ΟΙ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΟΣΟΒΟ

Ο Ανθρωπισμός πάει στον Πόλεμο

1.   2.   3.


Η δυσκολία να είσαι ανεξάρτητος 

Ο πρόεδρος της ελληνικής αντιπροσωπείας των Γιατρών του Κόσμου (ΓτΚ) Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ ήταν παρών πριν και μετά την έναρξη των βομβαρδισμών κοντά στα θύματα του πολέμου. Και στα κέντρα περίθαλψης των προσφύγων και στο νοσοκομείο της Πρίστινα και αύριο στη Νις, το Βελιγράδι και το Νόβισαντ. Η οργάνωση προσπαθεί για την ειρήνη και δρα για το συντονισμό όλων των ΜΚΟ (μη κυβερνητικών οργανώσεων) αρωγής σε μια αμερόληπτη κατεύθυνση, εκεί όπου υπάρχουν πραγματικές ανάγκες.
Και σ' αυτήν την τραγωδία, "ο ρόλος των οργανώσεων δεν είναι απόλυτα διευκρινισμένος", μας λέει ο κ. Ρόζενμπεργκ. "Και στις άλλες πρόσφατες κρίσεις, η παρουσία των ΜΚΟ προηγήθηκε των στρατιωτικών επεμβάσεων και φυσικά μετά βρίσκονται εκεί για να επουλώσουν τις νέες πληγές που οι επεμβάσεις δημιουργούν". Κατά κάποιον τρόπο φαίνεται ότι οι ΜΚΟ λειτουργούν σαν εξάρτημα αυτών των επεμβάσεων. Είναι έτσι; "Είναι ένα μεγάλο ερώτημα, εάν, μάλιστα, σκεφτούμε ότι έχουν υπάρξει διακεκριμένοι εκπρόσωποι διεθνών ΜΚΟ, -όπως π.χ ο ιδρυτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, αλλά και των ΓτΚ, και νυν υφυπουργός Υγείας της Γαλλίας, Μπερνάρ Κουσνέρ- οι οποίοι έχουν διατυπώσει ή αποδεχτεί το δόγμα του δικαιώματος της επέμβασης. Οτι δηλαδή για ανθρωπιστικούς λόγους μπορεί να υπάρξει επέμβαση, προκειμένου να σωθούν πληθυσμοί που είναι θύματα ενός καταπιεστικού καθεστώτος, μιας βίαιης μετανάστευσης ή ενός εμφυλίου πολέμου. Η επέκταση αυτού του δόγματος και η αυθαίρετη ερμηνεία του ποιος και πώς καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα νομίζω ότι μας φέρνουν ακριβώς στη σημερινή κατάσταση".
Τα μηνύματα του πολέμου που θα ξέσπαγε ήταν σαφή: "Αποτελούμε μία από τις ελάχιστες οργανώσεις που, πιστεύοντας ότι η ανθρωπιστική καταστροφή επρόκειτο με μαθηματική ακρίβεια να συντελεστεί, είχαμε πάρει κάποια μέτρα από νωρίς. Στις 14/6/1998, πριν ένα χρόνο περίπου, οι Ελληνες ΓτΚ ήταν στην Τροπόγια στα σύνορα Αλβανίας Κοσσυφοπεδίου, όπου υποδεχόμαστε ένα -τότε μικρό, αν το συγκρίνουμε με τα σημερινά δεδομένα- κύμα προσφύγων. Ηταν τα πρώτα ορατά σημάδια της καταστροφής που θα ακολουθούσε, αν δεν επικρατούσε η ειρήνη στην περιοχή. Αν όλη η διεθνής ανθρωπιστική κοινότητα είχε τότε κινητοποιηθεί, δεν θα υπήρχε αυτό που βλέπουμε σήμερα με τους κοσοβάρους πρόσφυγες. Από την αρχή, λοιπόν, επιλέξαμε να εργαστούμε στην περιφέρεια του Κοσσυφοπεδίου, στην Αλβανία, την ΠΓΔΜ και το Μαυροβούνιο, εκεί που θα έφταναν τα κύματα των ξεριζωμένων".
"Οι μαρτυρίες των προσφύγων για τις θηριωδίες της εθνικής κάθαρσης είναι άφθονες και ποτέ δεν διστάσαμε να τις δημοσιοποιήσουμε. Ασφαλώς οι σερβικές αρχές είναι όχι μόνο καχύποπτες, αλλά και κάθετα απαγορευτικές στην παρουσία οποιασδήποτε ξένης ΜΚΟ στο έδαφός τους. Οι ελληνικές ΜΚΟ αποτελούν εξαίρεση. Εμείς δεν συμφωνούμε μ' αυτό. Πιστεύουμε ότι όλοι οι γιατροί, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους, πρέπει να έχουν πρόσβαση στα θύματα. Εχουμε κάνει από την πρώτη στιγμή έκκληση να δεχτεί η Γιουγκοσλαβία εκπροσώπους όλων των ΜΚΟ αρωγής".
"Γίναμε δεκτοί στο νοσοκομείο της Πρίστινα χάρις στην εμπιστοσύνη που κατορθώσαμε να κερδίσουμε και από τα δύο μέρη. Η εμπιστοσύνη αυτή βασίζεται στην αντικειμενικότητα και την ουδετερότητα. Με την ίδια ταχύτητα που κινηθήκαμε για να βοηθήσουμε τους Αλβανούς, καταφέραμε να φτάσουμε πρώτοι διεθνώς στο βομβαρδιζόμενο Κόσοβο και να περιθάλψουμε με την ίδια φροντίδα τους αμάχους, θύματα των νατοϊκών. Αυτή η ανεξαρτησία μας δεν είναι αυτονόητη, ούτε εύκολη. Μας έχει φέρει σε αντιπαράθεση ακόμα και με τις άλλες αντιπροσωπείες της οργάνωσής μας. Με κόπο προσπαθούμε να συνυπογράψουμε κείμενο καταδίκης του πετρελαϊκού εμπάργκο κατά της Γιουγκοσλαβίας. Με λύπη αναφέρω ότι η αμερικάνικη αντιπροσωπεία των ΓτΚ δεν το συνυπογράφει, ενώ ήταν η πρώτη που ζήτησε -κι εμείς τότε δεχτήκαμε, πριν 4 χρόνια- την καταγγελία του εμπάργκο που είχε επιβάλει η ελληνική κυβέρνηση εναντίον της ΠΓΔΜ".
Στις 21 και 22 του μηνός οι Ελληνες ΓτΚ καλούν στην Αθήνα δεκάδες από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις που έχουν εμπειρία του πολέμου. Στόχος είναι να συζητηθούν σοβαρά τα όρια της παρέμβασής τους. Τα θέματα θα είναι πολλά και σκληρά. "Από το ποιος έχει την ευθύνη της κατασκευής και λειτουργίας ενός κέντρου προσφύγων και τις σχέσεις των ΜΚΟ αρωγής με τις στρατιωτικές δυνάμεις, ως την χρηματοδότηση των ανθρωπιστικών προγραμμάτων από πηγές που μπορεί να σχετίζονται με κυβερνήσεις οι οποίες χρηματοδοτούν και αποφασίζουν τις στρατιωτικές επεμβάσεις".


Μόνη ελπίδα η εγρήγορση των πολιτών

Επιθέσεις, συχνά κακεντρεχείς και άδικες, δέχτηκε το ελληνικό τμήμα της Greenpeace. Ο διευθυντής του, Στέλιος Ψωμάς, απαντά:

Λένε πως η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα κάθε πολέμου. Δεν υπάρχει τίποτα πιο αληθινό απ' αυτό. Γι' αυτό λοιπόν και η αλήθεια οφείλει τελικά να είναι το πρώτο και ισχυρότερο "όπλο" της ειρήνης. Από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία, η Greenpeace έπεσε θύμα πολλών επιθέσεων για τη στάση που κράτησε. Παρά τις συνεχείς ανακοινώσεις και συνεντεύξεις μας στα ΜΜΕ, κάποιοι συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να επιμένουν πως κρατάμε μια "ένοχη σιωπή" και πως παραλείψαμε να πάρουμε μια σαφώς καταδικαστική θέση "κατονομάζοντας και δακτυλοδείχνοντας τους ενόχους". Αν κανείς μπορεί να επικαλεστεί πως δεν άκουσε καμία από τις εκατοντάδες συνεντεύξεις μας στα ηλεκτρονικά μέσα από την πρώτη κιόλας μέρα του πολέμου, δεν μπορεί να αγνοήσει και να αποκρύψει τα δελτία τύπου που στείλαμε στις 6/4, 19/4, 21/4, 29/4, ούτε τη συνέντευξη τύπου που δώσαμε στις 29/4. Η θέση μας από την πρώτη στιγμή είναι σαφής και ξεκάθαρη, άσχετα αν δεν αρέσει σε ορισμένους. Ταχτήκαμε εξ αρχής, όπως είναι αυτονόητο, κατά των πολεμικών επιχειρήσεων και υπέρ μιας πολιτικής λύσης. Ξεκαθαρίσαμε πως κάθε αξιοπρεπής άνθρωπος αρνείται να μείνει ουδέτερος και τάσσεται αυτές τις δύσκολες μέρες με τη μεριά των θυμάτων, κατακρίνοντας τους θύτες σε όποια πλευρά κι αν ανήκουν αυτοί. Θύματα είναι οι αθώοι πολίτες που υφίστανται τις συνέπειες των βομβαρδισμών και των σφαγών και οι χιλιάδες πρόσφυγες που ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους. Η Greenpeace καταδικάζει και τις εθνικές εκκαθαρίσεις και τους βομβαρδισμούς.
Δεν είμαι αφελής για να μη βλέπω πως το ΝΑΤΟ χρησιμοποιεί την περίπτωση του Κοσόβου για να επιβάλει το νέο ρόλο του που αποσκοπεί στην παγκόσμια κυριαρχία. Δεν είμαι αφελής για να μη βλέπω πως το εθνικιστικό μίσος έχει δηλητηριάσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων στα Βαλκάνια, οδηγώντας σε σφαγές και εθνικές εκκαθαρίσεις και απειλώντας με μακροχρόνια αποσταθεροποίηση ολόκληρη την περιοχή.
Μου είναι σαφές πως η πολεμική προπαγάνδα θα χρησιμοποιεί από δω και πέρα τους "ανθρωπιστικούς πολέμους", τον κίνδυνο της "διεθνούς τρομοκρατίας" και τη δαιμονοποίηση των κάθε λογής αυταρχικών καθεστώτων για να εξουδετερώσει την κοινή γνώμη των δυτικών χωρών και να δικαιολογήσει την επιβολή της κυριαρχίας της μόνης σήμερα υπερδύναμης. Επειδή όμως η εγρήγορση και κινητοποίηση των πολιτών, κυρίως στις ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ, είναι η μόνη ελπίδα για να σταματήσει αυτή η επέλαση του κακού, οφείλουμε να κατανοήσουμε πώς αισθάνεται και σκέφτεται σήμερα ένας σκεπτόμενος δυτικοευρωπαίος και γιατί το ειρηνιστικό κίνημα αισθάνεται και συμπεριφέρεται αμήχανα και παγωμένα απέναντι στον "ανθρωπιστικό πόλεμο" στο Κόσοβο. Η καταγγελία πως όλοι συλλήβδην παραδόθηκαν στην προπαγάνδα του ΝΑΤΟ δεν βοηθά καθόλου και επιπλέον απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Απέναντι λοιπόν στη βαρβαρότητα, υπάρχει μόνο μια λύση. Η άρνηση του πολέμου, η συμπαράσταση στα θύματα σ' όποια πλευρά κι αν ανήκουν και η καταδίκη των θυτών σ' όποια πλευρά κι αν ανήκουν. Οπως δεν υπάρχει "ολίγον έγκυος", έτσι δεν υπάρχει και "ολίγον ή περισσότερο θύμα" ή "ολίγον ή περισσότερο θύτης".
Τέλος δεν μπορώ να μην εξοργιστώ από την γκαιμπελική συμπεριφορά ορισμένων που εξυφαίνουν θεωρίες συνωμοσίας και αφήνουν υπονοούμενα ή καταγγέλλουν (χωρίς στοιχεία βέβαια) τον δήθεν "ύποπτο ρόλο" της Greenpeace, τις δήθεν "σκοτεινές πηγές χρηματοδότησής της" κ.λπ. Οποιος έχει μάτια βλέπει, όποιος θέλει να μάθει ρωτάει. Πριν πυροβολήσει βέβαια, για να έχει την ευκαιρία να πάρει απάντηση.

(Ελευθεροτυπία, 16/5/1999)