ΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΤΟΥ ΑΤΣΕΧ

1.   2.   3.

Η "θεραπεία σοκ" του στρατηγού Σουχάρτο


Μια από τις κλασικές μεθόδους καταστολής του GAM, εφαρμοσμένη εξίσου μαζικά στο Τιμόρ, το Ιριαν Τζάγια και αλλού, είναι αυτή που έχει καταγραφεί στην τοπική ειδησεογραφία σαν "μυστηριώδεις φόνοι" (pembunuhan misterius ή σε συντομογραφία petrus): ένα πρωί, οι κάτοικοι ανακαλύπτουν πεταγμένο στην άκρη του δρόμου το -συνήθως φρικτά παραμορφωμένο- πτώμα κάποιου αγνώστου, που έχει μεταφερθεί εκεί στη διάρκεια της νύχτας, προς γνώση και συμμόρφωση των περιοίκων. Το πιο ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι πως ο ίδιος ο στρατηγός Σουχάρτο δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να αναλάβει την ευθύνη γι' αυτό το μέτρο στα απομνημονεύματά του!
"Η κοινωνική ειρήνη είχε διαταραχθεί", αποφαίνεται ο δικτάτορας, αναφερόμενος στη δραστηριότητα απροσδιόριστων "εγκληματικών στοιχείων" στην Ιάβα και σε άλλες περιοχές της χώρας το 1983-86. "Επρεπε να εφαρμόσουμε κάποια θεραπεία, να λάβουμε αποφασιστικά μέτρα. Τι είδους μέτρα; Επρεπε να γίνει με τη χρήση βίας. Αυτή η βία, ωστόσο, δεν σήμαινε απλά να πυροβολούμε τον κόσμο, μπαμ! μπαμ! μόνο αυτό. Οχι! Εκείνοι όμως που θα επιχειρούσαν να αντισταθούν, είτε μας αρέσει είτε όχι, έπρεπε να πυροβολούνται... Ορισμένα από τα πτώματα αφέθηκαν σε δημόσιους χώρους. Αυτό έγινε με σκοπό τη θεραπεία-σοκ. Εγινε έτσι ώστε το ευρύ κοινό να καταλάβει ότι υπάρχει ακόμη κάποιος ικανός να αναλάβει δράση για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της εγκληματικότητας" (Suharto "Pikiran, Ucapan dan Tindakan Saya", Τζακάρτα 1989, σ.364, παρατίθεται από τη Διεθνή Αμνηστία στην έκθεσή της του 1993 για το Ατσεχ).

Η Mobil και οι μαζικοί τάφοι

Τον περασμένο Δεκέμβριο τέσσερις κάτοικοι του βόρειου Ατσεχ υπέβαλαν αγωγή στην αμερικανική πολυεθνική εταιρεία Mobil, ζητώντας 10 δις ρουπίες (1, 33 εκατ. δολάρια) ως αποζημίωση, επειδή η εταιρεία πήρε τη γη τους και κατέστρεψε το νεκροταφείο της κοινότητάς τους για να το μετατρέψει σε ιδιωτικό αεροδρόμιο. Δύο μήνες νωρίτερα, στις 10 Οκτωβρίου 1998, δεκαεπτά ινδονησιακές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με κοινή τους δήλωση, υποστήριξαν ότι "η Mobil ευθύνεται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων" και ανέφεραν ότι η εταιρεία παρείχε σημαντική βοήθεια στο στρατό κατά τις μαζικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή την τελευταία δεκαετία. Σύμφωνα με την καταγγελία, η Mobil παραχώρησε στο στρατό τα μηχανήματα για την εκσκαφή μαζικών τάφων, όπου πιστεύεται ότι έχουν παραχωθεί τα 2.000 πτώματα των θυμάτων της στρατοκρατικής καταστολής στην περιοχή. Οι καταγγελίες συνεχίζονται με καταιγιστικούς ρυθμούς και η διαπλοκή της Mobil με το στρατοκρατικό καθεστώς είναι κοινό μυστικό μεταξύ των κατοίκων.
Οι εκπρόσωποι της Mobil αρνούνται κατηγορηματικά τη συνενοχή της εταιρείας στα εγκλήματα του ινδονησιακού στρατού, παραδέχονται όμως ότι δάνεισαν στους στρατιωτικούς τα σκαπτικά μηχανήματα και ότι τους τροφοδοτούσαν επί τρεις δεκαετίες με τρόφιμα και καύσιμα. Ο πρόεδρος της πολυεθνικής Λούτσιο Νότο επισκέφθηκε τον Νοέμβρη την Τζακάρτα για να διασκεδάσει τις φήμες, λέγοντας ότι "αν έγινε οτιδήποτε επειδή κάποιος χρησιμοποίησε τα μηχανήματά μας με λάθος τρόπο, τότε λυπούμαι πολύ."
Το γεγονός είναι πάντως ότι οι μαζικοί τάφοι που ανακαλύπτονται συμβαίνει να βρίσκονται δίπλα σε εγκαταστάσεις της Mobil. Σε μια τουλάχιστον περίπτωση, αποκαλύφθηκε ότι το εργοστάσιο πετρελαιοειδών συνόρευε με ένα από τα σκληρότερα στρατόπεδα κράτησης και βασανιστηρίων του στρατού, το Rancong. Πρόκειται για το εργοστάσιο της P.T.Arun, στην οποία μετέχει με 55% η κρατική ινδονησιακή εταιρεία Pertamina και με 35% η Mobil. Οι υπάλληλοι της εταιρείας αποδείχθηκε ότι γνώριζαν για το άντρο των βασανιστηρίων, αλλά οι υπεύθυνοι δηλώνουν ότι αγνοούσαν τα πάντα. Λίγο δύσκολο να τους πιστέψει κανείς, αν λάβουμε υπόψη ότι το εργοστάσιο και το στρατόπεδο συγκέντρωσης είχαν τόσο στενή σχέση, ώστε οι υπάλληλοι και οι κρατούμενοι προσεύχονταν σε κοινό τζαμί, στη "μεσοτοιχία".
Η Mobil έχει εγκατασταθεί στην περιοχή από το 1971, και είναι εύλογο το ενδιαφέρον της για την καταστολή του κινήματος των αυτοχθόνων, εφόσον αυτή είναι ο στόχος των περισσότερων δυναμικών ενεργειών των κατοίκων. Η εξάπλωση των εγκαταστάσεων άντλησης της Mobil καταστρέφει κατά τα τελευταία 20 χρόνια τις τοπικές κοινότητες που εξαρτώνται από τη γεωργία και την αλιεία. Τον Δεκέμβριο του 1997 1.600 κάτοικοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους, μετά από εκρήξεις φυσικού αερίου. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι το 60% των χωρικών λιμοκτονεί εξαιτίας ακριβώς της παρουσίας της Mobil.
Η αποκάλυψη για την ανάμιξη της Mobil στις μαζικές εξαφανίσεις και δολοφονίες πολιτών στο Ατσεχ έγινε λίγες μόνο μέρες μετά τη δημοσίευση στη Wall Street Journal στοιχείων για την ευθύνη δύο ακόμα αμερικανικών εταιρειών σε εγκληματικές ενέργειες του στρατού της Ινδονησίας. Δεν είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς, ότι αυτά τα επιβαρυντικά στοιχεία ήρθαν τώρα στο φως στις ΗΠΑ, μετά την πτώση του Σουχάρτο και την αποσταθεροποίηση του ισχυρού προστάτη των πολυεθνικών εταιριών στην περιοχή, δηλαδή του στρατού. Οσο για την τύχη των μηνύσεων εις βάρος της Mobil, η αμερικανική νομοθεσία (Alien Tort Claims Act) επιτρέπει την υποβολή παρόμοιων μηνύσεων για αξιόποινες πράξεις που διαπράττονται από αμερικανικές εταιρείες στο εξωτερικό, όμως δεν υπάρχει κανένα προηγούμενο ευδοκίμησης κάποιας παρόμοιας αγωγής. Τα τελευταία χρόνια αρκετές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν υποβάλει σε αμερικανικά δικαστήρια αγωγές και ζητούν αποζημιώσεις για τη δραστηριότητα της Shell στη Νιγηρία, της Unocal στη Βιρμανία και της Texaco στον Ισημερινό. Ομως όλες αυτές οι υποθέσεις εκκρεμούν ακόμα στα δικαστήρια.

(Ελευθεροτυπία, 26/9/1999)