ΒΙΑΙΗ ΟΜΟΦΩΝΙΑ

Ο Διάλογος του Πολέμου

1.   2.   3.

Τα παθήματα της δεοντολογίας

του ΧΡΗΣΤΟΥ ΤΕΛΙΔΗ

* "Επιτόπιος πράκτορας", έγραψαν και είπαν κάποιοι ανερυθρίαστα. Συνηθισμένοι άλλωστε να αντιμετωπίζουν το διάλογο, τη διαφορετική άποψη, με πρακτορολογίες.
* Πώς αισθάνθηκαν άραγε οι ίδιοι, όταν ο βουλευτής Π. Καμμένος, πριν λίγο μόλις καιρό, χαρακτήριζε τον σύντροφό τους, δημοσιογράφο στη Χίο, ως "πράκτορα των Τούρκων"; Το "έγκλημά" του ήταν ότι συνέβαλε ώστε να διατηρηθεί σε δύσκολες εποχές ένας διάλογος ανάμεσα σε κάποιους έλληνες και τούρκους δημοσιογράφους.
* Αν εσύ ήσουν ανάμεσα σ' εκείνους που κατήγγειλαν, από τους πρώτους, τους εμπνευστές της πρακτορολογίας, αυτό σήμερα δεν έχει καμιά σημασία. Βλέπετε τώρα μπορούν να συνυπάρχουν στους δρόμους οι κόκκινες σημαίες μ' αυτές του Βυζαντίου και, γιατί όχι, και μ' εκείνες της "Χρυσής Αυγής".
* Και ο συνάδελφος στο Δ.Σ, το μόνο που βρήκε να πει ήταν "άλλη φορά να μην ξανάρχονται τέτοια κείμενα". Βλέπετε, είναι προτιμότερα εκείνα τα ξύλινα κείμενα των συμψηφισμών που δεν λένε τίποτα και μπορούν να επαίρονται για τα 3.000 χρόνια ελευθεροτυπίας και δημοκρατίας σ' αυτόν τον τόπο, αλλά και σύγχρονης ελληνικής δημοσιογραφικής εποποιίας - όπως είπαν.
* Μεγάλωσες με τη "ρετσινιά" του σλαβόφωνου να σ' ακολουθεί παντού και, όταν βλέπεις σήμερα αυτά που γίνονται δίπλα σου, σε περιοχές όπου αγάπησες ανθρώπους, πονάς θα έλεγα δυο φορές.
* Και εκεί στη Βοσνία, γιατί άργησες να καταλάβεις τί συνέβαινε κι έκανες συμψηφισμούς;
* Κακό από εδώ, κακό και από εκεί. Ομως αυτά δεν κάνουν "ουδέτερο", όπως λέει ο φίλος μου ο Πασχάλης. Κάνουν δύο κακά. Το ίδιο ισχύει και τώρα.
* Ας αφήσουμε στους πολιτικούς, στους στρατηγούς, στους λαϊκιστές να κάνουν τους συμψηφισμούς της σκοπιμότητας.
* Τα ΜΜΕ έχουν σ' αυτόν τον ορυμαγδό, σ' αυτήν την παράκρουση, άλλο ρόλο από το να είναι πρωταγωνιστές της μαζικής υστερίας.
* Σ' εκείνο το συνέδριο της Σαμοθράκης, παρών στα γεγονότα της Αλβανίας, επιχειρούσες την απομυθοποίησή τους. Να ανοίξεις το διάλογο για το ρόλο που έπαιξαν τα ελληνικά ΜΜΕ και κυρίως τα κανάλια.
* Οι συνάδελφοι της συνάντησης του 1997 θα θυμούνται την παράλληλη εκτενή αναφορά στις εξελίξεις στο Κόσοβο. Τρία χρόνια πριν, να προσπαθείς να μιλήσεις με το διευθυντή της τοπικής σερβικής εφημερίδας στην Πρίστινα και αυτός να σε στέλνει στον εγκάθετο εκεί του Βελιγραδίου.
* Και όταν στις αρχές του επόμενου χρόνου φέραμε εκείνο το συγκλονιστικό υλικό από τις εκκαθαρίσεις των Κοσοβάρων από τους Σέρβους στη Σέρμπιτσα, το είδαμε να καταχωνιάζεται στα συρτάρια.
* Ο συνάδελφος της ΕΤ3 το 'χε το υλικό στα χέρια του, στην εκπομπή του. Αλλά φευ. Γιατί δεν το 'βγάλε και δεν το 'τριψε στη μούρη του προπαγανδιστή του καθεστώτος Μιλόσεβιτς, του προξένου που έκανε τις προσωπικές του μπίζνες και παραγέμιζε το πουγκί του στη Θεσσαλονίκη; Εφταναν οι κορώνες του, περί των αλλοθρήσκων που θέλουν να αφανίσουν την ορθοδοξία, για να κρύψει τα γεγονότα.
* Και η συνάδελφος του καναλιού, που τολμούσε τότε πρώτη να κάνει ρεπορτάζ για τους κοσοβάρους πρόσφυγες, έβλεπε να κλείνουν γι' αυτήν τα σύνορα της Γιουγκοσλαβίας.
* Στην Πρίστινα τώρα ένιωθες την ευθύνη μεγάλη. Τα γεγονότα φοβερά και κανένας συμψηφισμός δεν μπορούσε να τα καλύψει. Κάποιοι θέλουν τα ΜΜΕ που δεν είναι αθώα, ένθεν και ένθεν, ενεργά στοιχεία του πολέμου. Δική μας ευθύνη όμως, ως δημοσιογράφων, εκτός από το να μεταφέρουμε ανεπηρέαστα την πληροφορία, είναι να κρατήσουμε πρώτα απ' όλα ζωντανό, τολμηρό, αυτοκριτικό -όσο επώδυνο κι αν είναι- το διάλογο για το ρόλο των ΜΜΕ, για την καθημερινή μας δουλειά.
* Οσο για τα πειθαρχικά που σχεδιάζουν κάποιες πλειοψηφίες για τους "διαφωνούντες", οδηγούν μόνο σε έναν δημοσιογραφικό μεσαίωνα.

-----------------------------------------------------------
ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΕΛΙΔΗΣ: Απεσταλμένος στην Πρίστινα στο ξέσπασμα του πολέμου. Υποχρεώθηκε να επιστρέψει άρον-άρον αδυνατώντας να κάνει τη δουλειά του. Ως αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας δημοσιογράφων κατέθεσε τη μαρτυρία του που δεν τιμούσε τα ελληνικά ΜΜΕ. Ακόμα δέχεται απίθανες επιθέσεις.

ΣΤΟ ΟΡΙΟ

ΝΟΣΤΑΛΓΟΙ. Για τον κεντρικό σχολιαστή της "Αθηναϊκής", που υπογράφει με το ψευδώνυμο "Ιών", το σημαντικότερο μειονέκτημα της χώρας μας σ' αυτές τις κρίσιμες στιγμές είναι ο ...πολύς διάλογος και οι υπερβολικές μας ελευθερίες. Ξεκινώντας από τη διαπίστωση πως "το ΟΧΙ του 1940 το είπε ένας δικτάτορας", δε διστάζει να θέσει το -ρητορικό, απ' ό,τι φαίνεται- ερώτημα: "Μήπως και σήμερα μας χρειάζεται ένας δικτάτορας; Εχω αντισταθεί ακόμα και να σκεφτώ ένα τέτοιο αφορισμό. Πολύ λυπάμαι που δεν ξέρω πόσο ακόμα θα αντέξω!" (23/4/99).

ΝΟΣΟΚΟΜΕΣ. Παρά την πανθομολογούμενη κοινωνική τους προσφορά, οι εκατέρωθεν στρατευμένοι σχολιαστές δε διστάζουν να τις επικαλεστούν σαν σύμβολα της υποταγής και του εξευτελισμού -σε αντίθεση, προφανώς, με την ανδροπρεπή μαχητικότητα που οφείλουμε να επιδεικνύουμε ως έθνος. "Το ψυχοπονετικό `σύνδρομο της νοσοκόμας' δεν είναι καλός σύμβουλος στην προσπάθεια διεκδίκησης εθνικών συμφερόντων", υποστηρίζει ο υπέρμαχος των βομβαρδισμών Ανδρέας Ανδριανόπουλος ("Ε" 8/4). Στην άλλη πλευρά του πάλαι ποτέ ενιαίου "φιλελεύθερου χώρου", ο Γιώργος Χαρβαλιάς καταφεύγει στο ίδιο ακριβώς επιχείρημα προκειμένου να καταγγείλει την πολιτική της κυβέρνησης: "Το νέο δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής είναι ο ρόλος της βαλκανικής ...νοσοκόμας για την ανακούφιση των Αλβανών και Σκοπιανών `αναξιοπαθούντων'" ("Ελεύθερος Τύπος" 14/4).

ΟΡΘΟΔΟΞΙΕΣ. Η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά συμμετέχει μαζικά στα αντιπολεμικά συλλαλητήρια, ο Νίκος Κωνσταντόπουλος εναγκαλίστηκε τον Μιλόσεβιτς, για τους οπαδούς όμως μιας κάποιας Ορθοδοξίας όλα αυτά αποτελούν απλό αντιπερισπασμό του ΝΑΤΟ, προκειμένου να μπερδευτεί το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα! Πλειοδοτώντας στη γραμμή που θέλει οποιαδήποτε κριτική στις εθνικές εκκαθαρίσεις που διεξάγουν οι Σέρβοι να ισοδυναμεί με "άσκηση ψυχολογικής πίεσης στο λαό που αντιστέκεται", ο Παναγιώτης Παλαβός, μέλος του γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ, φτάνει να αποφανθεί πως "ο Συνασπισμός και τα ΕΑΑΚ, οι δήθεν αριστεροί, έχουν μετατραπεί ανοιχτά και με θράσος στα φερέφωνα των ιμπεριαλιστών", επειδή στα ΔΣ διάφορων ΑΕΙ τόλμησαν να θέσουν ζήτημα ευθυνών (και) του Μιλόσεβιτς για την τωρινή τραγωδία ("Ριζοσπάστης" 15/4).

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΟΦΑΓΟΙ. Καινούρια κατάσταση, καινούρια καθήκοντα για τους εγχώριους εθνικόφρονες. Αναλαμβάνοντας να εξηγήσει στο μπερδεμένο κοινό του γιατί η Δεξιά οφείλει να υποστηρίξει τον "διάδοχο του κομμουνιστή Τίτο" Μιλόσεβιτς εναντίον της Δύσης, ο Γιάννης Ντάσκας προχωρεί σε μια σε βάθος ανάλυση της νέας διεθνούς πραγματικότητας: από τη μια έχουμε την "ορθόδοξη, μη κομμουνιστική Ρωσία με ελεύθερο καπιταλιστικό καθεστώς" κι από την άλλη "μια αριστερή ηγεσία στο ΝΑΤΟ με τους Κλίντον-Σρέντερ-Μπλερ", συνοδοιπορούμενη από "ένα διεθνές κανάλι, το CNN, που στηρίζει τις επιλογές του ΑΡΙΣΤΕΡΟΥ Κλίντον" ("Στο πλευρό των Σέρβων, εναντίον των αριστερών Κλίντον-ΝΑΤΟ!", "Αδέσμευτος Τύπος" 1/4). Στο ίδιο μήκος κύματος, η "Βραδυνή" θα τιτλοφορήσει "Οι Κόκκινοι" το δισέλιδο με τους ηγέτες του ΝΑΤΟ που ευθύνονται για τους βομβαρδισμούς (10-11/4).

ΦΥΛΕΤΙΣΤΕΣ. Δεν είναι μόνο οι οπαδοί της ελληνοσερβικής φιλίας που σπεύδουν να αντλήσουν (συνήθως ανιστόρητα) επιχειρήματα από το πρόσφατο αλλά και το απώτατο παρελθόν. "Ας σταματήσει επιτέλους το τροπάριο περί των `αδελφών' μας Σέρβων. Οι Ελληνες, όπως και οι Αλβανοί, δεν είναι Σλάβοι", εξανίσταται ο πρόεδρος του συλλόγου καθηγητών ΤΕΙ Χαλκίδας -και υπέρμαχος της νατοϊκής επέμβασης- Γεώργιος Μίχας ("Αυγή" 15/4), για να υποστηρίξει αμέσως μετά ότι "οι Ελληνες και οι Ιλλυριοί, δηλαδή οι πρόγονοι των σημερινών Αλβανών, είναι οι αρχαιότεροι κάτοικοι των Βαλκανίων". Προεκτείνοντας την ίδια επιχειρηματολογία στο χώρο και το χρόνο, ένας επιστολογράφος της "Ε" από την Παιανία θα υποστηρίξει κι αυτός ότι "οι Κοσοβάροι είναι απόγονοι Δαρδάνων, που είναι Πελασγοί, δηλαδή πανάρχαια ελληνικά φύλλα"... (15/4).


ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Miranda Vickers "Between Serb and Albanian. A history of Kosovo" (Λονδίνο 1998, εκδ. Hurst & Co). Αναμφίβολα η πιο ισορροπημένη εξιστόρηση της εθνικής διαμάχης Σέρβων και Αλβανών στο Κοσσυφοπέδιο, από τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι τις μέρες μας. Ακαδημαϊκό πόνημα όχι στρατευμένο, και ως εκ τούτου εξαιρετικά χρήσιμο για την αξιολόγηση των ισχυρισμών της εκατέρωθεν κραυγαλέας παραφιλολογίας.

Thanos Veremis & Evangelos Kofos (eds) "Kossovo: avoiding another Balkan War" (Αθήνα 1998, εκδ. ΕΛΙΑΜΕΠ / Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών). Συλλογή κειμένων σχετικά με την κρίση του Κοσόβου, η οποία εκδόθηκε αμέσως μετά την ένοπλη εξέγερση του αλβανικού πληθυσμού. Το εισαγωγικό κείμενο, γραμμένο από τον μέχρι πρότινος εμπειρογνώμονα του Υπ.Εξ. Ευάγγελο Κωφό, έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά ("Το Κοσσυφοπέδιο και η αλβανική ολοκλήρωση", Αθήνα 1998, εκδ. Παπαζήσης).

Nebojsha Popov (sldr) "Radiographie d' un nationalisme. Les racines serbes du conflit yougoslave" (Παρίσι 1998, εκδ. Les editions de l' Atelier). Συλλογή κειμένων σέρβων πανεπιστημιακών και πολιτικών επιστημόνων, ασχολούμενη με τις ποικίλες πτυχές του εθνικιστικού παροξυσμού στη χώρα τους κατά την τελευταία δεκαετία. Αναλύσεις για το ρόλο της Εκκλησίας, της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών αλλά και των οργανωμένων χούλιγκαν των ποδοσφαιρικών ομάδων. Η πρωτότυπη σερβική έκδοση του βιβλίου κυκλοφόρησε στο Βελιγράδι το 1996.

Michel Roux "Les Albanais en Yougoslavie. Minorite nationale, territoire et developpement" (Παρίσι 1992, εκδ. Editions de la Maison des Sciences de l' Homme). Πολυσέλιδη μελέτη των αλβανικών κοινοτήτων της πρώην Γιουγκοσλαβίας, από έναν αναλυτή που ασχολούνταν με το θέμα πολύ πριν αυτό αναδειχθεί στα πρωτοσέλιδα της διεθνούς επικαιρότητας.


ΔΕΙΤΕ

Kosovo, dialog '98 (1998). Δυο αλβανοί και δυο σέρβοι φοιτητές ανταλλάσσουν επιχειρήματα σε μια καφετέρια της Πρίστινα, στη μοναδική εκδοχή διαλόγου που επιχειρήθηκε ανάμεσα στις δυο κοινότητες την επαύριο των γεγονότων της Ντρένιτσα. Γυρισμένη από ένα δημοσιογράφο του σταθμού Β-92, η ταινία στάθηκε δυνατό να προβληθεί μονάχα από το φοιτητικό κίνημα του Βελιγραδιού.

Πριν από τη βροχή (Before the rain) του Μίλος Μαντσέφσκι (1994). Η βραβευμένη στις Κάννες ταινία σχετικά με την επερχόμενη (;) σύρραξη Αλβανών και Σλάβων στα δυτικά κράσπεδα της ΠΓΔ Μακεδονίας. Εξαιρετική αποτύπωση του κλίματος αμοιβαίας περιχαράκωσης που, αργά αλλά σταθερά, οδηγεί τις δυο κοινότητες προς τον αλληλοσπαραγμό.

(Ελευθεροτυπία, 9/5/1999)