Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΠΕΖΩΝ

Ετσι θα πάρουμε την Πόλη

1.   2.   3.

Η ελπίδα στα μπλόκα των μαθητών 

Τα πρόσφατα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα μιλούν μόνα τους. Η κυριαρχία των αυτοκινήτων στις ελληνικές πόλεις είναι απόλυτη. Η ιλιγγιώδης αύξηση (από 3.180.731 το 1988 σε 5.804.364 μέχρι τον Οκτώβριο του 1998) των πάσης φύσεως οχημάτων στο, επίσης διαρκώς διογκούμενο, οδικό δίκτυο, έμελλε να επιδεινώσει απελπιστικά τη ζωή μας. Μόνο το 1998 σημειώθηκαν 4.556 "επιθέσεις" αυτοκινήτων κατά ανυπεράσπιστων πεζών. Οι νεκροί πεζοί έφτασαν τους 470, οι βαριά τραυματισμένοι τους 782 και οι ελαφρά τους 3.710. Το σύνολο των θυμάτων (νεκροί και ανάπηροι) του "πολιτισμού των Ι.Χ", την τελευταία διετία, προσεγγίζει τον απίστευτο αριθμό των 71.000 ψυχών. Εκτός από τα λόμπι των πετρελαιοειδών, των εισαγωγέων αυτοκινήτων, των φαναρτζήδων, των γκαραζιέρηδων, των παρκοεταιρειών, των εργολάβων δημοσίων έργων και των εμπόρων υγείας, που προφανώς τρίβουν τα χέρια τους από ικανοποίηση, η υπόλοιπη κοινωνία αντιλαμβάνεται σταδιακά το μέγεθος (και το κόστος) της καταστροφής.
Χωρίς ίσως να συνειδητοποιείται απόλυτα από τον καθένα ξεχωριστά, οι καθημερινές μάχες της ασφάλτου (που συχνά μεταφέρονται και στα πεζοδρόμια και στους πεζοδρόμους) επιβαρύνουν υλικά και ψυχολογικά την καθημερινότητά μας. Ο χρόνος μεταφοράς έχει πολλαπλασιαστεί, οι ελεύθεροι χώροι θυσιάζονται συστηματικά υπέρ της διάνοιξης ή της διαπλάτυνσης νέων δρόμων, οι επιφάνειες για πάρκινγκ όλο και μεγαλώνουν, όλο και ακριβαίνουν. Ο περίπατος στα κέντρα -ιδίως- των πόλεων είναι πλέον μια περιπέτεια. Η "επιδότηση" του Ι.Χ, ως αποτέλεσμα και του ευρωπαϊκού μονόδρομου που ακολουθεί η χώρα, με την παράλληλη υπονόμευση των δημόσιων -και των ήπιων- μέσων μεταφοράς, έφεραν τα πράγματα σε αδιέξοδο. Το μποτιλιάρισμα δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα που επηρεάζει επιμέρους συσχετισμούς, δημιουργεί νέες αντιθέσεις, βαθαίνει τις υπάρχουσες αντιφάσεις τείνοντας να αλλάξει το συνολικό κοινωνικό και πολιτικό τοπίο. Ηδη, η όποια κινητοποίηση δεν κρίνεται από το περιεχόμενό της αλλά από το πόσο επιβαρύνει τη ροή των αυτοκινήτων. Οι ίδιες οι μερίδες συμφερόντων των αυτοκινητιστών διεκδικώντας τα δικά τους αιτήματα μπλοκάρουν κατά καιρούς τους δρόμους. Ταξιτζήδες, φορτηγατζήδες, ιδιοκτήτες πούλμαν και βυτιοφόρων, οδηγοί λεωφορείων ή ασθενοφόρων, χτυπούν "το σύστημα εκεί που πονάει". Αύριο, με τον νέο Κ.Ο.Κ και την επιστροφή της "ελεγχόμενης στάθμευσης", οι Ι.Χήδες θα ξαναβγούν στο κλαρί. Θα αποκαλύψουν τον ύποπτο ρόλο των παρκοεταιρειών που τους ρουφούν το αίμα και τους στερούν το δικαίωμα να καταλαμβάνουν όπου θέλουν όσο χώρο θέλουν για το κουρσάκι τους που, όπως λένε, είναι το εργαλείο τους. Ακολουθούν, πιθανότατα, οι δικυκλιστές και, γιατί όχι, και τα κούριερ -οι παρίες της αυτοκίνησης. Η κρίση ξεσπά.
Αν εξαιρέσουμε τις σποραδικές διαμαρτυρίες κατοίκων περιοχών που θρήνησαν τα παιδιά τους, θύματα των άνισων μαχών με τα αυτοκίνητα στους δρόμους καρμανιόλες κοντά στα σχολειά τους, οι πεζοί στην Ελλάδα δεν τολμούν να σηκώσουν κεφάλι. Η ανακατάληψη των πόλεων έχει πολύ δρόμο. Κάθε τετραγωνικό μέτρο που θα απελευθερώνεται από τους στόλους των κινητών και ακίνητων λαμαρινών θα κοστίζει πολύ. Η συγκρότηση, σήμερα, πολιτικών συμμαχιών με τέτοιο περιεχόμενο είναι περίπου αδύνατη. Ποιος πολιτικός οργανισμός θα τολμούσε να υιοθετήσει ένα μεταβατικό πρόγραμμα κόντρα στο "δικαίωμα του φτηνού και άφθονου Ι.Χ"; Ποιος πολιτικός θα μπορούσε να εκτρέψει τους πακτωλούς των δημοσίων δαπανών που οδεύουν ακατάπαυστα προς την ασφαλτοποίηση της γης;
Και όμως. Η πρόσφατη αγωνιστική επιλογή των κινητοποιημένων μαθητών, δηλαδή, τα απροειδοποίητα μπλόκα στις κεντρικές αρτηρίες των αστικών συγκροτημάτων, ήταν μια αυθεντική πράξη επαναδιεκδίκησης του χώρου. Αψηφώντας τους θυμωμένους (και επικίνδυνους, όπως αποδείχτηκε) οδηγούς, το σαβουάρ βιβρ των κομμάτων, την ανελέητη επίθεση των ΜΜΕ και πιθανότατα τους καβγάδες των οικογενειών τους, κατέλαβαν το χώμα τους. Αυτό το χώμα που θεωρητικά είναι και δικό τους. Για μπάλα, για χαβαλέ, για βόλτες. Γύρισαν την πλάτη στο αγκομαχητό των μηχανών και των αλλοτριωμένων "βιοπαλαιστών" της γενιάς των γονιών και των παππούδων τους. Δεν τους καιγόταν καρφάκι. Δεν τους ένοιαζε ούτε ο εισαγγελέας, ούτε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης. Ούτε οι απειλές, ούτε ο αυστηρός πατερναλιστικός λόγος της εξουσίας (των Ι.Χήδων): "Αυτές τις μέρες", έλεγε στη Βουλή ο κ. Πετσάλνικος (21/1), "είναι ανήλικα παιδιά στους δρόμους. Πρέπει να μαζέψουμε τα παιδιά από τους δρόμους και για έναν άλλο λόγο. Γιατί καθημερινά διατρέχουν κινδύνους μέσα στην ανεμελιά τους και στην απερισκεψία τους (...) Αναλογιστείτε τις ευθύνες απέναντι σ' αυτή νέα γενιά, απέναντι σ' αυτά τα παιδιά που παίζουν -γιατί στην κυριολεξία, θα έλεγα σε τελευταία ανάλυση παίζουν- ένα επικίνδυνο παιχνίδι, χωρίς να το καταλαβαίνουν, σκαρφαλώνοντας σε αυτοκίνητα, προπηλακίζοντας οδηγούς". Ποιοι ακριβώς κινδυνεύουν από τα "απερίσκεπτα" παιχνίδια του οδοστρώματος θα το δούμε προσεχώς.


Ο βαδιστής της στέγης

Εκεί προς τα τέλη Ιανουαρίου του 1996 βρέθηκα και πάλι στους δρόμους του Μονάχου. Περπατούσα στο πεζοδρόμιο της Λεοπολντστράσε που έχει πλάτος πέντε μέτρων και άλλα δύο μέτρα παρτέρι, όταν μπροστά μου βρέθηκαν ξαφνικά τρία αυτοκίνητα. Το πρώτο ήταν ένα Φορντ της περασμένης δεκαετίας -ή εν πάση περιπτώσει κάτι παρόμοιο- και το δεύτερο ένα περιπολικό, μέσα στο οποίο διέκρινα δύο αστυνομικούς, έναν άντρα και μια γυναίκα. Το τρίτο ήταν ένα επαγγελματικό φορτηγάκι.
Και τα τρία μείωναν κατά δυόμισι τουλάχιστον μέτρα το πλάτος του πεζοδρομίου, το εξαφάνιζαν δηλαδή κατά 50%! Το Φορντ ήταν εύκολο να το περπατήσω: ένα πρώτο βήμα στο πλαίσιο του καπό, το δεύτερο στη μέση, το τρίτο στην άκρη του φτερού, ένα σημείο που έχει πάχος τριών περίπου εκατοστών και είναι ιδιαίτερα σκληρό! Είκοσι μέτρα παραπέρα βρισκόταν το περιπολικό και ακριβώς δίπλα του το φορτηγάκι. Τη στιγμή εκείνη, απ' ό,τι είδα, οι αστυνομικοί έκοβαν κλήση στον οδηγό του επαγγελματικού για παράνομη στάθμευση. Το γυαλιστερό ασπροπράσινο καπό του περιπολικού ήταν ακόμη υγρό από το ψιλόβροχο που είχε ρίξει πριν από λίγο. Είδα πάνω του τις στάλες της βροχής και σκέφτηκα πως ο κίνδυνος να γλιστρήσω ήταν μάλλον ελάχιστος.
Αλλά γλίστρησα. Με το ένα πόδι στη ρόδα για να ανέβω στο καπό, έχασα τον έλεγχο του αριστερού ποδιού και πάτησα στην κατά ένα πόντο υψωμένη άκρη του καπό. Ηταν σίγουρο ότι προκλήθηκε κάποιο βαθούλωμα. Προσπάθησα να ξαναβρώ την ισορροπία μου και συνέχισα: δύο κοφτά βήματα πάνω στο καπό και ύστερα στο φτερό και από εκεί πάλι κάτω, σε μια γωνία 45 μοιρών από την αρχική μου κατεύθυνση.
Οι αστυνομικοί ήταν ήδη δίπλα μου, με έσπρωχναν προς τον τοίχο: "Τα στοιχεία σου! Γρήγορα!". "Αυτά είναι;". "Μάλιστα". Μέσα σε τρία δευτερόλεπτα με είχαν μπουζουριάσει και με έψαχναν για όπλα. Τους εξήγησα ότι γλίστρησα κατά λάθος, και ότι θα έπρεπε να αποδείξουν ότι είχα διαπράξει φθορά ξένης ιδιοκτησίας εξ αμελείας. Αυτό σήμαινε ότι δεν ήταν δυνατό να κερδίσουν την καταδίκη μου από το δικαστήριο και ότι η ιδιωτική μου ασφάλιση θα αναλάμβανε την επανόρθωση της ζημιάς τους.
Οι δύο αστυνομικοί υπάλληλοι έλεγξαν πρώτα καλά την BMW τους, ύστερα το Φορντ που βρισκόταν είκοσι μέτρα μακριά, γιατί στο μεταξύ τους είχα προφανώς ενημερώσει για τις προηγούμενες κινήσεις μου. Η λακκούβα στο καπό του περιπολικού ήταν προφανώς το μοναδικό πρόβλημα που μπορούσαν να εντοπίσουν. Παρ' όλα αυτά με οδήγησαν στο αστυνομικό τμήμα όπου έδωσα κατάθεση και στη συνέχεια μπόρεσα να φύγω. Τρελός δεν ήμουν, δεν είχα αδιαφορήσει συνειδητά για την κρατική ιδιοκτησία, δεν είχα επιτεθεί ή εξυβρίσει τα όργανα. Δεν μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν σε βάρος μου το παραμικρό.
Είχαν πια καταλάβει περί τίνος πρόκειται και η θέση μου ως προς φθορά ξένης ιδιοκτησίας εξ αμελείας ήταν επίσης σαφής: Επιτρέπεται άραγε ένα αυτοκίνητο της αστυνομίας να σταθμεύει κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο έχει προηγουμένως σταθμεύσει το αυτοκίνητο που θα δεχθεί για το λόγο αυτό κλήση; Δεν θα όφειλε η αστυνομία να λειτουργεί ως πρότυπο για τους πολίτες; Και δεν μπορούσαν στη συγκεκριμένη περίπτωση οι αστυνομικοί να σταματήσουν προσωρινά το αυτοκίνητό τους στο δρόμο ή στον ειδικό χώρο στάθμευσης που υπήρχε εκεί κοντά;
Ενιωθα μεγάλη χαρά που για όλα αυτά θα συζητούσαμε στο δικαστήριο...

(Απόσπασμα από την Αυτοβιογραφία του Μίκαελ Χάρτμαν).

(Ελευθεροτυπία, 21/2/1999)