ΤΟ ΜΑΣΤΙΓΙΟ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ

Το ξύλο βγήκε απ' την κόλαση

1.   2. 

Βρέθηκε τελικά το αντίδοτο στην εγκληματικότητα. Ονομάζεται θανατική ποινή και έχει πρωτοεφαρμοστεί εδώ και πολλές χιλιετίες με μεγάλη επιτυχία. Αλλά και για τα μικρότερα εγκλήματα υπάρχει λύση: η σωματική τιμωρία, η οποία - στο κάτω κάτω της γραφής- επιβάλλεται από τη Βίβλο και το Κοράνι.

 
Θέλημα του Θεού, αλλά και του Μαμωνά;

Η πρόσφατη εκστρατεία βουλευτών και δημοσιολόγων υπέρ της επαναφοράς της θανατικής ποινής δεν είναι τόσο πρωτότυπη όσο επιθυμούν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι εμπνευστές της. Κάθε φορά που παρατηρείται μια νέα μορφή εγκληματικότητας, οι αυτόκλητοι προστάτες της κοινωνίας προτείνουν την επιστροφή στη βαρβαρότητα. Με το ξύλο, τα βασανιστήρια και τη θανάτωση θα νικήσουμε, μας λένε, το έγκλημα. Πρέπει, δηλαδή, να μεταμορφωθεί ολόκληρη η κοινωνία σε βασανιστή και δολοφόνο για να καταπολεμήσει την αυξανόμενη παραβατικότητα.
Πρόκειται για μια πραγματική υπαναχώρηση. Το χειρότερο είναι ότι τα επιχειρήματα που επιστρατεύονται για να στηρίξουν την αιματηρή παλινόρθωση είναι τόσο "καινούρια" όσο ο μωσαϊκός νόμος. Να τους κάνουμε, λένε οι υποψήφιοι δήμιοι, ό,τι κάνουν οι ίδιοι. "Γιατί η κοινωνία μας πρέπει να σέβεται τη ζωή στυγερών φονιάδων, όταν οι ίδιοι δολοφονούν εν ψυχρώ αθώα, αδύναμα και ανυποψίαστα μέλη της;" αναρωτιέται από το "Βήμα" ο καθηγητής Θ.Π.Λιανός (30.11), νομίζοντας ότι κατατροπώνει όσους διαφωνούν με την επαναφορά. Αγνοεί, άραγε, ο αρθρογράφος την παγκόσμια συζήτηση (αιώνων) για το θέμα και την πλούσια βιβλιογραφία που τεκμηριώνει την άποψη ότι ο επίσημος κρατικός φόνος είναι πολύ χειρότερος από το στυγερότερο έγκλημα και ότι η επιβολή της ποινής αυτής όχι μόνο δεν εξαλείφει το έγκλημα αλλά εξαγριώνει τη ήθη;
Η πρόσφατη αυτή εκστρατεία υπέρ της θανατικής ποινής μας θυμίζει έντονα μια άλλη προσπάθεια, πολύ σοβαρότερη εκείνη, για την επαναφορά της ποινής της μαστίγωσης και την εισαγωγή της στο ποινικό σύστημα, αλλά και στο σχολείο. Πριν χαμογελάσετε ειρωνικά, διαβάστε τι έγραφε το 1933 ο εγκληματολόγος Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος, εισηγούμενος την "πανάκεια" του ξυλοδαρμού για τη μείωση της εγκληματικότητας: "Κατά πρώτον ως ποινή η μαστίγωσις επιτυγχάνει την τιμωρίαν του εγκληματήσαντος εντός βραχυτάτου χρονικού διαστήματος. Η μαστίγωσις θα αφήση εις τον εγκληματίαν οδυνηράν ανάμνησιν της πράξεώς του και συγχρόνως θέλει να επιδράση επ' αυτού εις τρόπον ώστε να περιορίση κατά το δυνατόν την νοσηράν αυτού έπαρσιν, ήτις και μόνη οδηγεί αυτόν πολλάκις εις το έγκλημα."
Ο συγγραφέας πρότεινε την υιοθέτηση της μαστίγωσης και ως πειθαρχικού μέτρου στις φυλακές ("είναι μεν δυνατόν η χρήσις του μαστιγίου να μη επιφέρη τα προσδοκώμενα απαοτελέσματα, πάντως όμως οι αισθανθέντες τούτο επί της ράχεώς των δεν είναι δυνατόν ή επί ικανόν τουλάχιστον χρονικόν διάστημα να απέχωσι του κακού"), στα σωφρονιστήρια ανηλίκων ("ενδείκνυται η μαστίγωσις κατά των ανηλίκων"), στα σχολεία ("το μαστίγιον αποτελεί άριστον πειθαρχικόν μέτρον κατά των παρεκτρεπομένων μαθητών") αλλά και στο σπίτι ("εν τη οικογενεία η χρήσις του μαστιγίου αποτελεί, ούτως ειπείν, το ιδανικόν μέτρον, το εξασφαλίζον υπέρ παν άλλον την πατρικήν εξουσίαν και την πειθαρχίαν").
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα επιχειρήματα που αντιτάσσει ο Γεωργόπουλος στους πολέμιους της μαστίγωσης: "Ισχυρίζονται ότι η ποινή της μαστιγώσεως έρχεται εις σύγκρουσιν με τον σύγχρονον πολιτισμόν. Το επιχείρημα όμως τούτο δεν είναι ικανόν να μας διαθέση εναντίον ταύτης. Μήπως και η θανατική ποινή δεν έρχεται εις σύγκρουσιν με τας αντιλήψεις του συγχρόνου πολιτισμού; Και όμως θεωρείται αύτη αναγκαία και διατηρείται εις τας πλείστας νομοθεσίας. Κατά τον αυτόν λόγον δεν δυνάμεθα να θεωρήσωμεν την μαστίγωσιν ως αντικειμένην προς τον σύγχρονον πολιτισμόν. Αναχωρούντες από της απόψεως ταύτης, διατί να μη ζητήσωμεν εν ονόματι του πολιτισμού την κατάργησιν πάσης ποινής και να μη επιβάλλωμεν ειμή ασημάντους κυρώσεις κατά των εγκληματιών, δίδοντες ούτω εις αυτούς ελευθερίαν δράσεως;" Ασφαλώς σε αυτή την ακολουθία επιχειρημάτων αναγνωρίζουν τον εαυτό τους οι σύγχρονοι εισηγητές των σωματικών ποινών.
Ολα αυτά θα ήταν αντικείμενο μελέτης του ιστορικού, αν δεν υπήρχε μια παγκόσμια τάση επαναφοράς της σωματικής ποινής, τόσο στο δικαστικό σύστημα όσο και στο σχολείο. Αυτή η σωματική τιμωρία ξεκινά από τα "αθώα" χαστούκια του πατέρα και καταλήγει, περνώντας από διάφορες μορφές ραβδισμών, μαστιγώσεων, και ξυλοδαρμών στους ακρωτηριασμούς και, τέλος, στις εκτελέσεις. Αυτά συμβαίνουν παρά το γεγονός ότι οι διεθνείς συμβάσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προβλέπουν σαφώς την εξάλειψη αυτών των μορφών ποινικής και πειθαρχικής μεταχείρισης. Ηδη από το 1986 η ειδική αναφορά του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια διαπίστωνε ότι "η σωματική τιμωρία, η οποία επιβάλλεται ως νόμιμη ποινή σύμφωνα με το νόμο κάποιας χώρας, μπορεί να αποτελεί βασανιστήριο κάτω από το διεθνή νόμο. Κατά συνέπεια, αυτού του είδους οι τιμωρίες πρέπει να αναθεωρηθούν, έτσι ώστε να προληφθούν τα βασανιστήρια, ιδιαιτέρως οι ακρωτηριασμοί, οι ραβδισμοί και η μαστίγωση." Ειδικά για τους ανήλικους, οι "κανόνες για την ποινική αντιμετώπισή τους" που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1985 (αρ. 40/33) απαγορεύει ρητά την εκτέλεση θανατικής ποινής και κάθε είδους σωματικής τιμωρίας.
Αν θελήσουμε να περιγράψουμε τους σύγχρονους υποστηρικτές των σωματικών ποινών στις χώρες της Δύσης θα διακρίνουμε δυο μεγάλες κατηγορίες:
1. Οι συντηρητικοί θρησκόληπτοι. Αυτοί ευαγγελίζονται την επάνοδο στην (ανύπαρκτη) "παλιά καλή εποχή" της αυστηρότητας και των χρηστών ηθών. Οπως οι ομόλογοί τους στα θεοκρατικά ισλαμικά καθεστώτα στηρίζονται στο Κοράνι για να διακιολογήσουν τις μαστιγώσεις και τους ακρωτηριασμούς, έτσι κι αυτοί έχουν ανακαλύψει τη Βίβλο για να στηρίξουν τις απόψεις τους. Επικαλούνται ορισμένα εδάφια της Παλαιάς Διαθήκης, σύμφωνα με τα οποία όχι μόνο επιβάλλεται η σωματική τιμωρία ("Ο φειδόμενος της ράβδου αυτού μισεί τον υιόν αυτού", Παροιμίαι, 13:24, "Μη φείδου να παιδεύης το παιδίον. Διότι εάν κτυπήσης αυτό διά της ράβδου, δεν θέλει αποθάνει. Συ κτυπών αυτό διά της ράβδου, θέλεις ελευθερώσει την ψυχήν αυτού εκ του άδου", Παροιμίαι, 23:13,), αλλά προσδιορίζεται ακόμα και ο αριθμός των χτυπημάτων: "Εάν ο ένοχος είναι άξιος μαστιγώσεως, ο κριτής θέλει προστάξει να ρίψωσιν αυτόν κάτω, και κατά το πταίσμα αυτού να μαστιγώσωσιν αυτόν αριθμόν τεσσαράκοντα, ουχί περισσότερον." (Δευτερονόμιον, 25:2).
Σε παρόμοια επιχειρήματα στηρίζεται το λόμπι των θρησκόληπτων που εμποδίζει τη ριζική εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία.
2. Οι σκληρά νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι. Σ' αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται οι τεχνοκράτες που βλέπουν ότι το κόστος απονομής δικαιοσύνης μεγαλώνει με ραγδαίους ρυθμούς, προτείνουν την ιδιωτικοποίηση των φυλακών και εισηγούνται την αντικατάσταση της κράτησης με τη σωματική τιμωρία ή την εκτέλεση. Ενα από τα σημαντικότερα "θινκ τανκ" των ΗΠΑ, το NCPA (National Center for Policy Analysis) εισηγείται τη σκλήρυνση της ποινικής αντιμετώπισης των συλλαμβανομένων, για λόγους καθαρά οικονομικούς. Ο οικονομολόγος Μόργκαν Ρέινολτς, ο οποίος διευθύνει το τμήμα ποινικής δικαιοσύνης του NCPA, αποδίδει την αύξηση της εγκληματικότητας στην ελάττωση της "αναμενόμενης ποινής" και προτείνει "την επαναφορά των εξευτελιστικών ποινών -συμπεριλαμβανομένης και της σωματικής τιμωρίας- εφόσον η ταχύτητα και η βεβαιότητα τιμωρίας μετράει περισσότερο για τους εγκληματίες, παρά η θεωρητική ανώτατη ποινή." Και βέβαια αυτή η σωματική τιμωρία θα επιβάλλεται καλύτερα -πάντα κατά τον κ. Ρέινολτς- από τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος "διαθέτει τρεις φορές περισσότερους άνδρες απ' όσους ο δημόσιος, και έχει μεγαλύτερη ευελιξία και αποτελεσματικότητα." Γεύση από αυτή την αποτελεσματικότητα πήραμε πριν από λίγες μέρες στα βραδινά δελτία ειδήσεων που έδειξαν σκηνές από ξυλοδαρμό μέχρις αναισθησίας σε ιδιωτική φυλακή των ΗΠΑ.
Αυτά επιτάσσει η "επιστήμη" των ομοϊδεατών -αλλά και συναδέλφων- του καθηγητή πολιτικής οικονομίας κ. Θ.Π.Λιανού.


Ο αγγλοσαξoνικός σχολικός παράδεισος

Το ότι πέφτουν σφαλιάρες στα σχολεία και του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου (όπως και στα σπίτια), δεν είναι και τόσο άγνωστο. Μόλις στις 29 του περασμένου μήνα, π.χ, πληροφορηθήκαμε από τον Τύπο ότι ένα καθηγητικό χαστούκι εναντίον ενός "άτακτου" μαθητή στο Πολυκλαδικό Λύκειο των Χανίων οδήγησε σε κινητοποιήσεις τα παιδιά. Ο υποδιευθυντής, που "πήρε το νόμο στα χέρια του", χαρακτηρίστηκε "οπαδός του πατροπαράδοτου μέτρου" της σωματικής τιμωρίας και όλοι έμειναν ικανοποιημένοι. Ωστόσο, τα περιστατικά, ιδίως στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, όχι μόνο δεν είναι μεμονωμένα, αλλά αντιθέτως προβάλλονται όλο και περισσότερο ως απάντηση στην "ογκούμενη νεανική εγκληματικότητα". Το ματσούκι ως μέσον σωφρονισμού στα δημόσια σχολεία ζει και βασιλεύει με τη σφραγίδα του νόμου. Εικοσιτρείς πολιτείες των ΗΠΑ εξακολουθούν να αποδέχονται την παιδαγωγική σημασία του. Η Δυτική Βιρτζίνια, το 1993, ήταν η τελευταία πολιτεία που απέρριψε τις βάρβαρες σωματικές ποινές στα σχολεία, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι το αντιαυταρχικό ρεύμα του '70 και του '80 κερδίζει έδαφος. Το αντίθετο.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία του ομοσπονδιακού υπουργείου Παιδείας των ΗΠΑ, πάνω από 470.000 μαθητές ξυλοκοπήθηκαν κατά το σχολικό έτος 1993-94. Στην πολιτεία του Αρκάνσας το ποσοστό των σωματικά τιμωρουμένων φτάνει στο 13% του συνόλου των μαθητών και στο Μισισιπή το 11%. Σε απόλυτους αριθμούς, "παγκόσμια πρωτεύουσα του βούρδουλα" θεωρείται το Τέξας. Το περίπλοκο νομικό σύστημα των ΗΠΑ δίνει ωστόσο το δικαίωμα διαφορετικής εκπαιδευτικής πολιτικής από ίδρυμα σε ίδρυμα, ιδιωτικό ή δημόσιο, ακόμα και αν οι νόμοι της πολιτείας επιτρέπουν τη σωφρονιστική βία. Βεβαίως ισχύει και το αντίθετο. Πολλά ιδιωτικά, ιδίως τα σχολεία διαφόρων θρησκευτικών κοινοτήτων, θεωρούν ότι το ξύλο είναι "ιερό". Το βασικό "αφοπλιστικό" επιχείρημα -το οποίο κατά κόρον χρησιμοποιούν οι πάσης φύσεως "μουλάδες" που κρατούν στα χέρια τους ένα βασικό τμήμα του αμερικανικού εκπαιδευτικού συστήματος- δεν είναι άλλο από την αρχή "της μη επεμβάσεως στα εσωτερικά του άλλου". Δηλαδή αν μία ομάδα πολιτών επικαλείται λόγους "παράδοσης" ή "θρησκείας", τότε μπορεί να καταχεριάζει τους βλαστούς της, χωρίς να δίνει λογαριασμό στους νόμους της πολιτείας!
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στα βρετανικά νησιά, η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη. Αν και η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης -και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων- έχει θέσει εκτός νόμου τη σωματική τιμωρία για οποιοδήποτε λόγο κατά των παιδιών, όπως άλλωστε κάθε άλλη μορφή βασανισμού, στην Αγγλία η συζήτηση έχει αναθερμανθεί. Λίγο πριν πέσει η κυβέρνηση Μέιτζορ, η χώρα αντιμετώπισε την επίθεση 101 βουλευτών "νοσταλγών" του παλιού βικτoριανού μοντέλου. Στις 28 Ιανουαρίου 1997 κατατέθηκε στη Βουλή πρόταση επαναφοράς της σωματικής τιμωρίας στα εκπαιδευτήρια με τη συναίνεση των κηδεμόνων των μαθητών. Ο εισηγητής του μέτρου, Τζέιμς Πόουσι, που μετείχε στην κοινοβουλευτική επιτροπή Παιδείας για λογαριασμό των Τόριδων, έδωσε και μια "μοντέρνα" διάσταση στο θέμα: "Δεν μιλάμε για ξυλοφόρτωμα, χαστούκια, μαστιγώματα ή για ανάλογες φορτισμένες συναισθηματικά λέξεις που τόσο αγαπούν να χρησιμοποιούν οι πολέμιοι της σωματικής τιμωρίας. Η πρότασή μας αναφέρεται στην πειθαρχία με το χάρακα. Πρόκειται για λογική τιμωρία. Η βίτσα αποτελεί το σπουδαιότερο αποτρεπτικό μέσο. Μόνο η παρουσία της στη σχολική αίθουσα αρκεί για να επαναφέρει την πειθαρχία στην τάξη". Αλλος βουλευτής, ο Τόνι Μάρλοου, ακόμα πιο αυστηρών ηθών, επέμεινε ότι το ξύλο πρέπει να επιτραπεί χωρίς καν τη συγκατάθεση των γονιών! Το ρεύμα επαναφοράς του βούρδουλα είχε οργανωθεί από τον Νοέμβριο του 1996, όταν η Τζίλιαν Σέπαρντ, υπουργός Παιδείας τότε, είχε και η ίδια υποστηρίξει το μέτρο, παρά τις επιπλήξεις που δέχτηκε από τον πρωθυπουργό Μέιτζορ. Η αλήθεια είναι ότι η υπουργός είχε και λίγο δίκιο όταν αντιδρούσε στην κυβερνητική γραμμή και στα περί κομματικής πειθαρχίας των Τόριδων. Προτού φτάσει στην πρωθυπουργία, ο Τζον Μέιτζορ είχε προφτάσει κι αυτός να υποστηρίξει στο Κοινοβούλιο την επιστροφή του βούρδουλα στα σχολεία, σε μιά ψηφοφορία που μάλιστα απορρίφθηκε μόλις για μία ψήφο!
Η υπόθεση ξανάρθε στη βρετανική επικαιρότητα τον περασμένο Μάρτιο. Η αφορμή ήταν η σύλληψη ενός δεκάχρονου και ενός δεκατριάχρονου για απόπειρα εμπρησμού ενός γειτονικού σπιτιού. Οι παιδονόμοι βρήκαν στο πρόσωπο ενός δικαστή ένα νέο μαχητικό ηγέτη. Ο δικαστής Ρόντγουελ δεν έμεινε ικανοποιημένος από τα δυόμισι χρόνια φυλάκιση με τα οποία τιμωρήθηκαν οι πιτσιρικάδες, ήθελε επιπλέον και τη διά νόμου επιστροφή του ματσουκιού στα σχολεία. "Αν είχαν φάει το ξύλο εγκαίρως από το δάσκαλο, δεν θα έφταναν στο έγκλημα", γνωμοδότησε ο δικαστής. Κι επειδή ο "εχθρός" δεν είναι πλέον μόνο οι άγγλοι προοοδευτικοί ή οι φιλελεύθεροι, ο δικαστής κατηγόρησε ότι για την παιδική εγκληματικότητα και τη "ζούγκλα του μαυροπίνακα" φταίει η Ευρωπαίκή Ενωση και οι ανεκτικοί θεσμοί της. Και προφανώς, όπως δήλωσε ο κ. Ρόντγουελ στους Times του Λονδίνου (8.3.1997), φταίνε και τα πολλά διαζύγια, οι ανύπαντρες μητέρες και οι μονογονεϊκές οικογένειες.



Το κομποσκοίνι με τις εννιά ουρές

Αν υπάρχει ένα σημείο της ελληνικής επικράτειας όπου επιτρέπεται σήμερα η σωματική ποινή, αυτό είναι το "περιβόλι της Παναγιάς", το Αγιον Ορος. Ο κανονισμός επιβάλλει τη μαστίγωση με κομποσκοίνι, σύμφωνα με την παράδοση. Οπως διαβάζουμε στη μελέτη του νομικού Παναγιώτου Παναγιωτάκου "Σύστημα του Εκκλησιαστικού Δικαίου" (τ. Δ, Το Δίκαιον των Μοναχών, Εν Αθήναις 1957), ο οποίος διετέλεσε και διοικητής του Αγίου Ορους, η Μοναχική πειθαρχία ασκείται από το Μοναστηριακό Συμβούλιο. Στις "βασάνους του σώματος (poenitentiae corporales)" περιλαμβάνονται οι μετάνοιες και γονυκλισίες, η στέρηση τροφής, η νηστεία, η ορθοστασία, και, τέλος, "οι ραβδισμοί κατά του σώματος". Αυτή η ποινή, σύμφωνα με τους κανόνες του Παχωμίου επιβάλλεται "εις τους εγείροντας σκάνδαλα, τους ψεύστας, τους έχοντας σχέσεις μετά παίδων, τους φιλονείκους, τους περιφρονητάς των κανόνων και οδηγιών των πρεσβυτέρων."
"Εν τη Εκκλησία", γράφει ο Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος, "η ποινή της μαστιγώσεως ήτο κατά τον Μεσαίωνα εν χρήσει, ούσα ανεγνωρισμένη διά ρητών διατάξεων των συνοδικών κανόνων, επεβάλλετο δε τόσον κατά των κληρικών όσον και των μοναχών." Στους κατώτερους κληρικούς τιμωρούνταν η μέθη, τα "σαρκικά αμαρτήματα", η κλοπή, ο φόνος, η επικοινωνία με αιρετικούς, η κακή διαχείριση της εκκλησιαστικής περιουσίας, η απείθεια απέναντι των προϊσταμένων. Οι μοναχοί τιμωρούνταν για "υπερηφάνεια, απείθεια, απόπειρα ασέλγειας, άσεμνο βίο". Η μαστίγωση γινόταν δημόσια, και τα χτυπήματα τα έδινε κληρικός τουλάχιστον ισόβαθμος με τον τιμωρούμενο. Ο αρχικός αριθμός των χτυπημάτων οριζόταν σε 39, αργότερα έφτασε μέχρι τα 300.
Αντίθετα από την Αρχαία Ελλάδα, όπου η σωματική τιμωρία περιοριζόταν μόνο στους δούλους, η μαστίγωση εφαρμόστηκε κατά κόρον στο Βυζάντιο, θεωρούμενη, μάλιστα, ως η ηπιότερη ποινή. Με μαστίγωση τιμωρούνταν οι μοιχοί (τους έκοβαν βέβαια και τη μύτη), οι συνουσιαζόμενοι με δούλους, αλλά και "η επίτηδες εκτρώσασα τυπτομένη εξορίζεται", "ο επί χρήμασι κατά του βασιλέως ομόσας και επιορκήσας ροπαλίζεται", όσο για τους υβριστές "οι μεν δούλοι φραγγελιζόμενοι τοις δεσπόταις αποδίδονται, οι δε ελεύθεροι και ευτελείς ροπαλίζονται."

(Ελευθεροτυπία, 14/12/1997)