ΟΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ 8

Ειδήσεις με το "δελτίο"

1.   2.   3.

Καθήσατε στην πολυθρόνα και επί μιάμιση ώρα ταξιδέψατε στην κοινωνία και τον κόσμο, όπως τον σχεδίασαν και τον κατέγραψαν οι ρεπόρτερ (και ιδίως οι κάμερες) των αγαπημένων σας καναλιών. Τι καταλάβατε; Λίγα κοσμικά, λίγα για τα δυστυχήματα και την εγκληματικότητα, λίγα για κάποιες (φανταστικές) απειλές, και πολλά άλλα που όμως δεν θυμάστε και μάλλον δεν έχουν και μεγάλη σχέση με την πραγματικότητά σας. Αλλά, παραδόξως, νιώθετε ξεκούραστοι και ενεργοί πολίτες. Ιδού το θαύμα των 8 μ.μ.

Μια από τις προσφιλέστερες κοινοτοπίες της νεαρής δημοκρατίας μας παραμένει η διαπίστωση-ευχή ότι ο καλός πολίτης είναι ο ενημερωμένος πολίτης. Ψάχνοντας σήμερα, στην εποχή της πιο πλούσιας και ελεύθερης πληροφόρησης, για τον ενημερωμένο, καλό πολίτη, ανακαλύπτουμε πως το είδος αυτό δεν πολυυπάρχει. Εκείνο που υπάρχει στην πραγματικότητα είναι μια μεσαιωνικού τύπου διάκριση ανάμεσα σε δύο κόσμους: Από τη μια ο κόσμος της "πρώτης ταχύτητας", μια μειοψηφία δηλαδή, που καταναλώνει ενός επιπέδου ειδήσεις και αναλύσεις, οι οποίες αναφέρονται στην αληθινή ζωή και το όποιο μέλλον (τις οποίες συλλέγει κυρίως από τα έντυπα ή το Ίντερνετ), και από την άλλη, η μεγάλη πλειοψηφία ενός παγιδευμένου από τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ κοινού που νομίζει ότι μαθαίνει για την κοινωνία και τον κόσμο γύρω του. Χρόνο με το χρόνο, διευρύνεται το χάσμα ανάμεσα στις πληροφορίες που απευθύνονται στον "πρώτο κόσμο" και σε εκείνες (ένα είδος κουτσομπολίστικου μαγκαζίνο) που προορίζονται για μαζική βρώση. Με άλλα λόγια, όσο κι αν μεγαλώνει ο όγκος των βραδινών τηλεοπτικών δελτίων (των ιδιωτικών καναλιών) και πολλαπλασιάζεται το κοινό τους, οι άνθρωποι δεν απολαμβάνουν το αγαθό της ενημέρωσης. Αντίθετα: φοβούνται, εντυπωσιάζονται, κουτσομπολεύουν, χασκογελάνε και ταυτίζονται (ή τσατίζονται) με το ζωολογικό κήπο των "παραθύρων", αλλά επ' ουδενί δεν βελτιώνουν τη γνώση τους για την κοινωνία (τους). 

Ενα απλό πείραμα

Η 13η του Ιανουαρίου ήταν μια τυχαία μέρα. Μια "ειδησεογραφική" μέρα σαν όλες τις πρόσφατες. Καταγράψαμε τις βραδινές "ειδήσεις" των τεσσάρων βασικών ιδιωτικών καναλιών πανελλαδικής εμβέλειας, που σύμφωνα με τη μέτρηση της AGB είδαν 1.657.000 Έλληνες, ή το 73,7% όσων έβλεπαν εκείνη την ώρα τηλεόραση. Συγκεκριμένα, έλαβον: 592.000 το MEGA, 460.000 ο ΑΝΤΕΝΝΑ, 418.000 ο ALPHA (τέως ΣΚΑΙ) και 187.000 ο STAR. Στον αναλυτικό πίνακα μπορείτε να διαπιστώσετε πόσο χρόνο και με ποια θέματα απασχόλησαν τα συγκεκριμένα δελτία το φιλοθεάμον κοινό τους. Η "θανατηφόρα" γρίπη, που δεν ήταν ...θανατηφόρα (και μάλιστα τα κρούσματά της ήταν λιγότερα από πέρσι, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Επιδημιολογίας), δίνει τη θέση της στη δίκη του "δράκου" και ένα φονικό στη Δάφνη, για να μπλεχτεί με την αναστολή της εκτέλεσης του Οτσαλάν (δηλαδή με την εικόνα του αυτοπυρπολούμενου αντιπάλου του), και το "κοινωνικό" θέμα της έλλειψης ασθενοφόρου στη Μυτιλήνη. Το λαμπρό μνημόσυνο της μάνας του Χουάν Κάρλος, το άλογο που σκόνταψε θεαματικά στον Ιππόδρομο, το σουβλατζίδικο της τραγουδίστριας, τα περιττώματα που ήρθαν από τον ουρανό και το νέο μοντέλο του πρωθυπουργικού αεροπλάνου, ανακατεμένα με ολίγη από "καλλιτεχνικά" (π.χ ο βασιλιάς της Λάτιν-Ροκ, ο νέος Τζ. Μποντ, η εγγονή του Ντομίνγκο) και κάποια "εθνικά θέματα" (σαν το φλερτ μίας ακατονόμαστης συζύγου αξιωματικού του ΓΕΕΘΑ με άγνωστο -προφανώς- Τούρκο διπλωμάτη, σε μια άγνωστη εποχή). Για τους ρέκτες της ...πολιτικής υπήρχε η "τσαχπινιά της Χίλαρι", η επίσκεψη της κυρίας Δάφνης στη Λυρική και δυο τρία ακατανόητα λόγια για την ΟΝΕ και τα πανωτόκια.

Η καθημερινή περιπέτεια του θεάματος των βραδινών "ειδήσεων" έχει προσεγγίσει προ πολλού τη μιάμιση ώρα. Ο χρόνος αυτός δεν είναι λίγος, αν δεν ήταν παθητικός χρόνος (δηλαδή ό,τι παίζει το χαζεύεις και από τη μια μπαίνει-από την άλλη βγαίνει). Αν οι πολίτες διέθεταν τον ίδιο χρόνο για το ξεφύλλισμα, τον εντοπισμό και την ανάγνωση ειδήσεων, άρθρων ή σχολίων, μιας από τις καλές εφημερίδες που κυκλοφορούν, το αποτέλεσμα θα ήταν εντυπωσιακό. Με έκπληξη θα διαπίστωναν ότι στα έντυπα αποτυπώνετται μια άλλη πραγματικότητα της καθημερινότητάς τους. Την ίδια μέρα (13/1/2000), αλλά και την επόμενη (για να καλύψουμε τους χρόνους των ειδήσεων μέσα στους οποίους κινείται η τηλεόραση), συνεχίσαμε το πείραμα ξοδεύοντας τον ίδιο χρόνο για την ανάγνωση, αυτή τη φορά, εφημερίδων. Με βάση τη σειρά του δελτίου κυκλοφορίας, τα φύλλα που κοιτάξαμε ήταν ΤΑ ΝΕΑ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΤΟ ΕΘΝΟΣ και ΤΟ ΒΗΜΑ. Όλες μαζί εκείνη τη μέρα αγοράστηκαν στην περιφέρεια Αθηνών-Πειραιώς από περίπου 150.000 πολίτες.

Τι δεν έμαθαν οι τηλεθεατές

Σε περιορισμένο χώρο και προφανώς όχι σε "οκτάστηλο χτύπημα" οι (φοβισμένοι περισσότερο από τις κραυγές της τηλεόρασης παρά από τον πυρετό) αναγνώστες πληροφορήθηκαν ότι οι ιώσεις είναι οι κλασικές για την εποχή και δεν αποτελούν επιδημία. Μεγάλος χώρος δόθηκε για τα "μυστικά" της ΟΝΕ, για τη συζητούμενη κεντρική ισοτιμία της δραχμής σε σχέση με το ΕΥΡΩ, αλλά και για τα μυστήρια με τη μετοχή "Κορασίδη" και άλλες ιστορίες του καπιταλισμού-καζίνο, που όλοι ακούνε αλλά λίγοι κατανοούν. Σελίδες προσφέρονται και για την "ηπιότερη φορολογία" των μικρομεσαίων στρωμάτων που σχεδιάζεται για τον Ιούνιο. Όσα θα θέλατε να μάθετε (και ντρέπεστε να ρωτήσετε) για τα πανωτόκια και για το αν είναι δίκαιη ή όχι η ρύθμισή τους από την κυβέρνηση, αναπτύσσονται σε όλες τις εφημερίδες. Αν βρίσκετε βρώμικη και αδιάβατη την πόλη, μπορείτε να μάθετε για τις "ιώσεις" των απορριμματοφόρων (και την ευθύνη του δημοφιλούς κ. Αβραμόπουλου), για την εξέλιξη των έργων του Μετρό (στους σταθμούς του οποίου ξέχασαν να κασκευάσουν γκαράζ), για τη διαρκώς διογκούμενη αγορά Ι.Χ, για το αν θα επιτραπεί η πετρελαιοκίνηση και στα Ι.Χ, όπως ζητά ο κ. Μαντέλης (αν είναι δυνατόν), κ.λπ. Παράλληλα υπάρχουν εκτενή ρεπορτάζ για τα νέα όπλα (και το αστρονομικό τους κόστος) που συζητά να αγοράσει η κυβέρνηση και φυσικά η πορεία προς το συμβιβασμό για την Κύπρο. Θέμα υπάρχει και για τα "άπλυτα" της διαχείρισης της Ολυμπιάδας του 2004.

Στα διεθνή, υπάρχει το άγνωστο -για την TV- θέμα της "χάρης" στον Πινοτσέτ, η απειλή κατάρρευσης των ευρωπαϊκών συστημάτων υγείας και, όπως κάθε μέρα τους τελευταίους μήνες, ο βρώμικος πόλεμος στην Τσετσενία. Εκείνη τη μέρα, η Ρωσία έκλεισε τα σύνορά της για τους άντρες πρόσφυγες άνω των 10 και κάτω των 60 ετών. Ολόκληρες σελίδες αφιερώνονται και στις παράνομες χρηματοδοτήσεις του κόμματος των γερμανών χριστιανοδημοκρατών του Κολ και του Σόιμπλε. Στα βαλκανικά θέματα ξεχωρίζει μια είδηση που έρχεται από τη βουλγαρική "Τρουντ", ότι η ελληνική Ιντρακομ συμμετέχει στο ΝΑΤΟϊκό σχέδιο ηλεκτρονικής προστασίας της μεταφοράς των πετρελαίων της Κασπίας. Στο Κόσοβο και στη FYROM, άλλες ελληνικές εταιρείες προελαύνουν, αφήνοντας το τηλεοπτικό κοινό ...να "αγωνίζεται", από τον καναπέ, για την ορθοδοξία, ενάντια στον δυτικό "ιμπεριαλισμό" κ.λπ. Στα κοινωνικά οι εφημερίδες δεν παραλείπουν να υπογραμμίσουν την άρνηση του κ. Σημίτη να αυξήσει τις συντάξεις, επειδή, όπως είπε, θεωρεί ότι τα τρία τελευταία χρόνια έδωσε ...πολλά!

Η απογοήτευση για το επίπεδο και το είδος της ενημέρωσης των πολλών, μετατρέπεται σε οργή, αν πάρουμε υπόψη ότι οι μεν καλοπληροφορημένοι αξιοποιούν τις γνώσεις τους όλο και περισσότερο για την ατομική τους ανέλιξη, αποκλειστικά, η δε "πλέμπα" διευρύνει τους ορίζοντες της άγνοιάς της, μέσα σε μια κολακευτική (κατασκευασμένη από τους τηλεχειραγωγούς) αυταπάτη ότι δήθεν ενημερώνεται και επομένως επηρεάζει τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. 

(Ελευθεροτυπία, 30/1/2000)