προκειμένου να αυξηθεί η επιθετικότητά τους κατά των ανθρώπων. Το βρετανικό "Μέτωπο Απελευθέρωσης των Ζώων" έχει αποκαλύψει εδώ και χρόνια ότι τα θηριώδη σκυλιά Pit bulls, αποσυρμένα διά νόμου (1992) από όλες τις ευρωπαϊκές αστυνομίες ύστερα από αλλεπάλληλα "ατυχήματα" σε γήπεδα και διαδηλώσεις, είναι προϊόντα εργαστηρίου βιοτεχνολογίας κατά παραγγελία των υπηρεσιών του νόμου και της τάξης. Στην Ελλάδα, η Ελληνική Φυσιολατρική κι Αντικυνηγετική Πρωτοβουλία έχει κι αυτή καταγγείλει ότι όλα τα σκυλιά που χρησιμοποιούνται σε δημοφιλείς δραστηριότητες (ανίχνευση ναρκωτικών κι εκρηκτικών) κακοποιούνται συστηματικά, είναι τοξικοεξαρτημένα κι εκτελούνται στα 3 ή 4 χρόνια, μετά το πέρας της "ευδοκίμου υπηρεσίας" τους...



Στην ανεργία από το '89 οι τετράποδοι συνοριακοί φρουροί

Τι απέγιναν τα τσοπανόσκυλα του αίσχους;

Οταν το 1989 έπεφτε το τείχος που χώριζε την Ανατολική από τη Δυτική Γερμανία, λίγοι αναρωτήθηκαν τι θα απογίνει η στρατιά των άνεργων πια σκύλων που επί τριάντα σχεδόν χρόνια είχαν αναλάβει τη φρούρηση των γερμανό-γερμανικών συνόρων. Ενας από αυτούς, ο εξόριστος ανατολικογερμανός τραγουδοποιός Βολφ Μπίρμαν, αναρωτιόταν στις 13 του σημαδιακού εκείνου Νοεμβρίου: "Και τώρα τι θα γίνει με την κληρονομιά της τυραννίας; Σκέφτομαι εκείνα τα έρμα τα λυκόσκυλα στα πόδια του Τείχους: χρόνια ατέλειωτα τα κρατούσαν σε κλουβιά αραδιασμένα κατά μήκος του Τείχους και τα μεταμόρφωναν σε άγρια νευρωτικά θηρία μαθημένα να ξεσκίζουν εκείνους που θεωρούσαν εχθρούς. Αδύνατο να τα εκπαιδεύσει κανείς και πάλι και να τα μετατρέψει σε φιλικούς οδηγούς τυφλών. Και τι θα γίνει με τους επαγγελματίες φρουρούς, τους φρουρούς αυτών των σκύλων, τι θα γίνει με τους ένστολους, αλλά και -ακόμη χειρότερα- με τους ανθρώπους που δεν φορούσαν στολή;" ("Tageszeitung", 13 Νοεμβρίου 1989).
Μπορεί τα ερωτήματα του Μπίρμαν να είχαν μεταφορική κατά κύριο λόγο αξία, ωστόσο κατά το διάστημα που ακολούθησε το πρόβλημα απέκτησε τις πραγματικές του διαστάσεις; Ποια θα ήταν η τύχη των πιστών τετράποδων στρατιωτών του ανατολικογερμανικού καθεστώτος; Καθώς μάλιστα την ίδια εποχή είδαν το φως της δημοσιότητας και ακριβείς περιγραφές του ρόλου τους στη φύλαξη του Τείχους, η φιλολογία γύρω από τους τετράποδους συνοριακούς φρουρούς αποτέλεσε μία από τις δημοφιλέστερες όψεις της συζήτησης για την ένωση των δύο Γερμανιών. Αν στο δυτικογερμανικό συλλογικό ασυνείδητο τα σκυλιά αυτά συμβόλιζαν τον πιο σκληρό πυρήνα του καθεστώτος που κατέρρευσε, η ενσωμάτωσή τους στη νέα πραγματικότητα θα μαρτυρούσε την ικανότητα της ενιαίας Γερμανίας να απορροφήσει δημιουργικά τις "δυνάμεις του κακού".
Στις προφανείς, πάντως, δυσκολίες του εγχειρήματος έμελλε σύντομα να προστεθεί και μια μάλλον αναπάντεχη εξέλιξη: οι περισσότεροι Δυτικογερμανοί που προθυμοποιήθηκαν να υιοθετήσουν ένα συνοριακό σκύλο όχι μόνο δεν σκόπευαν να τον βοηθήσουν να ξεπεράσει τις ψυχροπολεμικές του αγκυλώσεις, αλλά επιδίωκαν να τον χρησιμοποιήσουν όπως ακριβώς τον είχε χρησιμοποιήσει το ανατολικογερμανικό καθεστώς. Στη θέση της Απαγορευμένης Ζώνης, ο σκύλος θα όφειλε στο εξής να φρουρεί την εξώπορτα του νέου του αφεντικού...
Τέσσερις περίπου χιλιάδες ήταν οι σκύλοι που παρέμειναν άνεργοι με την πτώση του Τείχους. Εως τότε, ως υπάλληλοι του υπουργείου Εθνικής Αμυνας της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, είχαν τη λεπτή αποστολή να αποθαρρύνουν έμπρακτα όποιον τολμούσε να γλιστρήσει μέσα στην Απαγορευμένη Ζώνη, τη "λωρίδα του θανάτου" που χώριζε τις δύο Γερμανίες. Στα μέσα περίπου της δεκαετίας του '60, οι ανατολικογερμανοί υπεύθυνοι θεώρησαν μικρής αποτελεσματικότητας τα ναρκοπέδια και επισφαλείς τους πυργίσκους και τα συρματοπλέγματα που είχαν τοποθετηθεί για την προστασία του Τείχους. Επίλεκτοι μεγαλόσωμοι σκύλοι στρατολογημένοι από τα τέσσερα άκρα της χώρας θα αναλάμβαναν στο εξής να φυλάξουν την περιοχή: δεμένοι από συρματόσχοινο που τους επέτρεπε να τρέχουν κατά μήκος του Τείχους, οι τετράποδοι φρουροί θα σήκωναν στο εξής το βάρος της φύλαξης των πιο "ευαίσθητων" σημείων του. Την εποχή της κατάργησης του Τείχους, οι εν ενεργεία τετράποδοι φύλακες δεν ξεπερνούσαν τους 957. Καθώς όμως στην καβάτζα υπήρχαν μερικές ακόμη χιλιάδες ζώα, οι φιλόζωοι δεν άργησαν να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου. Στο κάτω κάτω της γραφής τι έφταιγαν τα δόλια για τον άχαρο ρόλο που τους είχε ανατεθεί από κάποιους διεστραμμένους ανθρώπινους εγκεφάλους;
Οι πρώτοι 1500 σκύλοι διοχετεύτηκαν γρήγορα σε ανατολικογερμανικά νοικοκυριά. Καθώς όμως στη χώρα αυτή τα μεγαλόσωμα ζώα, και δη τα σκυλιά, δεν είχαν ποτέ ιδιαίτερη πέραση, οι υπόλοιποι 2500 σκύλοι παρέμειναν για καιρό στα αζήτητα. Κάποιοι ξένοι που θέλησαν να τους αγοράσουν μαζικά δεν γέμισαν το μάτι του ταγματάρχη Πέτερ Σούλτσε, υπεύθυνου για όλους τους συνοριακούς σκύλους: Οι Αμερικανοί ήθελαν να τους μοσχοπουλήσουν ως ζωντανά θυμητάρια του σοσιαλιστικού πειράματος, οι Ισπανοί τους λιμπίστηκαν για πειραματόζωα, ενώ κάτι Κορεάτες τους φαντασίωσαν στο φούρνο με πατάτες. Αποκλείστηκαν επίσης και οι δεκάδες εκπαιδευτές σκύλων που είχαν συρρεύσει από τις μισές χώρες της Ευρώπης για να υποκλέψουν τα μυστικά της αγριάδας των τετράποδων φρουρών. Οι λύσεις που απέμεναν δεν ήταν και άπειρες: Δυτικογερμανικές φιλοζωικές εταιρείες ανέλαβαν τελικά να βρουν οικογενειακό άσυλο στα άτυχα ζώα.
Μεγάλη υπήρξε όμως η έκπληξη των δυτικογερμανών υπευθύνων, όταν διαπίστωσαν ότι η ζήτηση ξεπερνούσε κάθε προσδοκία. Ανθρωποι που τηλεφωνούσαν από τις πιο απίθανες γωνιές της χώρας εκλιπαρούσαν για ένα συνοριακό σκύλο. Μόνο που όλοι τον ήθελαν τεράστιο, άγριο και έτοιμο να κατασπαράξει τους "κακούς". Μπορεί οι αρμόδιοι να είχαν φανταστεί πιο "αναίμακτη" την κοινωνική ενσωμάτωση των ζώων, ωστόσο η τρέχουσα μυθολογία γύρω από αυτά δεν επέτρεπε να ακουστεί η άποψη ότι πρόκειται για απολύτως φυσιολογικά σκυλιά, ικανά να ζήσουν εν ειρήνη στο νέο τους περιβάλλον. "Φταίει ο λαϊκός Τύπος που τους αποδίδει απίστευτες δολοφονικές ιδιότητες και τα αποκαλεί "αιμοσταγή κτήνη"", διαμαρτυρόταν ο ταγματάρχης Σούλτσε. Αλλά τα ευφάνταστα δημοσιεύματα δεν ήταν η μοναδική πηγή του κακού. Ο "Σύλλογος Γερμανικού Λυκόσκυλου" διέδιδε κι αυτός από την πλευρά του ανατριχιαστικές ιστορίες με τετράποδους εξ Ανατολών φονιάδες. Ο λόγος ήταν απλός: οι επίδοξοι πελάτες δεν έπρεπε να διαλέξουν κάποιο από τα ορφανά λυκόσκυλα του Τείχους...


Ο κανελί σκύλος της αναρχίας

Αν ο νόμος 1024/80 απαγορεύει δια ροπάλου την παρουσία αστυνομικών σκύλων στις διαδηλώσεις, η ισχύουσα νομοθεσία δεν προβλέπει το παραμικρό για την παρουσία τετράποδων στις τάξεις της άλλης πλευράς. Είχαμε έτσι συχνά ενδιαφέρουσες παρουσίες στην "ουδέτερη ζώνη" ανάμεσα στα ΜΑΤ και τους διαδηλωτές. Στη δεκαετία του '80 την παράσταση έκλεβε η Μπόρα, το συμπαθέστατο λυκόσκυλο του παλαίμαχου Γιάννη Φελέκη - τόσο έμπειρο στις αντιξοότητες της ταξικής πάλης, που συνόδευσε το αφεντικό του ακόμα και μέσα στην αστυνομική κλούβα. Με την έλευση των νέων καιρών και την εμφάνιση μιας γενιάς πιο βίαιων νεανικών πρωτοποριών, ανέβηκε το επίπεδο μαχιμότητας και των κινηματικών εκπροσώπων του ζωϊκού βασιλείου. Τυπικό δείγμα σκύλου της μετακομμουνιστικής εποχής, ο Σκάμπυ δε διστάζει να συμμετάσχει ενεργά σε οδομαχίες και να αψηφήσει το χημικό πόλεμο των σωμάτων καταστολής. Για τις περιπέτειές του στις "θερμές" μέρες που ακολούθησαν τη δολοφονία του καθηγητή Τεμπονέρα από παρακρατικούς της ΝΔ μας πληροφορεί το 3ο τεύχος της εφημερίδας "Εξέγερση" ( έκδοση της Συσπείρωσης Αναρχικών, 1991):
«Κι όμως ζει!
Διαψεύδουμε την είδηση της "Επικαιρότητας" (14/1/91) ότι ο αγαπητός μας Θανάσης ή Θανάσαρος ή Σκάμπυ υπήρξε το 6ο θύμα της κρατικής καταστολής.
Με ενεργό συμμετοχή στις πορείες, διαδηλώσεις και συγκρούσεις των αναρχικών με το κράτος, ο φίλος μας τραυματίστηκε την Πέμπτη 10 Γενάρη από δακρυγόνο που έριξαν εναντίον του - ποιοι άλλοι; - οι άσπονδοι εχθροί του μπάτσοι. Λιποθύμησε από το τραύμα και τα δακρυγόνα, αλλά μετά από βοήθεια και περίθαλψη που του δόθηκε συνήλθε.
Την επόμενη μέρα έδωσε πάλι το αγωνιστικό του παρόν στα οδοφράγματα σε πείσμα των εχθρών του... Για την ιστορία ο Θανάσης ήταν παρών και στην κατάληψη του Πολυτεχνείου το Γενάρη του 1990 απ' όπου έφυγε τελευταίος.
Ζεί λοιπόν! Και δεν μπορούμε παρά να εκφράσουμε τη χαρά μας, που εξακολουθεί να βρίσκεται ανάμεσά μας με την ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη και αγαπητή παρουσία του.
Μπάτσοι πουλημένοι, ο Σκάμπυ δεν πεθαίνει!».

(Ελευθεροτυπία, 10/12/1995)