ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΣΟΚ

Η Πράσινη Αλληλεγγύη

1.   2.   3.


Από τον ένοπλο αγώνα στην ΟΝΕ 

"Ο Αντρέας δεν θα το έκανε ποτέ αυτό". Διατυπωμένη σχεδόν σαν εξορκισμός του κακού, η νοσταλγική αναπόληση των ένδοξων ημερών της Μεταπολίτευσης και της "εθνικά υπερήφανης" δεκαετίας του '80 κυριάρχησε στο δημόσιο λόγο την επαύριο της παράδοσης του Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Εύκολα ερμηνεύσιμη με βάση το σοκ που προκάλεσαν στην κοινή γνώμη οι πρόσφατες εξελίξεις, δεν παύει ωστόσο να εμπεριέχει τον κίνδυνο εξιδανίκευσης ενός παρελθόντος που στην πραγματικότητα ουδέποτε υπήρξε. Αν υπάρχει ένα κόκκινο νήμα που συνδέει το "ιστορικό" ΠΑΣΟΚ με το σημερινό, αυτό είναι η πάγια αντίληψη ότι η διεθνιστική αλληλεγγύη δεν αποτελεί αυτόνομο πολιτικό καθήκον ενός ριζοσπαστικού σχηματισμού, αλλά, αντίθετα, υπάγεται στους εκάστοτε "εθνικούς" σχεδιασμούς και στοχοθεσίες. Αν κάτι άλλαξε στο πέρασμα του χρόνου, αυτό ήταν απλώς οι αναλύσεις που προσδιόριζαν κάθε φορά τους προνομιακούς συμμάχους της χώρας και, κατ' επέκταση, του Κινήματος. Αν η "περιφερειακή" Ελλάδα των πρώιμων παπανδρεϊκών αναλύσεων όφειλε να στηρίξει ενεργά τους κάθε λογής πολέμιους του ιμπεριαλισμού, η σημερινή "βαλκανική υπερδύναμη" και υποψήφια για το κλαμπ των πλουσίων της ΟΝΕ οφείλει να αναζητήσει άλλες παρέες. Ας δούμε όμως τα στάδια αυτής της εξέλιξης.

Η σύνδεση "εθνικής στρατηγικής" και "διεθνιστικής αλληλεγγύης" ήταν δεδομένη πολύ πριν από την ίδρυση του κόμματος, ήδη από τον καιρό του αντιδικτατορικού αγώνα. Χαρακτηριστική είναι η σχετική τοποθέτηση του Ανδρέα Παπανδρέου στον πρόλογο που έγραψε το 1972 για την αυτοβιογραφία του πρίγκιπα Νοροντόμ Σιχανούκ της Καμπότζης, συμμάχου τότε των Κόκκινων Χμερ ενάντια στη φιλοαμερικανική δικτατορία που τον είχε ανατρέψει. Αναζητώντας "παράλληλα σημεία στις ιστορίες της Καμπότζης και της Ελλάδας", ο αρχηγός του ΠΑΚ εκτιμούσε τότε πως "ο δρόμος της ένοπλης πάλης είναι η θεμελιώδης, αναπόφευκτη κατάληξη στην οποία οδηγούνται όλες οι χώρες-θύματα του Αμερικάνικου ιμπεριαλισμού" και καλούσε σε συντονισμό των αδελφών κινημάτων σε παγκόσμια κλίμακα: "Στον δύσκολο, μακροχρόνιο και δαπανηρό αγώνα για την απελευθέρωση, την εθνική αυτοδιάθεση, τον σοσιαλισμό, την δημοκρατία και την λαϊκή κυριαρχία, τα έθνη που έγιναν λεία του επιθετικού αμερικάνικου ιμπεριαλισμού πρέπει να συντονίσουν τις ενέργειές τους σε μια κοινή βάση, εφόσον και ο επιτιθέμενος δρα επί συνολικής βάσεως. (...) Οι λαοί της Ινδοκίνας σήκωσαν το κύριο φορτίο, ένα φορτίο θεαματικό και καταπληκτικό στην πάλη για την ανεξαρτησία και την αυτοδιάθεση. Αυτοί έδειξαν το δρόμο. Εμείς θ' ακολουθήσουμε" ("Στα νύχια της CIA", Αθήνα 1974, σ. 9-10).
Ελέω Μεταπολίτευσης, η Ελλάδα μπορεί τελικά να μη μετατράπηκε σε Καμπότζη, οι βασικοί όμως διεθνείς προσανατολισμοί του ΠΑΚ μεταφυτεύθηκαν σχεδόν αυτούσιοι στο διάδοχό του ΠΑΣΟΚ. Σύμφωνα με τις πρώιμες αναλύσεις του ΠΑΣΟΚ, η Ελλάδα ανήκε στην τριτοκοσμική "περιφέρεια" και η θέση της ήταν στο πλευρό των απόκληρων της οικουμένης, που δεν είχαν να χάσουν παρά μόνο τις αλυσίδες τους (ως έθνη, βέβαια, κι όχι ως άτομα). Υποστηρίζοντας ότι "στην εποχή μας η μεγάλη σύγκρουση είναι η σύγκρουση ανάμεσα στις μητροπόλεις του καπιταλισμού και στις χώρες που μένουν στο περιθώριό του", ο ιδρυτής του κόμματος εξηγούσε τον Ιανουάριο του 1976: "Οι συμμαχίες για ένα κίνημα σαν το ΠΑΣΟΚ στηρίζονται στη θέση που παίρνουν κόμματα, κινήματα, πολιτικές δυνάμεις, κυβερνήσεις πάνω στο κρίσιμο, το κυριαρχικό θέμα του ιμπεριαλισμού. Φυσικοί μας σύμμαχοι είναι τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου και εκείνες οι σοσιαλιστικές πολιτικές δυνάμεις που δεν συμβιβάζονται με τον ιμπεριαλισμό". Η απουσία κρατικών ευθυνών επέτρεπε τη διατήρηση μιας στοιχειώδους συνέπειας, ως προς ορισμένες τουλάχιστον διακηρύξεις. Την επαύριο λχ της συριακής εισβολής στον Λίβανο εναντίον της εκεί αριστεράς και των Παλαιστινίων, το ΠΑΣΟΚ διακόπτει πανηγυρικά τις σχέσεις του με το Μπάαθ της Δαμασκού, κατηγορώντας το για προδοσία των αντιιμπεριαλιστικών ιδανικών (2/10/76).

Η δεκαετία του '80 υπήρξε, ως γνωστόν, η εποχή της ρεαλιστικής προσαρμογής των "οραμάτων" στα καλούπια του "εφικτού". Η επαγγελία της μετωπικής αντιπαράθεσης με τον ιμπεριαλισμό αντικαθίσταται από άλλες, μετριοπαθέστερες, στοχεύσεις και μαζί τους αλλάζουν και τα κριτήρια της διεθνούς αλληλεγγύης. Το 1ο συνέδριο του κόμματος (1984) θα διατηρήσει ως "βασικό κριτήριο στις διεθνείς σχέσεις του ΠΑΣΟΚ" την "τοποθέτηση" των ξένων κομμάτων κι οργανώσεων "στην παγκόσμια σύγκρουση ανάμεσα στη Μητρόπολη και την Περιφέρεια", επιτρέπει όμως ταυτόχρονα και αξιολογήσεις με βάση άλλα, ελαστικότερα σκεπτικά ("συμβολή στην αποδυνάμωση των πολιτικό-στρατιωτικών μπλοκ", "συμβολή στο θέμα του αφοπλισμού, της ύφεσης, της ειρήνης, της αποκλιμάκωσης"). Στην πράξη, αυτή η "πραγματιστική αλληλλεγγύη" παίρνει κυρίως τη μορφή αλλεπάλληλων πανηγυρικών εκδηλώσεων και συνεδρίων με θέμα (και προσκεκλημένους) τα απελευθερωτικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου, καθώς και μιας αρκετά ευρείας παροχής πολιτικού ασύλου σε κάθε λογής διωκόμενους αγωνιστές. Η αντίδραση της Ουάσιγκτον και των δυτικών ΜΜΕ απέναντι σε αυτή τη "συνοδοιπορία με τη Διεθνή Τρομοκρατία" θα εγγυηθεί, στις δεδομένες συνθήκες του "Δεύτερου Ψυχρού Πολέμου", το δημοφιλή χαρακτήρα αυτών των εκδηλώσεων "εθνικής περηφάνιας". Οχι βέβαια πως τα πράγματα υπήρξαν απολύτως ανέφελα. Εκτός από τις δυτικές πιέσεις, οι πασοκικές κυβερνήσεις έχουν να αντιμετωπίσουν και τις επιπτώσεις από τις υπόγειες αντιθέσεις μεταξύ "αδελφών" χωρών και κινημάτων. Ενα τυπικό δείγμα τέτοιων τριβών αποτελεί η μαζική απέλαση Κούρδων του Ιράκ ύστερα από απαίτηση της πρεσβείας του Σαντάμ (9/9/82). Ενα άλλο ήταν το διάβημα του Κάρολου Παπούλια προς την πρεσβεία της Λιβύης για το κύμα δολοφονιών Λίβυων αντικαθεστωτικών στην Αθήνα, το οποίο "προκαλεί ανησυχίες στην κοινή γνώμη και ταυτόχρονα μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από κύκλους που εδώ και καιρό προσπαθούν να δημιουργήσουν προβλήματα στις σχέσεις των δυο χωρών" ("Ε" 12/7/84).
Η επόμενη "ρεαλιστική" αναδιάταξη σημειώθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80. Πρόκειται για τη μετατόπιση από την κυρίαρχη ώς τότε αντιιμπεριαλιστική λογική -που θεωρούσε τη στρατοκρατική Τουρκία σαν ένα (συγκυριακό) "όργανο των ιμπεριαλιστών" εναντίον της προοδευτικής Ελλάδας- στον καθαρό εθνικισμό, που ταυτίζει τον τουρκικό λαό και το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της γειτονικής χώρας με το εκεί καθεστώς και ευνοεί τη δημιουργία μετώπων σε εθνική κι όχι πολιτική βάση. Πρωτεργάτες της στροφής υπήρξαν ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης και ο ηγετικός πυρήνας της Ενωσης για τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών (ΕΔΑΛ) - ενός σχηματισμού που ξεκίνησε με την πρόθεση μιας αρκετά ευρείας διεθνιστικής αλληλεγγύης για να καταλήξει το 1987-88 σε ομπρέλα για τις κινήσεις εκείνες και μόνο που διαπνέονταν από αντιτουρκικές διαθέσεις (και, κυρίως, απέκλειαν κάθε επαφή και συνεργασία με την καταδιωκόμενη τουρκική Αριστερά). Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, πολλές από τις συμμαχίες της προηγούμενης περιόδου θα "επανανομιμοποιηθούν" με βάση το νέο σκεπτικό, ως οικοδόμηση ενός διεθνούς πλέγματος υποστήριξης προς τα εθνικά μας δίκαια: "Ορτέγκα: Να φύγουν οι Τούρκοι από την Κύπρο" ("Νέα" 11/10/89), "Δική σας η Ολυμπιάδα. Υπέρ της ελληνικής υποψηφιότητας ο Ορτέγκα" ("Επικαιρότητα" 3/5/89).
Στις αρχές της δεκαετίας μας, η αλλαγή του σκηνικού έχει πια ολοκληρωθεί. Η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και το κύμα της μετανάστευσης προς την Ελλάδα κατέστησαν πλέον σαφές στους πάντες ότι η χώρα μας ανήκει στο κλαμπ του Βορρά. Στα κομματικά ντοκουμέντα του ΠΑΣΟΚ αυτή η συνειδητοποίηση είναι κάτι παραπάνω από ορατή: σύμφωνα με τη νέα διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη (1993), "η πατρίδα μας θα δώσει τη μάχη της δημιουργίας ανταγωνιστικής εθνικής οικονομίας ως ευρωπαϊκή χώρα που έχει προνομιακή θέση στη Βαλκανική" - ασκώντας, προφανώς, το δικό της ιμπεριαλισμό (οικονομικό κά) πάνω στους "μη προνομιούχους" γείτονες. Πιο κυνικός, ο Πέτρος Κωστόπουλος θα αποτυπώσει με επιγραμματικό τρόπο το πνεύμα της νέας εποχής, όταν μας ξεναγεί στα πασοκικά του νιάτα: "Η μισή Ελλάδα κόλλαγε αφίσσες και η άλλη μισή έβγαζε φιλιππικούς στα καφενεία. "Πακ, Μιρ, Φενταγίν, Τουπαμάρος, Βιετκόγκ', `Ελλάδα, Κύπρος, Παλαιστίνη, Αμερικάνος δε θα μείνει' (...) Τα σκέφτομαι και κοκκινίζω από ντροπή. Τόσο μαλάκας είμουνα μικρός;" ("Κλικ" 2/1992). Είναι προφανές πως ο κ. Πάγκαλος δεν κατέφυγε καθόλου τυχαία στο ρατσιστικό χαρακτηρισμό "Κενυάτες του ελληνικού Κοινοβουλίου", όταν θέλησε να προσβάλει τους εγχώριους πολιτικούς αντιπάλους του...

(Ελευθεροτυπία, 28/3/1999)