ΖΩΟΚΛΟΠΗ ΣΤΟ ΛΑΣΙΘΙ

Ο κλέφτης των προβάτων

1.  /  2.

Το λάβαρο της ζωοκλοπής εξακολουθεί να κυματίζει στα βουνά της Κρήτης. Και τώρα πια δεν περιορίζεται στις γνωστές περιοχές του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου. Σειρά έχει το ήσυχο Λασίθι και μάλιστα η τουριστική περιοχή του Αγίου Νικολάου. Ομως τώρα πια η ζωοκλοπή δεν περιορίζεται σε μικροεπεισόδια μεταξύ "αντιπάλων" οικογενειών.

Βρόμικες δουλειές στο Καθαρό

Τη νύχτα της 1ης Νοεμβρίου 1995 άγνωστοι έκλεψαν ένα ολόκληρο κοπάδι με 144 ζώα (αίγες, τράγους και ερίφια) στη θέση Καθάριος Λάκκος της περιφέρειας Αγίου Κωνσταντίνου Λασιθίου στην Κρήτη. Επί τρεις μέρες ο ιδιοκτήτης του κοπαδιού έψαχνε στις γύρω περιοχές μήπως εντοπίσει τα ζώα του. Κι όταν τα βρήκε, αντίκρισε ένα αποτρόπαιο θέαμα. Σε μια ακτίνα 200-300 μέτρα γύρω από ένα ποιμνιοστάσιο, 10 χιλιόμετρα από το δικό του μαντρί κείτονταν ξεκοιλιασμένα τα κλεμμένα ζωντανά. "Πήγα να λιποθυμήσω. Δεν ήξερα τι να κάνω. Αρχισα να κλαίω, να τραβάω τα μαλλιά μου, σκέφτηκα να σκοτωθώ, να εγκληματήσω. Οι αίγες μου ήταν όλες ετοιμόγεννες και είχαν σουρθεί όσο μπόρεσαν έξω απ' το μαντρί. Ηταν όλες ψοφισμένες (ξεκοιλιασμένες) και τα έντερά τους και οι πλακούντες με τα ρίφια που είχαν στις κοιλιές τους είχαν σκορπίσει στους γύρω θάμνους." Εχουν περάσει τρεις μήνες από τότε που συνέβη το περιστατικό, κι όμως ο Πέτρος Θραψανιώτης δεν μπορεί να διώξει απ' το μυαλό του τις φοβερές σκηνές. Τον συναντήσαμε στο μαντρί του, λίγα χιλιόμετρα έξω απ' την Κριτσά, στο δρόμο προς το Οροπέδιο του Καθαρού. Παρών στη συζήτηση κι ένας άλλος βοσκός της περιοχής, ο Αλέξανδρος Κοντογιάννης.
Η περίπτωση του λασιθιώτη βοσκού είναι ασφαλώς ξεχωριστή. Είναι όμως ταυτόχρονα και δείγμα ότι οι σύγχρονες μορφές της ζωοκλοπής και της βεντέτας σε ορισμένες περιοχές της Κρήτης έχουν ξεπεράσει τα όρια μιας παραδοσιακής και ριζωμένης συνήθειας. Πρόκειται για μια απίστευτη διαδοχή εγκληματικών ενεργειών που μένουν κατά παράδοξο τρόπο ανεξιχνίαστες. Ολα ξεκίνησαν το 1992, από τότε που ο Πέτρος Θραψανιώτης νοίκιασε ένα βοσκότοπο στον Καθάριο Λάκκο.
* Στις 6 Αυγούστου 1992 κλάπηκαν 80 πρόβατα από τον Αντώνιο Μιχ. Θραψανιώτη, αδελφό του Πέτρου. Ακούστηκαν τότε ψίθυροι ότι στην υπόθεση είχε αναμειχθεί ο Πέτρος. Ομως ο ίδιος σήμερα καταγγέλλει ότι αυτές οι φήμες διαδόθηκαν σκόπιμα από αυτούς που τον κυνηγούν από τότε. Εχει ενδείξεις αλλά όχι αποδείξεις για τους πραγματικούς δράστες.
* Στις αρχές Νοεμβρίου 1992 πήρε φωτιά το αγροτικό αυτοκίνητο του Γεωργίου Στ. Βάρδα, κατοίκου Κριτσάς. Οι υποψίες του ιδιοκτήτη έπεσαν πάνω στον κ. Π.Θραψανιώτη. Ο ίδιος διαμαρτύρεται και υποβάλλει μηνύσεις, στηριζόμενος πάνω στο πόρισμα του εμπειρογνώμονα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας που αποδίδει τη φωτιά σε βραχυκύκλωμα. Σε ένα μήνα καίγονται άλλα δυο αυτοκίνητα στην Κριτσά. Το ένα είναι του Π. Θραψανιώτη.
* Την ίδια περίοδο ο Αντώνιος Μιχ. Θραψανιώτης δέχεται επίθεση από δύο οπλοφόρους καθώς κατέβαινε με το αυτοκίνητό του από το Οροπέδιο του Καθαρού. Το θύμα καταθέτει μήνυση κατά του Γεωργίου και του Σταύρου Βάρδα. Η δίκη ορίζεται για τις 2.11.95. Οι κατηγορούμενοι αθωώνονται, εφόσον δεν υπάρχει κανείς μάρτυρας του επεισοδίου. Τα ξημερώματα της ίδιας μέρας (2.11.95) έγινε η κλοπή και η σφαγή του κοπαδιού που προαναφέραμε.
* Τον ίδιο μήνα (Νοέμβριος 1992) μπαίνει φωτιά στο χειμερινό βοσκότοπο των δυο αδελφών.
* Τον Δεκέμβριο του 1992 καταστρέφονται τα 2.000 μέτρα συρματοπλέγματος που περιφράζει το βοσκότοπο του Πέτρου Θραψανιώτη.
* Τον ίδιο μήνα άγνωστοι κλέβουν από το βοσκότοπό του στο Καθαρό 61 ζώα (39 αίγες και 22 τράγους).
* Στις 8 Αυγούστου 1993, καθώς πήγαινε στα ζώα του στο Καθαρό, ο Πέτρος Θραψανιώτης συναντά στο δρόμο δυο αγνώστους. "Ηταν κρυμμένοι σε κάποιο πέραμα που τόκανα κάθε πρωί. Με πλησίασαν και προτείνοντάς μου τα χέρια τους, τάχα να με χαιρετήσουν, ξαφνικά μου καταφέρνει ο ένας τους ύπουλα ένα δυνατό χτύπημα με μια χοντρή βέργα που κρατούσε. Αμέσως άρχισαν να με χτυπούν αλύπητα και οι δυο τους, πρώτα στο κεφάλι και μετά στο υπόλοιπο σώμα μου. Με άφησαν σχεδόν λιπόθυμο." Ο βοσκός μεταφέρθηκε από τη γυναίκα του στο νοσοκομείο, με πολλαπλά τραύματα στο κεφάλι και ολόκληρο το σώμα. Χειρουργήθηκε στο αριστερό γόνατο και του αφαιρέθηκε η επιγονατίδα. Εκανε έξι μήνες να ξαναπερπατήσει.
* Το Μάρτιο του 1995 κλάπηκαν καζάνια από το ποιμνιοστάσιο του Εμ. Κερούλη κι αυτός υποψιάζεται τον Πέτρο Θραψανιώτη.
* Τον ίδιο μήνα άγνωστοι βάζουν δυναμίτη και ανατινάζουν το σπίτι του Πέτρου Θραψανιώτη στη θέση Περθιανό του Καθαρού Ορους. "Πρέπει να ήταν μεγάλη ποσότητα, ίσως και 50 κιλά. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο. Σώθηκε μόνο ένα βαρέλι με κρασί. Επεσε βέβαια κάτω, αλλά έμεινε άθικτο." Απογοητευμένος από την τύχη που είχαν μέχρι τότε οι μηνύσεις και οι καταγγελίες του, ο βοσκός δεν έσπευσε στις αρχές. "Μετά από τόσα που είχα πάθει, οι ένοχοι έμεναν ασύλληπτοι. Ανέφερα στην Αστυνομία αυτούς που υποψιαζόμουν. Τίποτα πάλι δεν έγινε. Δεν υπάρχουν αποδείξεις μου λένε".
* Ο τελευταίος μέχρι στιγμής κρίκος της αλυσίδας είναι το ξεκοίλιασμα του κοπαδιού. Μόνο ένας τράγος επέζησε. Ενα τεράστιο και δυνατό ζώο. Τον είδαμε έξω απ' το μαντρί του Θραψανιώτη. Η μαχαιριά φαινόταν καθαρά, και οι βοσκοί ήταν βέβαιοι ότι θα υποκύψει κι αυτός στο τραύμα. 
Ο Πέτρος Θραψανιώτης έχει φτάσει στα όρια της απελπισίας. Δεν καταφεύγει όμως στην αυτοδικία. "Ο Θεός μου δίνει κουράγιο μέχρι σήμερα και δεν έχω εγκληματήσει. Κάνω υπομονή για χάρη των 3 ανήλικων κοριτσιών μου. Σας ρωτάω, τι θα κάνατε εσείς αν σας έκλεβαν ή σας σκότωναν πάνω από 300 ζώα, σας έκαιγαν το αυτοκίνητο, σας ξήλωναν το φράχτη, σας σκότωναν στο ξύλο, σας ανατίναζαν το σπίτι;"
Το περίεργο αλλά και τραγικό στην ιστορία αυτή είναι ότι όλα της τα επεισόδια διαδραματίζονται σε μια πολύ μικρή περιοχή, σε μια ακτίνα 2 χιλιομέτρων. Και όμως, οι αρχές δεν έχουν κατορθώσει να βρουν την άκρη του νήματος. Μήπως δεν θέλουν; Ολοι όσοι μας μίλησαν έδειξαν σιγουριά για τους δράστες. Κανείς δεν είναι όμως διατεθειμένος να καταθέσει στην αστυνομία ή στον εισαγγελέα. Ο νόμος της σιωπής έχει βαθιές ρίζες στην περιοχή. Τι κι αν είναι ντόπιος ο αστυνομικός διευθυντής του Αγίου Νικολάου; Κάτοικος Κριτσάς ο ίδιος, υπήρξε μάλιστα και βοσκός όταν ήταν μικρός, αλλά έχει την ατυχία να συγγενεύει με κάποιους απ' τους αντιδίκους του Πέτρου Θραψανιώτη. Η μικρή κοινωνία του χωριού επιβάλλει τις δικές της ισορροπίες και έχει τους δικούς της κανόνες.
Η ζωοκλοπή και η βεντέτα δεν έχει στο Λασίθι την ίδια παράδοση με το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο. Ούτε και η Κριτσά μπορεί να συγκριθεί με τα παλιά Ανώγεια ή τα Λιβάδια. Ομως τα μηνύματα των τελευταίων χρόνων είναι ανησυχητικά. Και αν υποθέσεις σαν κι αυτήν του κ. Θραψανιώτη καταλήγουν στο αρχείο, ενώ την ίδια στιγμή εμφανίζεται το ειδικό αστυνομικό σώμα να δέρνει "λάθος" κρατούμενους, τότε δεν είμαστε μακριά από τη γέννηση ενός νέου τύπου εγκληματικότητας. Μόνο που αυτή δεν θάχει και πολύ σχέση με την παραδοσιακή ζωοκλοπή που ταυτίστηκε με την ανδρεία στη συνείδηση του ντόπιου πληθυσμού από τον καιρό της Τουρκοκρατίας. Θα μοιάζει όλο και περισσότερο με τις σύγχρονες μορφές εγκληματικότητας των αστικών κέντρων. Τη θέση της λεβεντιάς θα έχει πάρει οριστικά το νταηλίκι και τους φτωχούς κλέφτες ενός ζώου θα τους αντικαταστήσουν οι οργανωμένοι "προστάτες" και οι τροφοδότες του μαύρου εμπορίου.


Ζωοκλοπή με επιδότηση;

Δέκα χιλιόμετρα από τον Αη Νικόλα απέχει ο οικισμός της Κριτσάς. Η κοινότητα εκτείνεται από την τουριστική παραλία της Λουγουδάρας μέχρι τα 2. 148 μέτρα υψόμετρο, πάνω στο οροπέδιο του Καθαρού. Η περιοχή, από τις πιό όμορφες και οικολογικά πολύτιμες της χώρας, είναι και ένας από τους μεγαλύτερους βοσκότοπους της Κρήτης. Μόλις τα τρία τελευταία χρόνια τα κρούσματα ζωοκλοπής, γραφικότητες στο παρελθόν με ελάχιστες συνέπειες και κόστος για την ηρεμία του τόπου, έχουν αυξηθεί δραματικά. "Με τρομάζει η κλιμάκωση του φαινομένου και το τόσο αίμα. Με φοβίζει η είσοδος στο νομό 'προξενητάδων' και των σκοτεινών κυκλωμάτων που ως τώρα δρούσαν σε διπλανούς νομούς", μας λέει ο κοινοτάρχης Γιάννης Σιγανός που υπολογίζει ότι περισσότερα από 1.000 αιγοπρόβατα κατά μέσον όρο το χρόνο φεύγουν απ' το νομό και οδεύουν προς άγνωστη κατεύθυνση καταλήγοντας σε κάποια μακρινά σφαγεία. Αλλα ζώα σφάζονται άγρια μόνο και μόνο για να τιμωρηθεί ο ιδιοκτήτης τους και να ισχυροποιηθεί το εγκληματικό κύκλωμα στην περιοχή. Ο κοινοτάρχης γνωρίζει και συζητά με τις 110 οικογένειες των κτηνοτρόφων της Κριτσάς, γυρίζει ολόκληρη την περιοχή του Καθαρού και νοιάζεται, όσο ελάχιστοι, για το φυσικό περιβάλλον και τους ανθρώπους. Ξέρει πολύ καλά ότι είναι ελάχιστοι αυτοί που συνδέονται με βίαιες και παράνομες πράξεις. Το συμπέρασμά του ίσως να φαίνεται παράδοξο σε όσους αποδίδουν τη ζωοκλοπή αποκλειστικά στις κρητικές παραδόσεις: "Η εγκληματικότητα δεν είναι άσχετη με την αλματώδη αύξηση των κοπαδιών που δημιούργησε η πολιτική των κατά κεφαλήν επιδοτήσεων της ΕΟΚ και σχετίζεται άμεσα με την ένταση του ανταγωνισμού για τα βοσκοτόπια. Τα καλοκαίρια ανεβαίνουν στο οροπέδιο πάνω από 40.000 ζώα, περίπου το μισό του ζωικού κεφαλαίου του νομού. Ο ένας βοσκός πέφτει πάνω στον άλλον και όλοι μαζί αποψιλώνουν τεράστιες εκτάσεις μοναδικού ενδιαφέροντος."
Ομως, ο συνομιλητής μας όπως και ο προκάτοχος του στην Κοινότητα, Αντώνης Καρύδης, δεν συμμερίζονται τις απόψεις που κυκλοφορούν στα αστικά κέντρα. Βρίσκουν απολύτως άδικες τις κατηγορίες ότι οι βοσκοί της Κριτσάς είναι συλλήβδην αγροίκοι. Ετσι, παρότι δέχονται την αστυνόμευση από το ειδικό σώμα, διότι "η κατάσταση έχει φτάσει στα πρόθυρα των σκοτωμών", διαφωνούν με τις πρακτικές των αστυνομικών. "Η συντεταγμένη πολιτεία δεν είναι δυνατόν να επιβάλλει το νόμο με κουκούλες, βίαια νυχτερινά μπλόκα, προπηλακισμούς και σκληρές ποινές", μας λέει ο κ. Καρύδης, ο οποίος μας καταθέτει και περιστατικά παραβίασης συνταγματικών δικαιωμάτων πολιτών από τους αστυνομικούς. "Είναι λάθος μερικών που από τα γραφεία τους υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα θα λυθούν με την ένταση της καταστολής", προσθέτει ο κ. Σιγανός.
Φαίνεται ότι στην περιοχή υπάρχει μια γενικότερη "απορύθμιση". Οι παραβατικές συμπεριφορές δεν περιορίζονται προφανώς στους κτηνοτρόφους, στιγματίζουν το σύνολο της κοινωνικής ζωής. Οι θεσμικές ανακολουθίες, η οικονομική ανάπτυξη και οι αλλαγές στις παλιότερες δομές προκαλούν σειρά κραδασμών και κινδύνων. Ο κοινοτάρχης μελετά αυτή την εξέλιξη. "Οι βοσκοί μας, όπως και ορισμένες κατηγορίες αγροτών, αισθάνονται ότι όλα αυτά τα επιδοτούμενα προγράμματα, που τους έβαλαν στη λογική του εύκολου πλουτισμού, σε λίγο θα κοπούν. Αλλωστε, υπάρχουν ανισότητες και μεταξύ τους πέρα από τον ανταγωνισμό τους. Ο ένας έχει 200 ζώα και ο άλλος 4.000. Ο ένας επενδύει την ουρανοκατέβατη επιδότηση κάπως ορθολογικά, ο άλλος αγοράζει 4Χ4. Αυτή η ατμόσφαιρα δημιουργεί, παράλληλα, ψευδαισθήσεις ισχύος, ανασφάλειες και πανικούς. Από την άλλη, έχουν καταρρεύσει οι μηχανισμοί ελέγχου. Αγροφυλακή δεν υπάρχει, έχουμε έναν αστυφύλακα, οι άλλες αρμόδιες υπηρεσίες εξακολουθούν να βρίσκονται μακριά, ανίκανες έστω και να καταγράψουν τις εξελίξεις. Κτήματα ιδιωτών καταπατούνται, η μοναδική σε μέγεθος και ομορφιά κοινοτική περιουσία στο Καθαρό - 60.000 στρέμματα- γίνεται αντικείμενο αλόγιστης εκμετάλλευσης, χωρίς η κοινότητα, αβοήθητη από το κράτος, να ελέγχει, αλλά ούτε και να εισπράττει αυτά που της οφείλουν. Δεν ξέρουμε για ποιο πράγμα να ανησυχούμε περισσότερο: Για τις φρικτές σφαγές των κοπαδιών ή για την οικολογική καταστροφή του δάσους, τα αυθαίρετα κτίσματα και όλες τις άλλες πληγές που ανοίγει η ασύδοτη οικονομική ανάπτυξη, τουριστική, γεωργική ή κτηνοτροφική;"



Η επαγγελία της αδύνατης αστυνόμευσης

Οταν κατά καιρούς αποφάσιζε η κεντρική αθηναϊκή εξουσία να επιβληθεί στους ατίθασους Κρητικούς, έστελνε ειδικά τμήματα χωροφυλακής ή στρατού στο νησί. Το ίδιο επιχειρήθηκε πριν από ενάμιση χρόνο με τα "μεταβατικά" τμήματα των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας που οργανώθηκαν στις διοικήσεις των κρητικών νομών με στόχο την "πάταξη της οπλοχρησίας και της ζωοκλοπής". Μετά από κάποιες ενέργειες εντυπωσιασμού στα χωριά του Ηρακλείου και του Ρεθύμνου ήρθε και η σειρά του Λασιθιού. Στις αρχές Ιανουαρίου όλη η Ελλάδα έμαθε από την τηλεόραση ότι ένας 26χρονος κτηνοτρόφος υπήρξε θύμα ξυλοδαρμού στο αστυνομικό τμήμα Αγίου Νικολάου, με δράστες αστυνομικούς που τον είχαν συλλάβει για ζωοκλοπή που δεν είχε κάνει. "Ο σάλος που ξεσηκώθηκε είχε στόχο να δυσφημήσει το μεταβατικό απόσπασμα", μας λέει ο δικηγόρος Νίκος Ταβλάς. "Η υπόθεση έχει πολλά σκοτεινά σημεία, και δεν έχει τελειώσει η διοικητική εξέταση και η προανάκριση." Ενα από τα σκοτεινά σημεία είναι η επιστροφή στον φερόμενο ως ζωοκλέφτη του μοναδικού πειστηρίου, δηλαδή της προβιάς ενός κλεμμένου ζώου.
Μήπως η υπόθεση ήταν στημένη από εκείνους που δεν βλέπουν με καλό μάτι την παρουσία του μεταβατικού στην περιοχή; "Οι φημολογούμενες υπερβάσεις εξουσίας του μεταβατικού σώματος -που εγώ δεν πιστεύω ότι είναι της έκτασης που συζητιέται- είναι ασφαλώς μικρότερης σημασίας από την εκτροπή που είχαν πάρει τα πράγματα. Πάντως η περιοχή της Κριτσάς που τον τελευταίο καιρό ήταν αρκετά ανήσυχη από περιστατικά ζωοκλοπής, έχει ησυχάσει." Οσο για το ίδιο το μεταβατικό απόσπασμα "ο τρόπος που συγκροτήθηκε είναι πρόχειρος. Αποτελείται από ανεκπαίδευτα άπειρα νεαρά παιδιά που εργάζονται υπερωριακά και είναι από την περιοχή."
Ο δικηγόρος παρατηρεί ότι η ένταση του φαινομένου της ζωοκλοπής πρέπει να συνδέεται με κυκλώματα εμπορίας κρέατος. "Παλιότερα έκλεβε ένα πρόβατο ο ένας, ένα πρόβατο ο άλλος. Αυτά δεν έφταναν στη δικαιοσύνη. Σήμερα όμως η ζωοκλοπή είναι αναβαθμισμένη, γίνεται κατά τρόπο επιστημονικότερο." Το αδύναμο σημείο είναι η νομοθεσία: "Θα πρέπει να αλλάξει ο νόμος για τη ζωοκλοπή, αλλά και ο νόμος για τη λαθροθηρία. Διότι με τις σκληρές ποινές που προβλέπουν, στην πράξη δεν μπορούν να εφαρμοστούν. Δεν είναι εύκολο να κλείσεις κάποιον στη φυλακή για λαθροθηρία. Ετσι οι αρχές είτε αδρανούν είτε αδικούν τους κατοίκους."

(Ελευθεροτυπία, 3/3/1996)