ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

Η γνωστή-άγνωστη τουρκική αριστερά

1. /  2.

 
Ο καθημερινός πόλεμος

Οταν πριν από ένα χρόνο η "κρίση για τα Ιμια" επανέφερε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις στο χείλος της ένοπλης σύρραξης, η τουρκική αριστερά δεν απέδωσε στο γεγονός την ίδια σημασία με τους Ελληνες συντρόφους της. "Στα πανεπιστήμια υπήρχε ένα διάχυτο αντιπολεμικό αίσθημα", θυμάται ο Σερκάν Ερόλ. "Εγιναν κάποιες έντονες συζητήσεις, όπου το κίνημα ήταν υπέρ της ειρήνης ενώ οι φασίστες ακολουθούσαν τη φιλοπόλεμη γραμμή των ΜΜΕ. Δεν έγιναν όμως κινητοποιήσεις ή άλλες οργανωμένες ενέργειες". Ο λόγος είναι απλός: αν για μάς ο πόλεμος είναι μια μακρινή όσο κι εφιαλτική πιθανότητα, για το λαό της Τουρκίας αποτελεί δραματική καθημερινότητα. Εικοσιπέντε χιλιάδες νεκροί, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, μέσα στην τελευταία τετραετία δεν είναι μικρό πράγμα. Μοιραία λοιπόν, η αντιμετώπιση της υπαρκτής σύρραξης στο τουρκικό Κουρδιστάν αποτελεί για την κοινωνική αντιπολίτευση της γειτονικής μας χώρας την πρώτη προτεραιότητα - και, ταυτόχρονα, το πιο απτό δείγμα του διεθνιστικού της χαρακτήρα.
"Η θέση μας διαφέρει από τη λίγο-πολύ κοινή θέση όλων των άλλων κομμάτων", μας λέει ο Ερτουγρούλ Κιουρκτσού. "Το κουρδικό δεν είναι ζήτημα εξωτερικής πολιτικής ούτε `εισαγόμενης τρομοκρατίας'. Εχουμε μπροστά μας μια παρατεταμένη εξέγερση που διαρκεί ήδη 12 χρόνια και η οποία δεν πρόκειται να τερματιστεί με στρατιωτικά μέσα · τόσα χρόνια πολέμου τόχουν αποδείξει. Υπάρχει λοιπόν ένα κουρδικό πρόβλημα που πρέπει να λυθεί πολιτικά. Σε τι συνίσταται αυτό; Στον αγώνα των Κούρδων για αναγνώριση της ταυτότητάς τους. Πώς αυτή μπορεί να αναγνωριστεί είναι ένα άλλο ζήτημα. Με ένα χωριστό κράτος, με μια ομοσπονδία, μέσα στην τωρινή δομή του τουρκικού κράτους; Το ODP δεν υποστηρίζει καμιά απ' αυτές τις εκδοχές · η λύση δε θα μπορούσε να προκύψει παρά μονάχα με συζήτηση με τους άμεσα ενδιαφερόμενους". "Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει, είναι η άμεση κατάπαυση του πυρός", προσθέτει απ' την πλευρά του ο Ουφούκ Ουράς. "Ιδιαίτερα μετά το σκάνδαλο του Σουσουρλούκ, είδαμε πώς οι κάθε λογής εγκληματικές συμμορίες νομιμοποιούνται ως παρακράτος στο όνομα της διεξαγωγής του αντιαποσχιστικού πολέμου. Ο μηχανισμός της καταπολέμησης του αντάρτικου αποδεικνύεται έτσι ένας Φρανκεστάιν, που τείνει να ξεφύγει απ' τον έλεγχο εκείνων που τον δημιούργησαν. Για το 1997 προγραμματίζουμε μια σειρά επαναλαμβανόμενες μαζικές κινητοποιήσεις σ' αυτή την κατεύθυνση, σύμφωνα με το μοντέλο που έχουν ακολουθήσει ώς τώρα οι 'μανάδες του Σαββάτου'. Ελπίζουμε πως στην πορεία θα αποκτήσουν μιαν αυξανόμενη δυναμική, όπως βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα στη Σερβία". Προς το παρόν βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ κι αρκετούς μήνες μια εκστρατεία συλλογής 1.000.000 υπογραφών υπέρ της εκεχειρίας, στην οποία συμμετέχουν οι περισσότεροι φορείς της κοινωνικής αντιπολίτευσης.
Ποια μπορεί να είναι η τελική προοπτική; "Ολες οι πιθανές λύσεις θα πρέπει να συζητηθούν ελεύθερα", ξεκαθαρίζει ο Σανάρ Γιουρνταταπάν, μουσικός και μέλος της πρωτοβουλίας "Συσπείρωση για την Ειρήνη". "Ερχόμαστε έτσι στη σύνδεση του ειρηνιστικού κινήματος με το κίνημα για την ελευθερία της έκφρασης. Αυτό το τελευταίο δεν είναι μια πολυτέλεια για να παίζουν κάποιοι διανοούμενοι, είναι απαραίτητος όρος για να μπορέσουμε να βγούμε από το αδιέξοδο. Πρέπει να επιτραπεί ελεύθερα η συζήτηση οποιασδήποτε λύσης, να επιτραπεί ακόμα και η ύπαρξη πολιτικού κόμματος που θα ζητά ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν. Γιατί όχι; Οταν κλείνεις όλες τις δημοκρατικές διόδους, αυτοί οι άνθρωποι θα πάρουν αναπόφευκτα τα όπλα και θα βγουν στο βουνό". Προϋπόθεση για οποιαδήποτε μορφή συμβίωσης, από τη συνύπαρξη μέχρι την ειρηνική γειτνίαση, άλλωστε, είναι ο σεβασμός της θέλησης του Αλλου: "Τούρκοι και Κούρδοι ζουν ο ένας δίπλα στον άλλο, τόσο στο Κουρδιστάν όσο και στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας. Δε θέλουμε να γίνουμε Γιουγκοσλαβία. Προσωπικά δε μου αρέσει ούτε η ιδέα να γίνουμε Τσεχοσλοβακία, αφού όμως Τσέχοι και Σλοβάκοι αποφάσισαν να μη ζούνε μαζί εμένα δε μου πέφτει λόγος. Εγώ θέλω να ζήσω μαζί με τους Κούρδους, πρέπει όμως κι αυτοί να μπορούν ν' αποφασίσουν αν θέλουν να ζήσουν μαζί μου".


ΟΙ ΜΕΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΕ

ΠΑΡΑΚΡΑΤΙΚΟΙ. Το σκάνδαλο του Σουσουρλούκ που ξέσπασε στις 3 Νοεμβρίου, με την τυχαία (λόγω αυτοκινητιστικού δυστυχήματος) αποκάλυψη των διασυνδέσεων του επίσημου κατασταλτικού μηχανισμού με τον υπόκοσμο, εξακολουθεί να μονοπωλεί σχεδόν το ενδιαφέρον του τουρκικού τύπου. Κάθε μέρα, νέες αποκαλύψεις και σενάρια για τη σχέση κράτους και παρακράτους με τη μαφία έρχονται στο φως, οδηγώντας σε μια μαζική αναθεώρηση της επίσημης ιστορίας των τελευταίων 25 χρόνων. "Κοιτάζοντας εκ των υστέρων τον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του '70, διαπιστώνουμε πως ήταν επιλογή της φασιστικής ακροδεξιάς και των μηχανισμών που έρχονται σήμερα στο φως", μας λέει ο Μελίχ Πεκντεμίρ, στέλεχος τότε του "Επαναστατικού Δρόμου". "Τώρα πια, όλος ο κόσμος βλέπει ότι το κράτος ήταν εκείνο που χρησιμοποιούσε εναντίον μας τις ένοπλες συμμορίες, για να συντρίψει το κίνημα της κοινωνικής αντιπολίτευσης. Τότε όμως δεν ήταν καθόλου εύκολο να πείσουμε γι' αυτό τους αμέτοχους πολίτες. Οι φασιστικές συμμορίες ήταν οι `πατριώτες' κι εμείς οι 'τρομοκράτες'", προσθέτει μ' ένα πικρό χαμόγελο.

ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ. Πριν από το πραξικόπημα του 1980, σχεδόν 4 εκατομμύρια εργαζόμενοι ήταν οργανωμένοι σε συνδικάτα. Σήμερα ο αριθμός των συνδικαλισμένων εργατών μόλις ξεπερνά το ενάμιση εκατομμύριο: 1 εκατομμύριο μέλη της κυρίαρχης ομοσπονδίας Turk-Is, 150.000 της ισλαμικής Hak-Is, 100-150.000 της αριστερής DISK και 400.000 στη δημοσιοϋπαλληλική KESK. Κάπου 2 εκατομμύρια εργαζόμενοι χάθηκαν για το εργατικό κίνημα μέσα στην περασμένη δεκαετία, όταν η κρατική τρομοκρατία κατέστησε σαφείς τους κινδύνους που συνεπαγόταν η συνδικαλιστική δραστηριότητα.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ. Τα "Σπίτια του Λαού" (Halk Evleri) είναι ένα δίκτυο αγωνιστών με 104 παραρτήματα σε όλη τη χώρα κι αξιόλογη παρουσία σε αρκετές φτωχογειτονιές των μεγάλων πόλεων. Η δράση τους εστιάζεται κυρίως στην οργάνωση κινημάτων αλληλεγγύης σε αγωνιζόμενους κοινωνικούς χώρους - από τους απεργούς δημοτικούς υπαλλήλους της Αγκυρας μέχρι τους πρόσφυγες του πολέμου. "Με το Σουσουρλούκ", μας εξηγεί ο Φερντά Κότς, "το κράτος δείχνει να βρίσκεται σε αμυντική θέση. Εχω την αίσθηση όμως ότι η κρίση με τους πυραύλους στην Κύπρο, με την ανάπτυξη ενός εθνικιστικού κλίματος, μπορεί κάπως να το ξεπλύνει". Παραμένει ωστόσο αισιόδοξος: "Λόγω της υπερβολικής εκμετάλλευσής τους απ' το κράτος, οι εθνικιστικές τάσεις μέσα στον πληθυσμό είναι σήμερα λιγότερο έντονες απ' ό,τι παλιότερα. Οταν το καλοκαίρι του '95 τα ΜΜΕ κάλεσαν τον κόσμο να σημαιοστολίσει τα σπίτια του σαν απάντηση στο κάψιμο της τουρκικής σημαίας από τους Κούρδους, μονάχα οι γνωστοί φασίστες ανταποκρίθηκαν".

ΟΥΦΟΥΚ ΟΥΡΑΣ. "Είμαστε αντίθετη στη νεοφιλελεύθερη υπερεθνική ολοκλήρωση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θεωρούμε ενδεδειγμένη απάντηση τον τοπικισμό. Δεν είμαστε αντίθετοι στην ευρωπαϊκή προοπτική, θεωρούμε όμως καθοριστικούς τους όρους κάτω από τους οποίους υλοποιείται αυτή. Στις επαφές μας με τους ευρωπαίους συντρόφους, τους είπαμε πως κατά τη γνώμη μας οι δυνάμεις της κοινωνικής αντιπολίτευσης θα πρέπει να επεξεργαστούν ένα σχέδιο συλλογικής απάντησης στο νεοφιλελευθερισμό. Θα πρέπει δηλαδή η εργατική τάξη ν' αρχίσει να επιδεικνύει την ίδια ενεργό υπερεθνική αλληλεγγύη που δείχνουν μεταξύ τους οι καπιταλιστές σε περιόδους όξυνσης της ταξικής πάλης".

ΑΛΕΒΙΤΕΣ. Θέατρο της αιματηρής εξέγερσης του Μαρτίου 1995, η φτωχογειτονιά του Γκάζι εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από σιδερένιο αστυνομικό κλοιό. Με πρωτοβουλία της επαναστατικής αριστεράς, 1-2.000 κάτοικοι της περιοχής προχώρησαν τον περασμένο Οκτώβριο στη δημιουργία ενός Λαϊκού Συμβουλίου (Halk Mejlisi), επιφορτισμένου με την οργάνωση της αυτοάμυνας αλλά και τη διαχείριση της καθημερινής ζωής στην παραγκούπολη.

ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ (Universite Orecileri Platformu). Μετωπικό σχήμα της άκρας αριστεράς στα τουρκικά ΑΕΙ, ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 1996 στη διάρκεια κινητοποιήσεων που κατέληξαν σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία. Κορυφαία στιγμή του αγώνα τους ήταν η κατάληψη του πανεπιστημίου Μπεγιαζίτ (29/2). Η αστυνομία περικύκλωσε το κτίριο με τεθωρακισμένα, απωθώντας αλλεπάλληλες προσπάθειες των άλλων φοιτητών (της Koordinasyon συμπεριλαμβανόμενης) να σπάσουν τον κλοιό και να βγάλουν έξω σώους τους συμφοιτητές τους. Τελικά, χάρη στην παρέμβαση της πρυτανείας, η κατάληψη έληξε χωρίς συλλήψεις ή αιματοχυσία.

ΜΕΤΙΝ ΜΟΥΡΑΤ ΚΑΛΙΟΝΤΟΥΓΙΛ, Μπουλέντ Καράκας, Μαχμούτ Γιλμάζ, Ασκίν Ερντογάν, Νουρντάν Μπαϊσαχάν, Ελεφ Καχιάογλου, Ντενίζ Καρτάλ. Φοιτητές στο πανεπιστήμιο της Αγκυρας και μέλη της Koordinasyon. Στις 26 Μαρτίου 1996 ύψωσαν από το θεωρείο του Κοινοβουλίου της τουρκικής πρωτεύουσας πανό υπέρ της δωρεάν παιδείας. Συνελήφθησαν αμέσως, αφέθηκαν όμως ελεύθεροι γιατί δεν υπάρχει νόμος που να διώκει την ενέργειά τους (η υφιστάμενη νομοθεσία αφορά πράξεις που γίνονται "μπροστά" στη Βουλή κι όχι "μέσα" σ' αυτήν!) Δυό μήνες μετά (24/4) συνελήφθησαν με την κατηγορία της συμμετοχής σε ένοπλη τρομοκρατική οργάνωση και καταδικάστηκαν σε ποινές από 3,5 μέχρι 18 χρόνια. Ως "τρομοκρατική οργάνωση" το δικαστήριο θεώρησε τη (νόμιμη) "Επαναστατική Νεολαία", συνιστώσα της Koordinasyon.

ΕΡΤΟΥΓΡΟΥΛ ΚΙΟΥΡΚΤΣΟΥ. Γνωστός μας από πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα (είχε έρθει προσκεκλημένος του "Δικτύου για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα"), ο γνωστός δημοσιογράφος και παλαίμαχος πολιτικός κρατούμενος (1972-86) δε μασάει τα λόγια του για τις δυνατότητες αντίστασης στον εθνικισμό εκατέρωθεν του Αιγαίου: "Το ODP κρατά ίσες αποστάσεις ανάμεσα στα δυο κράτη· δε θεωρούμε τον εαυτό μας κομμάτι του τουρκικού κρατικού μηχανισμού κι ως εκ τούτου δεν είμαστε υποχρεωμένοι να υιοθετήσουμε τη συλλογιστική του. Βλέπουμε ότι τόσο το τουρκικό όσο και το ελληνικό κράτος ακολουθούν μια επεκτατική εξωτερική πολιτική, με την έννοια ότι επιδιώκουν να διευρύνουν τη σφαίρα επιρροής τους στη γύρω περιοχή. Οταν η ελληνική ή η τουρκική αριστερά διαφωνούν μ' αυτή την πολιτική των κυβερνήσεών τους, κατηγορούνται ότι προδίδουν τα εθνικά συμφέροντα. Θα πρέπει λοιπόν να συντονίσουμε τις κινήσεις μας. Τότε θα μπορούμε να πούμε και οι δυο στους λαούς μας: να, αυτό που λέμε εμείς το λένε και οι σύντροφοι απέναντι· δε μπορεί να είμαστε όλοι προδότες, άρα δεν είναι προδότης κανείς - απλά, αυτός ο δρόμος ενάντια στον πόλεμο είναι ο πιο γνήσιος πατριωτισμός!"



ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Feroz Ahmad "The making of modern Turkey" (Λονδίνο 1993, εκδ. Routledge). Καλογραμμένη αφήγηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της Τουρκίας στη διάρκεια του 20ου αιώνα, από έναν διεθνούς εμβέλειας δυτικό ιστορικό. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες οι αναφορές στη διαπλοκή των κοινωνικών κινημάτων με τις πολιτικές εξελίξεις.

Αχμέτ Σαμίμ "Η τραγωδία της τουρκικής αριστεράς" (Αθήνα 1983, εκδ. Στοχαστής). Συνοπτική κριτική παρουσίαση της ανάπτυξης των ριζοσπαστικών τάσεων της τουρκικής κοινωνίας στις δεκαετίες του '60 και το '70, μέχρι τις παραμονές του στρατιωτικού πραξικοπήματος. Πίσω από το ψευδώνυμο του συγγραφέα κρύβεται ο γνωστός κοινωνιολόγος Murat Belge.

"Τurkey. Insolvent ideologies, fractured state" (αφιέρωμα της επιθεώρησης Middle East Report, τχ.199, Απρ.-Ιουν.1996). Εξαιρετική αρθρογραφία γύρω από τις κυριότερες πτυχές της σημερινής κρίσης στη γειτονική μας χώρα - από το κουρδικό μέχρι την ανάπτυξη του πολιτικού Ισλάμ και τη στάση του φεμινιστικού κινήματος απέναντι σ' αυτό.

Ιnsan Haklari Dernegi "Habitat II - Alternative Report. Equal, free and non- discriminatory right to settlement" (Αγκυρα 1996). Εκθεση της τουρκικής Ενωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τη μαζική εκκένωση των χωριών του τουρκικού Κουρδιστάν από το στρατό, την κατάσταση των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων της χώρας αλλά και τα προβλήματα στέγασης στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Ελευθερία. Δίμηνη έκδοση πολιτικών προσφύγων που πρόσκεινται στο αριστερό "Κόμμα της Δουλειάς" (Emeyin Partisi). Πληροφορίες για τους καθημερινούς αγώνες που διεξάγονται στην Τουρκία, στα δυσδιάκριτα πλαίσια μεταξύ νομιμότητας και κρατικής τρομοκρατίας.

Ο αγώνας. Εκδοση του DHKP-C (πρώην Ντεβ Σολ). Σταθερά προσανατολισμένη στην ένοπλη πάλη, η οργάνωση διαθέτει και σελίδα στο Internet (http://www.xs4all.nl/~ozgurluk/).

ΔΕΙΤΕ

Η κατσαρίδα (Bocek) του Ουμίτ Ελτσί (1994). Το αυταρχικό οικογενειακό περιβάλλον, η σεξουαλική στέρηση και η προσωπική αποτυχία του οδηγούν το μισάνθρωπο αστυνομικό διευθυντή στη βαρβαρότητα κατά των "αντικοινωνικών" αριστερών νέων.

Συναίνεση (Ulasma) του Ογκιουζχάν Τερκάν (1991). Πολιτικό θρίλερ με θέμα την ακροδεξιά τρομοκρατία της δεκαετίας του '70, τη δολοφονία του δημοσιογράφου Αμπντί Ιπεκτσί και το προβοκάρισμα της επαναστατικής αριστεράς από τους αποσταθεροποιητικούς μηχανισμούς.

(Ελευθεροτυπία, 2/2/1997)