ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ

Οι μάγοι με τα σκήπτρα

1.  /  2.

Πάει ο παλιός καλός καιρός που οι τρεις μάγοι προσκυνούσαν τον Βασιλέα των Βασιλέων. Τώρα οι βασιλείς (αλλά και οι πρωθυπουργοί και οι στρατηγοί) προσκυνούν αυτοί τους μάγους, μπας και τους βοηθήσουν να πάρουν καμιά απόφαση της προκοπής. Οι πιο συγκρατημένοι αρκούνται στην ανάγνωση του ωροσκοπίου τους.

Οι προφήτες είναι ευπρόσδεκτοι σε όλα τα πολιτικά στρατηγεία

Θινκ τανκ με κρυστάλλινες σφαίρες

Η πρόσφατη αποκάλυψη ότι η CIA έκανε χρήση παραψυχολόγων και μέντιουμ εδώ και είκοσι χρόνια για να ανακαλύψει το κρησφύγετο του Λίβυου ηγέτη Καντάφι ή να εντοπίσει κοιτάσματα πλουτωνίου στη Βόρεια Κορέα δεν θα 'πρεπε να μας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση. Η σύγχρονη αμερικανική πολιτική έχει σημαδευτεί από την εισβολή των αστρολόγων, των μάγων και των προφητών, που ξεκινούν από τις ταπεινές αλλά διαβαστερές στήλες στα λαϊκά έντυπα και καταλήγουν στα μεγάλα σαλόνια του Κονγκρέσου και τον ίδιο το Λευκό Οίκο.

Ενας Πρόεδρος μετρά τα άστρα

Το γεγονός ότι οι δεισιδαιμονία και οι προλήψεις τείνουν να πολλαπλασιάζονται παρά να μειώνονται επιβεβαιώνεται από ορισμένους απλούς στατιστικούς δείκτες. Το 1950 οι εφημερίδες των ΗΠΑ που φιλοξενούσαν στήλες ωροσκοπίων μόλις έφταναν τις 100 σε σύνολο 1500. Σήμερα ο αριθμός τους έχει φτάσει τις 1400, σε σύνολο 1700. Η εξέλιξη αυτή υποχρέωσε ήδη από το 1975 186 εξέχοντες αμερικανούς επιστήμονες (ανάμεσά τους και 18 τιμημένοι με Νόμπελ) να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για την εξάπλωση αυτή των "τσαρλατάνων" και την ανοχή που δείχνουν τα μέσα ενημέρωσης απέναντί τους. Ομως η δημόσια αυτή προτροπή δεν μετέβαλε τα πράγματα. Με την εκλογή, μάλιστα, του Ρόναλντ Ρίγκαν στη θέση του Προέδρου, η αστρολογία αναδείχθηκε πλέον σε επίσημο σύμβουλο του ηγέτη της υπερδύναμης.
Χάρη στις αναμνήσεις του προσωπάρχη του Λευκού Οίκου Ντόναλντ Ρέγκαν που εκδόθηκαν το 1988 γνωρίζουμε σήμερα ότι "όλες οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονταν σε συνεννόηση με μια γυναίκα στο Σαν Φρανσίσκο, η οποία έφτιαχνε ωροσκόπια. Η σύζυγος του Προέδρου Νάνσι Ρίγκαν ήθελε να είναι σίγουρη ότι τα αστέρια είναι ευνοϊκά για τη συγκεκριμένη απόφαση". Πολύ γρήγορα η είδηση ότι τα αστέρια καθορίζουν το πρόγραμμα και τις επιλογές του Προέδρου έγινε πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες και ξέσπασε σκάνδαλο για την "τσαρίνα" Νάνσι και τη στενή της φίλη αστρολόγο Τζόαν Κίγκλι, τον "θηλυκό Ρασπούτιν" κατά την USA Today. "Αν και δεν γνώρισα προσωπικά αυτή την αστρολόγο", γράφει ο πρσοσωπάρχης, "διαπίστωσα αμέσως ότι επρόκειτο να παίξει τον πρώτο ρόλο στις κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, μόλις είδα πάνω στο γραφείο μου ένα ημερολόγιο με σημαδεμένες τις ημερομηνίες. Οι αριθμοί των "καλών" ημερών ήταν βαμμένοι πράσινοι. Οι "κακές" ημέρες ήταν κόκκινες και οι "ενδιάμεσες" κίτρινες. Σύμφωνα μ' αυτούς τους χρωματισμούς όφειλα να προγραμματίζω τις κινήσεις του Προέδρου, τα ραντεβού και τις δημόσιες εμφανίσεις του."
Η πρώτη εξήγηση που δόθηκε γι' αυτή την αστρολογική καθήλωση του "ισχυρότερου πολιτικού αρχηγού σ' όλο τον κόσμο" στηριζόταν στο χολιγουντιανό παρελθόν του προεδρικού ζεύγους. Είναι γνωστό ότι όπως οι περισσότεροι σταρ έτσι και οι Ρίγκαν διάβαζαν καθημερινά ωροσκόπια και τηρούσαν όλες τις καθημερινές προλήψεις του μέσου αμερικάνου. Ηδη στην Αυτοβιογραφία του που κυκλοφόρησε το 1965 ο Ρίγκαν αποκάλυπτε τη στενή τους σχέση με τη διάσημη αστρολόγο του Χόλιγουντ Κάρολ Ράιτερ: "Κάθε πρωί, η Νάνσι κι εγώ διαβάζουμε στη στήλη της τι έχει να πει για τα άτομα που ανήκουν στο ζώδιό μας." Ομως με την ανάδειξη της Κίγκλι σε πανίσχυρο πολιτικό σύμβουλο, η αστρολογία ξεπέρασε τα όρια της προσωπικής δεισιδαιμονίας και εισήλθε στο χώρο των σημαντικών πολιτικών αποφάσεων. Ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Μάρλιν Φιτζγουότερ επιβεβαίωσε με τον επισημότερο τρόπο την ενασχόληση της Πρώτης Κυρίας με την αστρολογία: "Η αστρολογία είναι ένα μέρος της δραστηριότητάς της σε σχέση με τις υποθέσεις του κράτους".
Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι από καθαρά τυπική άποψη η δραστηριότητα αυτή είναι ποινικά κολάσιμη, διότι στο Σαν Φρανσίσκο, όπου έχει την έδρα της η δαιμόνια Κίγκλι, οι αστρολόγοι και οι χαρτορίχτρες διώκονται ως απλοί απατεώνες. Πάντως η γραμμή Ρίγκαν, παρά τις επικρίσεις, βρήκε πολλούς μιμητές τη δεκαετία του 80. Ανάμεσά τους ο κυβερνήτης του Ιλινόις, ο οποίος επέλεξε μια Παρασκευή και 13 για την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του, επειδή "έτσι ήθελαν τ' άστρα". Και ο συνάδελφός του στη Νέα Υόρκη παρατηρούσε μια κρυστάλλινη σφαίρα για να διαγνώσει εκλογική νίκη των Δημοκρατικών το Νοέμβρη του 1988.

Τσαρλατάνοι όλων των χωρών

Βέβαια δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των αμερικάνων η αστρολογική διαχείριση της πολιτικής εξουσίας. Από την εποχή που οι δεισιδαίμονες παλιοί κάτοικοι της Ελλάδας κατέφευγαν σε μάντεις και Πυθίες πριν καταλήξουν σε οποιαδήποτε σοβαρή πολιτική απόφαση, και ήταν έτοιμοι να σφάξουν τα παιδιά τους προκειμένου να εξευμενίσουν θεούς και δαίμονες, δεν έλειψαν σε καμιά φάση της ιστορίας της ανθρωπότητας οι "μάγοι" και οι συμβουλές τους από το στενό περιβάλλον των ισχυρών ανδρών. Το διασημότερο ωροσκόπιο όλων των εποχών είναι ασφαλώς αυτό που συνέταξε ο πατέρας της σύγχρονης αστρονομίας Γιοχάνες Κέπλερ το 1634 και πρόβλεπε κακό τέλος για τον αφέντη του τον Βάλενστάιν, ο οποίος πράγματι δολοφονήθηκε λίγο αργότερα. Κατά καιρούς γίνονται της μόδας οι προφητείες κάθε είδους και εμφανίζεται αναλόγως επιβεβαιωμένος ο Νοστράδαμος ή και ο Ιωάννης με την Αποκάλυψη.
Τα αυταρχικά καθεστώτα κι εκείνα που στηρίζονται σε θεόσταλτους ηγέτες είναι ασφαλώς τα πιο κατάλληλα για την ανάδειξη των "μάγων-συμβούλων". Ο σημαντικότερος τσαρλατάνος του αιώνα μας, ο Ρασπούτιν, γεννήθηκε στο μυστικιστικό κλίμα του παλατιού των τσάρων. Και η πιο οργανωμένη προσπάθεια αξιοποίησης της αστρολογίας για πολιτικούς λόγους έγινε από το ναζιστικό καθεστώς κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Ο Χίτλερ έκανε συχνές αναφορές στο Νοστράδαμο, και οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες επιχείρησαν αρκετές φορές να τον παρασύρουν με κατασκευασμένα "προφητικά σημάδια". Ο υπαρχηγός του, ο Ρούντολφ Ες, συμβουλεύτηκε αστρολόγο πριν αποφασίσει τη μυστηριώδη του πτήση προς την Αγγλία το Μάιο του 1941. Μετά την αποτυχία αυτής της μυστηριώδους αποστολής, το ναζιστικό καθεστώς εξαπέλυσε διωγμό (και) εναντίον των αστρολόγων. Πάντως ο Γιόζεφ Γκέμπελς οργάνωσε ειδικό "τμήμα αστρολογίας" στο Υπουργείο Προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ. Και ο επικεφαλής των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των Ες Ες Χάινριχ Χίμλερ έχρισε μόνιμό συμβουλό του τον αστρολόγο Βίλχελμ Βουλφ. Πολύ πριν από τη CIA, ο αρχηγός της γερμανικής αστυνομίας Αρθουρ Νέμπε ανέλαβε το 1943 την αποστολή να εντοπίσει το κρησφύγετο του Μουσολίνι κάνοντας χρήση ωροσκοπίων. Στις αρχές του 1944 ο Χίμλερ ρώτησε τον Βουλφ πότε θα πεθάνει ο Χίτλερ, κι εκείνος του απάντησε με θαυμαστή ακρίβεια: "Τέλη Απριλίου". Το μόνο κακό μ' αυτή την πρόβλεψη είναι ότι μας τη μεταφέρει στην αυτοβιογραφία του ο ίδιος ο προφήτης, τριάντα χρόνια αργότερα.
Οι πιο γνωστοί δικτάτορες των τελευταίων δεκαετιών, ο Ιντί Αμίν της Ουγκάντα, ο Ζαν Μπεντέλ Μποκάσα της Κεντρικής Αφρικής και ο Μανουέλ Νοριέγκα του Παναμά είχαν προσωπικούς και χρυσοπληρωμένους μάγους, τους οποίους συμβουλεύονταν πριν από κάθε κρίσιμη απόφαση. Αλλά και η φωτισμένη Ιντιρα Γκάντι, μια απ' του "έξι" ειρηνόφιλους ηγέτες της γνωστής πρωτοβουλίας κατέφευγε σε μάγους. "Ολοι είμαστε προληπτικοί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο", ομολογούσε η ίδια.
Αλλά και στο κέντρο της σύγχρονης Ευρώπης, στην Ολλανδία, δεν έλειψε ο Ρασπούτιν. Η Γκρεετ Χόφμανς έπεισε στα τέλη της δεκαετίας του 40 τη Βασίλισσα Τζουλιάνα ότι μπορεί να θεραπεύσει με θαύμα την εκ γενετής τυφλή πριγκίπισσα Μαρίκε. Της υποσχέθηκε πλήρη θεραπεία μέσα σε δυο χρόνια και ανέλαβε καθήκοντα πρώτου τη τάξει συμβούλου στην αυλή. Απειλήθηκε εθνική κρίση και κινητοποιήθηκαν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ, φοβούμενες ότι κινδυνεύει η συνοχή της συμμαχίας. Το ποτήρι ξεχείλισε όταν η Γκρεετ ζήτησε τρεις τρίχες από την ουρά του αλόγου του συζύγου της Τζουλιάνας. Ο πρίγκιπας Μπέρχαρντ εξεγέρθηκε και απαίτησε την αποπομπή της κομπογιαννίτισσας.


Καζαμίες και βαμπίρ στρατολογεί η CIA στον Τρίτο Κόσμο.

Αστρολογία κι Αντεπανάσταση

H διαπλοκή των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ με τον κόσμο της μαγείας δεν περιορίζεται στις συμβουλές των παραψυχολόγων του προγράμματος "Σταργκέιτ" προς τα στελέχη του Λάνγκλεϊ. Στους όχι και τόσο μακρινούς καιρούς του Ψυχρού Πολέμου, η CIA και οι παραφυάδες της δεν παρέλειψαν να αξιοποιήσουν τις κάθε λογής προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες προκειμένου να αναχαιτίσουν την επέκταση της κομμουνιστικής επιρροής στον Τρίτο, ιδιαίτερα, Κόσμο.
Η υλική βάση για αυτού του είδους την προπαγανδιστική δραστηριότητα ήταν υπήρξε πάντοτε οφθαλμοφανής. Παρά τους ισχυρισμούς μιας κάποιας επαναστατικής ρητορείας για την οικοδόμηση του "νέου ανθρώπου", συνήθως η μαζική απεύθυνση, τα δίκτυα υποστήριξης και η βάση στρατολόγησης των αντικαθεστωτικών κινημάτων αποτελούνται από τυπικούς εκπροσώπους των λαϊκών στρωμάτων - ανθρώπους διαποτισμένους σε μεγάλο βαθμό από τις αντιλήψεις, τα έθιμα και τις προκαταλήψεις του δεδομένου κάθε φορά κοινωνικού σχηματισμού. Μια στοιχειώδης αναδρομή σε δημοσιογραφικά οδοιπορικά και σε ημερολόγια αγωνιστών είναι αρκετά διαφωτιστική, καθώς αποδεικνύει ότι τα προβλήματα που προκύπτουν από τη σύζευξη επανάστασης και μαγείας έχουν συχνά απασχολήσει τόσο τους εξωτερικούς παρατηρητές όσο και τα ίδια τα κινήματα.
Μιά ενδιαφέρουσα μαρτυρία ανήκει σ' ένα νεαρό στέλεχος των αριστερών Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC). Πρώην φοιτητής των Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά, ανέλαβε τη διεξαγωγή κοινωνιολογικών ερευνών ανάμεσα στις γραμμές των ανταρτών. Μια από τις κυριότερες έρευνές του αφορούσε τις αντιλήψεις των τελευταίων για τα υπερφυσικά φαινόμενα. "Πολλοί από τους μαχητές πιστεύουν τυφλά στη μαγεία" διαβάζουμε στο ημερολόγιό του. "Πρόκειται για χωρικούς που δε βρίσκουν παρά μαγικούς λόγους προκειμένου να ερμηνεύσουν τις νίκες τους απέναντι σ' έναν εχθρό απείρως ισχυρότερο από τους ίδιους. Η ικανότητα του αντάρτη να διαφεύγει και να βγαίνει σώος κι αβλαβής από τις πιο καυτές συγκρούσεις εξηγείται λέγοντας ότι αυτός είναι στοιχειωμένος, ότι βρίσκεται υπό την επήρεια κάποιας μαγικής προστασίας που εμποδίζει τις σφαίρες του εχθρού να διαπεράσουν το δέρμα του. Η διαίσθηση που τον προειδοποιεί για την έλευση του κινδύνου και τον κάνει να προβλέπει τις ενέδρες, συνιστά την απόδειξη αυτής της μαγικής δύναμης..." ("Journal d'un guerillero", Seuil 1968,σ.11). Δυόμισι δεκαετίες αργότερα, ο Υποδιοικητής Μαρκος των μεξικανών Ζαπατίστας θα περιγράψει επανειλημμένα σε συνεντεύξεις του την επιρροή του "κόσμου των πνευμάτων" στην καθημερινή πρακτική - αλλά και στη συνολικότερη κοσμοθεώρηση - των εξεγερμένων ινδιάνων του Τσιάπας. Ανάλογες αναφορές συναντάμε σε περιγραφές της ζωής των ανταρτών και στις άλλες ηπείρους. Οι Κάρεν της Βιρμανίας λχ μπορεί να έχουν προσηλυτιστεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο χριστιανισμό και η οργάνωσή τους (KNU) να υιοθετεί μαρξίζον πολιτικό λεξιλόγιο, όμως ο συγκρητισμός με τις παραδοσιακές δοξασίες είναι κάτι παραπάνω από εμφανής: "Καλυμμένοι με τατουάζ σχεδιασμένα για να τους προστατεύουν απέναντι στα κακά πνεύματα, οι Κάρεν παρακολουθούν τη θεία λειτουργία με απόλυτη άνεση ως προς την εξωτική δυαδικότητα των ζωών τους", αφηγείται ο βρετανός δημοσιογράφος Τζόν Αντερσον ("Guerillas. The inside stories of the world's revolutionaries", Harper Collins 1994,σ.257). Οσο γιά την Αφρική, εκεί η σύζευξη των δυό κόσμων υπήρξε σχεδόν θεσμοθετημένη. Αφού παρακολούθησε το μαγικό τελετουργικό της ταφής μιάς προεστής της φυλής Μπαλάντε στις απελευθερωμένες ζώνες του PAIGC στην (τότε) Πορτογαλική Γουϊνέα, η Μπάρμπαρα Κόρνουωλ-Λυσσαρίδου συμπεραίνει αποφθεγματικά πως "όσο εύκολα ο Δυτικός θα χώριζε την εκκλησία από το κράτος, τόσο και ο Μπαλάντε μπορούσε να καταλάβει την ανάγκη για ξεκάθαρο διαχωρισμό του παραδοσιακού yiran [πνεύματος] από την επαναστατική διαδικασία". Ούτως ή άλλως, πριν από τις μάχες με τα αποικιακά στρατεύματα, οι αντάρτες καλούσαν το μάγο της φυλής γιά να τους ξορκίσει απέναντι σε τυχόν κακές διαθέσεις απρόβλεπτων πνευμάτων...
Αντιμέτωπη με το κύμα των εξεγέρσεων του τριτοκοσμικού ριζοσπαστισμού, η CIA δε θα αρνηθεί τις δυνατότητες που της προσφέρει η εκμετάλλευση των κάθε είδους δεισιδαιμονιών. Πρωτοπόρος σ' αυτό το είδος πολέμου θα αναδειχθεί ένας από τους πιο στιλάτους πράκτορές της - ο σμήναρχος Εντουαρντ Λανσντέιλ, πηγή έμπνευσης για συγγραφείς όπως ο Γκράχαμ Γκρήν χάρη στην επιτυχημένη δράση του στις Φιλιππίνες και το Βιετνάμ της δεκαετίας του '50. Και στις δυο περιπτώσεις, η επιτυχία του δεν ήταν άσχετη με την τάση του να εκμεταλλεύεται τις ανορθολογικές πλευρές της σκέψης των αντιπάλων του.
* Στις Φιλιππίνες καθοδήγησε τον ψυχολογικό πόλεμο κατά των κομμουνιστών ανταρτών Χούκ. Μια από τις επιχειρήσεις του, διαβάζουμε στο βιβλίο των Μαρκέτι & Μάρκς ("Η CIA και η λατρεία της κατασκοπείας", Πάπυρος 1974,σ.52-3) "βασίστηκε στον δεισιδαιμονικό φόβο των φιλιππινέζων αγροτών για το 'ασουάνγκ' - μια μυθική νυχτερίδα. Ενα απόσπασμα ψυχολογικού πολέμου κυκλοφόρησε τη φήμη ότι ένα 'ασουάνγκ' ζούσε στο μέρος όπου είχαν τη βάση τους οι κομμουνιστές". Προκειμένου μάλιστα να γίνει η φήμη πιστευτή, έπιασαν έναν αιχμάλωτο, "άνοιξαν στο λαιμό του δύο τρύπες όπως κάνουν οι νυχτερίδες, κρέμασαν το πτώμα του ώσπου να χυθεί όλο το αίμα και το άφησαν πάλι στο μονοπάτι. Προληπτικοί όπως όλοι οι Φιλιππινέζοι, οι παρτιζάνοι εγκατέλειψαν την περιοχή".
* Στο Βιετνάμ, κατέφυγε στην αστρολογία προκειμένου να υπονομεύσει το νεοσύστατο επαναστατικό καθεστώς των Βιετμίνχ στο Βορρά. Να πώς περιγράφει ο ίδιος, σε υπηρεσιακή έκθεσή του για τον Ιανουάριο του 1955, τα συμβάντα ("Τα απόρρητα του Πενταγώνου", Διογένης 1971,σ.139): "Ο πατριώτης, που τον ονομάσαμε Τριέου Ντινχ, φρόντισε να συνταχτεί ένας Καζαμίας για λαϊκή κατανάλωση. Προοριζόταν ιδιαίτερα να πουλιέται στις βόρειες πόλις και χωριά, όπου μπορούσαμε ακόμα να φτάσουμε. Εξέχοντες βιετναμέζοι αστρολόγοι πληρώθηκαν για να γράφουν προφητείες που πρόλεγαν συμφορές οι οποίες θα χτυπούσαν ορισμένους ηγέτες των Βιετμίνχ ή καταστροφές γιά τα έργα τους, ενώ απ' την άλλη προφήτευαν ενότητα στο Νότιο Βιετνάμ. Το έργο ολοκληρώθηκε υπό τη διεύθυνση του υπολοχαγού Φίλιπς και βασιζόταν στην αντίληψή μας για τη χρησιμοποίηση της αστρολογίας για τον ψυχολογικό πόλεμο στη Ν.Α Ασία. Αντίτυπα του Καζαμία στάλθηκαν αεροπορικώς στη Χαίφόνγκ και ύστερα διοχετεύτηκαν λαθραία στο έδαφος των Βιετμίνχ"...



Η Παναγία και ο "Βελζεβούλ"

Αποτελώντας ασφαλώς εξαίρεση για έλληνα πολιτικό, ο Ελευθέριος Βενιζέλος εμφανίζεται από τους συγχρόνους του ως οπαδός της πλήρους θρησκευτικής ελευθερίας και εχθρός της θρησκοληψίας και, κυρίως, εκείνων των πρακτικών που κάνουν τη θρησκεία να γειτονεύει επικίνδυνα με τη μαγεία. Κάποτε, μάλιστα, δεν δίστασε να αστειευτεί: "Βρε αδελφέ, μπορεί εγώ να θέλω να λατρεύω το Βελζεβούλ, θα μ' εμποδίσεις δηλαδή;". (Εξάλλου, οι εχθροί του τον αποκαλούσαν από καιρό "Βελζεβούλ"). Ετσι δεν είναι περίεργο που ο Βενιζέλος αντέδρασε έντονα το 1915, όταν πληροφορήθηκε ότι η ανάρρωση του Βασιλέα Κωνσταντίνου οφειλόταν στην εικόνα της Παναγίας που είχε μεταφερθεί από την Τήνο στο παλάτι. Ας παρακολουθήσουμε όμως τα γεγονότα, όπως τα διασώζει στις "Αναμνήσεις" της η στενή φίλη του φιλελεύθερου πολιτικού, Πηνελόπη Δέλτα.
Ηταν Μάιος του 1915, αφηγείται η Δέλτα, και η κυβέρνηση Γούναρη ανέλαβε την πρωτοβουλία να φέρει με επίσημη πομπή την εικόνα της Παναγίας στο παλάτι, στο προσκεφάλι του άρρωστου βασιλιά. Την επομένη, οι εφημερίδες έγραφαν ότι ο ετοιμοθάνατος Κωνσταντίνος συνήλθε αμέσως μόλις άγγιξε τη θαυματουργή εικόνα. "Ο Βενιζέλος αγανάκτησε", σημειώνει η Δέλτα. "Τον είδα τότε φούρκα, έξαλλο. Είχαν μαζέψει κόσμο στους δρόμους, άντρες, γυναικούλες, παιδιά, όλοι στα γόνατα πεσμένοι, δέουνταν κλαίγοντας στον Υψιστο, να σώσει "τον λαοφιλή Βασιλέα Κωνσταντίνο", και πέρασε ανάμεσα τους η θαυματουργή εικόνα με θεατρική σκηνοθεσία άξια του Μεσαίωνoς, για να καταλήξει, μετά το "θαύμα", σε καυγάδες μεταξύ των παπάδων που τη συνόδευαν και των παπάδων της Μητροπόλεως, όπου την είχαν εκθέσει για προσκύνημα, ποιοι να οικειοποιηθούν τις προσφορές των προσκυνητών. Τότε είδα θυμωμένο το Βενιζέλο. Είναι απαίσια, είναι εγκληματική αυτή η εκμετάλλευση της πίστεως του λαού, είπε έξω φρενών. Αυτοί που έκαμαν αυτή τη σκηνοθεσία, δεν πιστεύουν αυτά που κάνουν. Αλλά σπρώχνουν τον αγράμματο κοσμάκη στην ειδωλολατρία, στην πιο σκοτεινή μεσαιωνική δεισιδαιμονία. Πώς θ' αναπτυχθεί αυτός ο λαός, όταν οι ηγέτες του τον σπρώχνουν σε τέτοια σκοτάδια, πνευματικά και ψυχικά; Και τι θρησκεία του μαθαίνει ο κλήρος, όταν του λέγει πως η θεϊκή δύναμη μπήκε μέσα σ' αυτό το ξύλο;".

(Π. Σ. Δέλτα, "Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος", Αθήνα 1978, σ. 278).

(Ελευθεροτυπία, 24/12/1995)