8 MAΡΤΗ

Μια μέρα είναι, θα περάσει

1.   2.   3.

Η γιορτή των ραβδοκολυμποτρύγγων

Η 8 Μαρτίου είναι χωρίς αμφιβολία μια γιορτή των ΜΜΕ. Από τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια έως σήμερα, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δίνει την αφορμή για εκτενή αφιερώματα, στα οποία οι γυναίκες -υποτίθεται ότι- έχουν την τιμητική τους. Στην πραγματικότητα, η ενασχόληση των μέσων ενημέρωσης με τις γυναίκες κάθε 8 Μαρτίου στην καλύτερη περίπτωση αναπαράγει την αντίληψη περί γυναικείας κατωτερότητας, εμφανίζοντας τις γυναίκες ως είδος που χρειάζεται έναν ιδιαίτερο χειρισμό, μια ειδική μεταχείριση. Στην καλύτερη, γιατί στη χειρότερη η 8 Μαρτίου αποτελεί μια ακόμη ευκαιρία για ευθείες μισογυνικές επιθέσεις ή, απλώς, για αποτελεσματικότερη προβολή "γυναικείων" καταναλωτικών προϊόντων.
Γενικές οι επισημάνσεις αυτές, δεν αμφισβητούν τις σποραδικές εξαιρέσεις ούτε αγνοούν την εξέλιξη των αφιερωμάτων στο πέρασμα του χρόνου. Στην αρχή της Μεταπολίτευσης, για παράδειγμα, τότε που η 8 Μαρτίου παρέμενε μια επέτειος ακόμη αποδεκτή από γυναικείες οργανώσεις και φεμινιστικές ομάδες, η ενασχόληση του Τύπου ήταν μάλλον διερευνητική, γύρευε απαντήσεις στα ζητήματα που έθεταν τότε οι γυναικείες συλλογικότητες. Στην πρώτη αυτή περίοδο, τα ΜΜΕ φρόντιζαν συνήθως να συνδυάζουν την επικαιρότητα με κάποια ιστορική αναδρομή (η πρώτη ελληνίδα φοιτήτρια, το πρώτο γυναικείο περιοδικό, οι γυναίκες στην Αντίσταση κ.ο.κ.), δίνοντας κάποτε (σπανίως) το λόγο και στις γυναίκες που συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις της εποχής.
Πολύ σύντομα, όμως, τη στάση αυτή διαδέχεται ένα τυποποιημένο εγκώμιο της ημέρας, στο οποίο αρχίζουν να βρίσκουν τη θέση τους οι πιο αντιφατικές απόψεις για τις γυναίκες και την υποτιθέμενη γιορτή τους. Ετσι, από τα μέσα της δεκαετίας του '80, κάθε 8 Μαρτίου τα μέσα ενημέρωσης συνεχίζουν να τηρούν την παράδοση της ημέρας, επιχειρώντας ταυτόχρονα να δώσουν στα αφιερώματά τους κάποια νότα πρωτοτυπίας. Και η βασική πρωτοτυπία που σκαρφίζονται είναι να βάζουν κάθε 8 Μαρτίου άνδρες -πολιτικούς, δημοσιογράφους, καλλιτέχνες, μόδιστρους- να κρίνουν (ή και να παινεύουν, αδιάφορο) τις γυναίκες και τους αγώνες τους. Ενδεικτικά: "Δέκα άνδρες - γνωστοί και μη- εξηγούν πώς βλέπουν σήμερα τις σχέσεις των δύο φύλων" ( "Ελευθεροτυπία" 7/3/87). "Κυρίες, χρόνια πολλά! Δέκα άνδρες για τη γιορτή της γυναίκας" ("Μεσημβρινή" 8/3/88).
Στα 1985 ακριβώς, το "Εθνος" διοργανώνει μεγάλη γιορτή στα Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και την αφιερώνει "στον μεγάλο πρωταγωνιστή της ελληνικής ζωής: Τη γυναίκα" (11/3). Παρά τους υψηλούς υμνητικούς τόνους, η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει. Στο εξής, τα αφιερώματα για την 8 Μαρτίου θα κινηθούν γύρω από πολύ συγκεκριμένους άξονες:
* Την άμεση και απροκάλυπτη πολιτική χρήση της ημέρας: "Κορόνα της ΝΔ η ελληνίδα γυναίκα. Αποθεωτική ομιλία Ψηλού στις Νεοδημοκράτισσες του Πειραιά" ("Ελεύθερος Τύπος" 8/3/89). "Μητσοτάκης: Ολα για τη γυναίκα. Η Νέα Δημοκρατία τιμά την ελληνίδα γυναίκα και αναγνωρίζει την προσφορά της στην οικογένεια και την κοινωνία" ("Βραδυνή" 8/3/89). Χαρακτηριστική και η παρέμβαση της Ειρήνης Μαυροπούλου που χρημάτισε για ένα φεγγάρι και Γραμματέας Ισότητας: "8 Μαρτίου, Ημέρα της Γυναίκας. Είναι ημέρα γιορτής; Σίγουρα όχι. Είναι ημέρα απολογισμού για όσα δεν έγιναν και για όσα πρέπει να γίνουν". Και ιδού τι θα μπορούσε να γίνει διατυπωμένο ως ερώτημα: "Το ανάκτορο της Εκάλης σε πόσα κέντρα κακοποιημένων γυναικών αντιστοιχεί;" ("Αδέσμευτος Τύπος" 8/3/95). Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και τα συνήθως εκτενή και πρωτοσέλιδα αφιερώματα του "Ριζοσπάστη", στα οποία οι γυναίκες καλούνται να ασπαστούν τις εκάστοτε κομματικές προτεραιότητες: "οι κομμουνίστριες καλούν τις γυναίκες να ματαιώσουν με την πάλη τους τα αντιλαϊκά σενάρια της συναίνεσης" (8/3/95).
* Την προσπάθεια εκμετάλλευσης της ημέρας, όταν δεν υπάρχουν "εντυπωσιακότερες" ειδήσεις: "Σκοτώνει τις γυναίκες η μάχη της καριέρας", απειλούσε με το πρωτοσέλιδό της η "Απογευματινή της Κυριακής" στις 6/3/94. Και στις εσωτερικές σελίδες συμπλήρωνε: "8 Μαρτίου. Ημέρα της Γυναίκας. Ηπατίτιδες, καρκίνος, φυματίωση, καρδιά, αλλεργίες απειλούν την εργαζόμενη". 
* Μια τάση αυτοκριτικής που, ωστόσο, δεν οδηγεί σε διαφορετική αντιμετώπιση της ημέρας. Να σημειώσουμε πως η στάση αυτή χαρακτηρίζει παλαιότερα δημοσιεύματα, καθώς σήμερα κανείς δεν νιώθει πια την ανάγκη να απολογηθεί: "Ο ανδρικός σοβινισμός και ρατσισμός δεν έχει τέλος. Μηδέ, φυσικά, του δικού μας εξαιρουμένου - αφού θα ξαναθυμηθούμε τις γυναίκες στις 8 Μαρτίου 1987!" (κύριο άρθρο, "Εθνος" 8/3/86). "Πόσο δυνατό είναι να αποσβεστούν σε μία μόνο ημέρα τα χρέη (ατομικά και συνολικά) των υπολοίπων 364 ημερών; Πόσο νόμιμα και αληθινά ηχούν τα μηνύματα των ιθυνόντων της ανδροκρατούμενης κοινωνίας, όταν ο πανηγυρικός χαρακτήρας τους οδηγεί σε υπερβολές υποσχέσεων ή σε εύκολο απολογητισμό, στοιχεία που λησμονούνται με το χάραμα της επόμενης μέρας;" (κύριο άρθρο, "Πρώτη" 8/3/88).
* Την επιστράτευση ειδικών πάσης φύσεως που κάθε 8 Μαρτίου προθυμοποιούνται να φωτίσουν άγνωστες πτυχές των ζητημάτων που θέτει η επέτειος. Αλησμόνητη η παρέμβαση ενός βιολόγου-ζωολόγου με τίτλο "Φεμινισμός. Οταν εγκυμονεί και το αρσενικό", στην οποία αναλύεται ως φεμινιστική συμπεριφορά η εγκυμοσύνη του αρσενικού ιππόκαμπου, αλλά και η προθυμία των αρσενικών ραβδοκολυμποτρύγγων να κλωσάνε αβγά ("Κυριακάτικη Αυγή", 8/3/87).
* Την καταγγελία των ξεπερασμένων πια φεμινιστικών "ακροτήτων": "οι φεμινίστριες της εποχής εκείνης ήταν επιθετικές, εχθρικές προς τους άνδρες, βλοσυρές και αδιάλλακτες. Δεν δίσταζαν να προβάλλονται με ακραίες μεθόδους - όπως με το να καίνε δημοσίως τους στηθόδεσμούς τους- προκειμένου να προωθήσουν τις απόψεις τους" ("Καθημερινή" 7/3/97). "Σήμερα οι διεκδικήσεις των γυναικών για ισότητα σε όλους τους τομείς, εκτός του ότι τις οδήγησαν στην απώλεια πολλών κεκτημένων δικαιωμάτων τους, τείνουν να αλλοιώσουν ορισμένα φυσικά χαρακτηριστικά τους" ("Ελεύθερος" 8/3/88). "Υπάρχει η εσφαλμένη εντύπωση, σε μια μειοψηφία φεμινιστριών κυρίως, ότι οι άνδρες στο σύνολό τους αντιμάχονται τις γυναίκες και αντιδρούν σε αυτό που οι ίδιες ονομάζουν ισότητα και δικαιώματα της γυναίκας" ("Ελευθεροτυπία" 10/3/87). "Ο χρόνος έχει δείξει ότι πολλοί εξτρεμισμοί χαρακτήριζαν το φεμινιστικό κίνημα (που κατέληξαν σε σεξισμούς και σεξιστικές αντιλήψεις), ενώ άλλα αιτήματα είναι συχνά ξεπερασμένα" ("Ελεύθερος Τύπος" 8/3/96).
* Την αναφορά στα ολέθρια πλήγματα που επέφερε ο φεμινισμός στους ανυποψίαστους άνδρες: "Η κρίση της ανδρικής ταυτότητας. Σε μια εποχή που η γυναίκα διεκδικεί τη χειραφέτησή της, ο άνδρας αισθάνεται μετέωρος και κατατρύχεται από ανασφάλεια" ("Καθημερινή" 10/3/96).
*Την επιστροφή, τέλος, στα παλιά και δοκιμασμένα "γυναικεία θέματα": "Αναζητείται το καλό ντύσιμο. Ποιες γυναίκες, παγκοσμίως, διεκδικούν τον τίτλο της πιο καλαίσθητης, χωρίς υπερβολές εμφάνισης" ("Καθημερινή" 9/3/95). "Οι γυναίκες γιορτάζουν. Τα φετίχ τους... Γυναίκες. Απρόσιτες σαν σταρ του κινηματογράφου. Γήινες όπως οι θηλυκοί πειρασμοί της διπλανής πόρτας. Ικανές να σε στείλουν στον παράδεισο και στην κόλαση με την ίδια ευκολία" ("Το Βήμα" 3/3/96).
Υπάρχει, ασφαλώς, και ο αντίλογος. Η αμφισβήτηση εμφανίστηκε στον Τύπο αρκετά νωρίς, κυρίως από γυναίκες - δημοσιογράφους και μη (βλ. για παράδειγμα το άρθρο της Ιρ. Αυδή-Καλκάνη, "Η 'κουφή' επέτειος. Η Ημέρα της Γυναίκας εύκολα μετατρέπεται σε μια παράλογη επέτειο, γραφική και γελοία", "ΤΑ ΝΕΑ" 8/3/91 ή το δισέλιδο των συντακτριών της "Ελευθεροτυπίας" με τίτλο "Οι γυναίκες της 'Ε'", 8/3/91). Παρ' όλες όμως τις αντιρρήσεις που διατυπώνουν οι άμεσα ενδιαφερόμενες, τα επετειακά δημοσιεύματα συνεχίζουν απτόητα. Δεν πειράζει. Γιατί πώς αλλιώς θα μαθαίναμε ότι οι ιππόκαμποι είναι φεμινιστές ή ότι υπάρχει σκέψη κάθε 8 Μαρτίου να μην εξετάζουν οι δάσκαλοι τα κοριτσάκια της τάξης τους; Αφού, λοιπόν, δεν καταφέραμε ακόμη να απαλλαγούμε από τα αφιερώματα της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας, ας προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους να τα απολαύσουμε. Και του χρόνου!

(Ελευθεροτυπία, 7/3/1999)