ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ

Σταυροφόροι και μάγισσες του 2000

1.   2.   3.

Πράγματι, οι πολίτες της Ευρώπης δελεάζονται εσχάτως από ποικίλες μεταφυσικές, παραψυχολογικές και άλλες "νεοφανείς δοξασίες". Αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα για τις παραδοσιακές (και καλοοργανωμένες) κρατούσες εκκλησίες, ίσως και για τους κοινωνιολόγους και τους πολιτικούς, αλλά δεν θα έπρεπε να απασχολεί τους κατασταλτικούς θεσμούς των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που υποτίθεται ότι εδώ και χρόνια εγγυώνται την ανεξιθρησκία.

Δυο μεγάλοι φόβοι της ανθρωπότητας διαψεύστηκαν την Πρωτοχρονιά του 2000. Ο περίφημος «ιός του 2000» αποδείχθηκε πολύ ανίσχυρος μπροστά στους διπλούς και τριπλούς ελέγχους των ηλεκτρονικών συστημάτων. Αλλά και οι εκατοντάδες ή χιλιάδες άνθρωποι-μέλη αιρέσεων, οι οποίοι ετοιμάζονταν να αυτοκτονήσουν το πρώτο εικοσιτετράωρο του νέου χρόνου, καθώς φαίνεται ανέβαλαν το διάβημά τους για δώδεκα μήνες, πιστεύοντας ίσως -ορθά- ότι η αυγή της νέας χιλιετίας χαράζει το 2001. Για τον «ιό του 2000» κινητοποιήθηκαν χιλιάδες ειδικοί επιστήμονες σ' όλο τον κόσμο και δαπανήθηκαν τεράστια ποσά για να προληφθεί το «κακό». Για τους υποψήφιους αυτόχειρες «αιρετικούς» κινητοποιήθηκαν οι αστυνομίες και οι μυστικές υπηρεσίες πολλών κρατών, διασταυρώνοντας πληροφορίες και παρακολουθώντας τους «υπόπτους» σ΄ όλη την υδρόγειο. 

Δεν γνωρίζουμε τι απέγιναν τελικά οι φθινοπωρινοί ταξιδιώτες που έφτασαν στα ελληνικά λιμάνια από το Ισραήλ, με τη φήμη να τους ακολουθεί ότι αναζητούν κάποιο ιερό τόπο για να διαπράξουν μια θεαματική μαζική αυτοκτονία-δολοφονία. Μάταια οι ίδιοι επέμεναν ότι δεν είχαν καμιά πρόθεση να αυτοκτονήσουν, ότι ήταν απλοί τουρίστες και ότι υπέστησαν τα πάνδεινα αν και ήσαν καλοί χριστιανοί. Με συνοπτικές διαδικασίες απελάθηκαν από το ελληνικό έδαφος. «Ας πάνε αλλού να κόψουν το λαιμό τους», θα σκέφθηκαν οι ελληνικές αρχές. Το ίδιο ακριβώς σκέφτονται οι αρμόδιες αρχές σ' όλο τον κόσμο. Το κακό είναι ότι στο στόχαστρό τους δεν βρίσκονται μόνο οι ομάδες κάποιων φανατικών που έχουν παραβιάσει το νόμο, αλλά κάθε λογής ομάδες που σκέφτονται με διαφορετικό τρόπο ή πιστεύουν σε κάτι άλλο απ' ό,τι η πλειοψηφία του πληθυσμού.

Η Ευρώπη της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας 

Όταν πριν από λίγα χρόνια (το 1993) είχε αποκαλύψει η «Ελευθεροτυπία» την περιβόητη έκθεση της ελληνικής ΕΥΠ με τον κατάλογο των «αιρέσεων» που δρουν στη χώρα μας, είχε ξεσηκωθεί η δημοκρατική κοινή γνώμη καταγγέλλοντας την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την καταπάτηση της συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξιθρησκίας. Η ίδια η ΕΥΠ είχε φροντίσει να αποδώσει το «συμβάν» στον υπερβάλλοντα ζήλο ενός υπαλλήλου της και η υπόθεση κουκουλώθηκε για να μη γίνουμε ρεζίλι και στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια έχουν καταφύγει στο δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο πολλοί έλληνες πολίτες για να διεκδικήσουν τα λατρευτικά τους δικαιώματα, τα οποία θεωρούν ότι καταπατούνται στη χώρα μας. Οι περισσότεροι έχουν δικαιωθεί. 

Ιδού, όμως, που η Ευρώπη με την παράδοση της ανεξιθρησκίας και του σεβασμού των λατρευτικών ιδιαιτεροτήτων όλων των μερίδων του πληθυσμού, ανακαλύπτει και πάλι τη μισαλλοδοξία. Η έκθεση της ελληνικής ΕΥΠ αποδεικνύεται πρωτοπόρα. Σε τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες παίρνονται σκληρά μέτρα κατά των αιρέσεων και οι μυστικές υπηρεσίες καταρτίζουν καταλόγους «ύποπτων» ομάδων και ατόμων. Στην Αυστρία δημιουργήθηκε ένα «πληροφοριακό κέντρο» για τις θρησκευτικές ομάδες και ξεκίνησε μια εκστρατεία «διαφωτισμού» του κοινού για τους κινδύνους που διατρέχει από την οργανωμένη θρησκευτική ετεροδοξία. Στο Βέλγιο συγκροτήθηκε μια κοινοβουλευτική εξεταστική επιτροπή, η οποία συνέταξε μια μαύρη λίστα με 189 θρησκευτικές ομάδες και αιρέσεις. Η μεγαλύτερη «αντιαιρετική» δραστηριότητα σημειώνεται σε δυο χώρες που έχουν υποστεί τα δεινά της κρατικά κατευθυνόμενης μισαλλοδοξίας και θα περίμενε κανείς ότι έχουν αναπτύξει ισχυρά αντισώματα σ' αυτές τις πρακτικές: τη Γαλλία και τη Γερμανία. 

Μοντέλο στην ανάπτυξη αυτού του «αντιαιρετικού αγώνα» αποτελεί το κίνημα Counter-Cult Movement (CCM), το οποίο έδρασε στις ΗΠΑ κατά τις δεκαετίες του '60, του '70 και του '80. Επρόκειτο για μια απάντηση στις δεκάδες μικρές θρησκευτικές ομάδες που είχαν γίνει της μόδας εκείνη την περίοδο και στηρίζονταν συνήθως στη χαρισματική προσωπικότητα κάποιου νέου «Μεσσία». Οι ομάδες αυτές στρατολογούσαν νέους που αναζητούσαν κάποια έντονη πνευματική εμπειρία και δια-προσωπικές σχέσεις. Ορισμένες από τις ομάδες αυτές ενθάρρυναν τους οπαδούς τους να ξεκόψουν από το φιλικό και το οικογενειακό τους περιβάλλον, ακόμα και να εγκαταλείψουν ακαδημαϊκές ή επαγγελματικές καριέρες. Οι γονείς αυτών των παιδιών συγκρότησαν το CCM, αποδίδοντας την επιτυχία των αιρέσεων σε τεχνικές "ελέγχου της θέλησης" και σε "πλύση εγκεφάλου", αποφεύγοντας έτσι να κατηγορηθούν οι ίδιοι για τη "φυγή" των παιδιών. 

Ο αντιαιρετικός τρόμος ενισχύθηκε από ορισμένα δραματικά γεγονότα, ιδίως τη μαζική αυτοκτονία-δολοφονία 923 ανθρώπων στο «Ναό του Λαού», στο Τζονστόουν της Γουιάνα το 1978. Όμως στα τέλη της δεκαετίας του '90, το κλίμα στις ΗΠΑ άρχισε να μεταστρέφεται, ύστερα από τη διαπίστωση ότι πολλά στελέχη του αντιαιρετικού αγώνα δεν δίσταζαν να προβούν σε εγκληματικές πράξεις (απαγωγές, επιθέσεις, εκβιασμούς) για να φέρουν σε πέρας το σκοπό τους. Η δολοφονική επίθεση των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων στο Ουέικο του Τέξας που στοίχισε τη ζωή στους 88 εγκλείστους οπαδούς του «Δαβίδ» τον Απρίλιο του 1993 υπήρξε η απόδειξη ότι στόχος της κρατικής και παρακρατικής εκστρατείας κατά των αιρέσεων δεν ήταν η σωτηρία των «παρασυρμένων», αλλά η φυσική εξαφάνιση όλων όσοι αμφισβητούν την κρατούσα κρατική και θεολογική τάξη.

Ο τρόμος, λοιπόν, μετατοπίζεται στην Ευρώπη. Οι αρχές, οι Εκκλησίες και ιδιωτικοί φορείς αναλαμβάνουν να σώσουν τη γηραιά ήπειρο από την «πλύση εγκεφάλου». Και ως φόβητρο κραδαίνουν την ομαδική αυτοκτονία-δολοφονία 53 μελών της αίρεσης «Ναός του Ήλιου» στην Ελβετία και τον Καναδά (Οκτώβριος 1994) και την επίθεση με δηλητηριώδη αέρια στο μετρό του Τόκιο από την αίρεση Αούμ (Μάρτιος 1995). 

Οι σοσιαλιστές με το σταυρό...

Η ενασχόληση του γαλλικού κράτους με τις αιρέσεις συμπίπτει με την πρώτη νίκη του Σοσιαλιστικού Κόμματος, το 1981. Με πρωθυπουργική εντολή, ο σοσιαλιστής βουλευτής Αλέν Βιβιέν συνέταξε την έκθεση «Αιρέσεις στη Γαλλία: έκφραση ηθικής ελευθερίας ή παράγοντας χειραγώγησης;». Η έκθεση δημοσιεύθηκε το 1985, χωρίς να έχει άμεσες πολιτικές επιπτώσεις. Αντιθέτως, μια νέα έκθεση που υποβλήθηκε στην εθνοσυνέλευση τον Δεκέμβριο του 1995, σημάδεψε την κήρυξη πολέμου του γαλλικού κράτους εναντίον όλων των ανεπιθύμητων λατρευτικών ομάδων. Τη νέα έκθεση συνέταξε επιτροπή που συντόνιζε ο σοσιαλιστής βουλευτής Γκιγιάρ και είχε αντιπρόεδρο τον κομμουνιστή Μπραρ. Η εξεταστική επιτροπή εργάστηκε σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας, κάτι που συμβαίνει μόνο όταν συζητούνται θέματα εθνικής ασφάλειας. Το απόρρητο πόρισμα διέρρευσε μετά από λίγους μήνες στον Τύπο, με αποτέλεσμα να πληροφορηθούν όλοι έναν κατάλογο 172 νέων θρησκευτικών ομάδων, μια πραγματική μαύρη λίστα με ομάδες, στις οποίες κανείς δεν γνώριζε τι ακριβώς καταλογίζουν οι συντάκτες της έκθεσης.

Τα περισσότερα στοιχεία της έκθεσης προέρχονται από τις «Renseignements Generaux", δηλαδή τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες, και παραμένουν ακόμα διαβαθμισμένα. Όσες θρησκευτικές ομάδες επιχείρησαν να διαμαρτυρηθούν για την κατάταξή τους στη μαύρη λίστα, συνάντησαν την απόλυτη άρνηση των αρχών να αναθεωρήσουν την έκθεση. Ως εμπιστευτική πηγή πληροφοριών η εξεταστική επιτροπή χρησιμοποίησε και τις ιδιωτικές αντιαιρετικές ομάδες, όπως την Εθνική Ένωση των Ομάδων Υπεράσπισης της Οικογένειας και του Ατόμου (UNADFI) και το Κέντρο Εναντίον της Πνευματικής Χειραγώγησης (CCMM). Αντιθέτως, δεν έγιναν δεκτοί από την εξεταστική επιτροπή ειδικοί επιστήμονες που έχουν ερευνήσει το φαινόμενο των νέων θρησκευτικών κινημάτων.

Για να εφαρμόσει τα συμπεράσματα της έκθεσης ιδρύθηκε το Γαλλικό Παρατηρητήριο για τις αιρέσεις, το οποίο έδωσε τη θέση του το 1998 στη Διυπουργική Επιτροπή Αγώνα εναντίον των Αιρέσεων. Στην ετήσια έκθεσή της, η νέα επιτροπή συμπεραίνει ότι «οι αιρέσεις συνιστούν μια πραγματική απειλή για το κράτος, την κοινωνία και τα άτομα». Η τάση της έκθεσης είναι να θεωρεί όλες τις νέες λατρευτικές ομάδες επικίνδυνες και ανεβάζει σε 50 (από 28) τον αριθμό των οργανώσεων που θεωρεί ότι προσηλυτίζουν παιδιά. Επικεφαλής της νέας επιτροπής έχει τοποθετηθεί ο Αλέν Βιβιέν, ο πρώτος διδάξας. Σκοπός του είναι να μην αναγνωριστούν όλες αυτές οι ομάδες ως θρησκευτικές, έτσι ώστε να μην έχουν τα δικαιώματα που απορρέουν από το Σύνταγμα, τους νόμους και τις διεθνείς συνθήκες.

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Βιβιέν έχουν υποβληθεί 160 μηνύσεις και αγωγές εναντίον αυτών των ομάδων, με σκοπό να αποκρουστεί δικαστικά ο θρησκευτικός τους χαρακτήρας. Οι υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιτείνουν ότι όλες οι γνωστές θρησκείες πριν επικρατήσουν σε κάποια χώρα υπήρξαν μειοψηφικές αιρέσεις. Και η εφημερίδα «Μοντ» προσθέτει ότι στην κατηγορία του αιρετικού, σύμφωνα με τα κριτήρια του Βιβιέν, εμπίπτει ακόμα και ο (βαπτιστής) πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον.

Ένα κλίμα μακαρθισμού έχει αρχίσει να κυριαρχεί στη Γαλλία, με αποτέλεσμα να στιγματίζονται και να διώκονται συλλήβδην κάθε λογής πρωτοβουλίες και ομάδες. Στη μαύρη λίστα, για παράδειγμα, του Γκιγιάρ περιλαμβάνεται και ένα μικρό σωματείο που βοηθά κακοποιημένα παιδιά, το «L' arbre du milieu". Αποδείχθηκε ότι ο στιγματισμός είχε πηγή κάποιον επιφανή γονέα, ο οποίος είχε θιχθεί από την κοινωφελή δράση της ομάδας. Ο ιδρυτής της ομάδας, ψυχολόγος Μπερνάρ Λεμπέρ, έχασε την υπόληψή του, τους ασθενείς του, τις πηγές χρηματοδότησής του. Τον Οκτώβριο του 1998 το δικαστήριο της Ρεν τον αθώωσε από την «κατηγορία» ότι είναι ο γκουρού κάποιας αίρεσης, αλλά δεν προβλέπεται καμιά νόμιμη διαδικασία για να απαλειφθεί το όνομα του σωματείου του από τη μαύρη λίστα. 

...και οι χριστιανοί με τον αγκυλωτό σταυρό

Μια ανάλογη «εξεταστική επιτροπή για τις αιρέσεις και τις ψυχο-ομάδες» συγκρότησε το 1996 η γερμανική ομοσπονδιακή βουλή. Τα θέματα που επεξεργάζεται η επιτροπή, το περιεχόμενο και τα πορίσματά της παραμένουν απόρρητα. Τα ονόματα των ειδικών αλλά και των άμεσα θιγόμενων μελών αιρέσεων που καταθέτουν στην επιτροπή δεν δίνονται στη δημοσιότητα. Ακόμα και για τα ίδια τα μέλη της επιτροπής ανακοινώνονται μόνο τα ονόματα και όχι οι ιδιότητες.

Η Ρενάτε Ρένεμπαχ, η οποία εμπνεύστηκε αυτή την κοινοβουλευτική Ιερά Εξέταση, είναι βουλευτίνα του SPD στο Βερολίνο. Παντού βλέπει τον κίνδυνο «πλύσης εγκεφάλου» και θεωρεί όλους τους πολίτες υποψήφια «πειθήνια όργανα» κάθε πιθανού και απίθανου γκουρού ή μεσσία. Αυτές οι θεωρίες έχουν από καιρό απορριφθεί από τη σύγχρονη επιστήμη της ψυχολογίας, αλλά οι Γερμανοί αρμόδιοι ποντάρουν στον τρόμο που προκαλεί η εικόνα των «παντοδύναμων αιρέσεων» στον μέσο πολίτη, τον ίδιο που πανικοβάλλεται μπροστά σε καθετί «ξένο» που εισβάλλει στη χώρα του, τους αλλόθρησκους, τους πρόσφυγες, τους μετανάστες.

Για την καταπολέμηση των αιρέσεων η Ρένεμπαχ δεν διστάζει να εισηγηθεί τον περιορισμό της θρησκευτικής ελευθερίας που ορίζει το άρθρο 4 του Συντάγματος «έτσι ώστε να μην μπορεί καθένας να καμώνεται ότι είναι ο Ιησούς». Από κοντά και ο εμπειρογνώμων της επιτροπής Γίργκεν Κελτς, νομικός και παλιός δικαστής, ο οποίος προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τον όρο «αίρεση» και να συμπεριλάβει σ' αυτόν όλες τις κοσμοθεωρίες, οι οποίες αναφέρονται στην κοινωνική αλλαγή και σε έναν «νέο άνθρωπο». Κατά τον κ. Κελτς, πρέπει να θεωρηθούν αιρέσεις «ο προοδευτισμός, ο θετικισμός, ο μαρξισμός, ο κομμουνισμός». Για να μην παρεξηγηθεί προσθέτει «τον φασισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό», αλλά ακόμα και «την ψυχανάλυση, τον θεραπευτισμό και τον γκουρουισμό». Περιττό να σημειώσουμε ότι η σημαντικότερη νέα αίρεση κατά τον Κελτς είναι η θεολογία της απελευθέρωσης, επειδή «εισάγει τη θρησκεία στην αλλαγή της κοινωνίας». Όλα αυτά είναι για τον εμπειρογνώμονα θέματα «ψυχικής υγιεινής». 

Η πιο σκοτεινή αλλά και επιφανέστερη μορφή της Επιτροπής είναι αναμφισβήτητα ο νομικός Ραλφ Μπερντ Αμπελ, γνωστός και στην Ελλάδα από τις ιδιαίτερες σχέσεις του με τον οργανωτή του αντιαιρετικού αγώνα στη χώρα μας την περασμένη δεκαετία Αντώνιο Αλεβιζόπουλο. Μέλος της CDU ο Αμπελ, θεωρείται ο κύριος εκφραστής του γερμανικού αντιαιρετικού αγώνα, όμως κατά διαβολική σύμπτωση είναι ο ίδιος στέλεχος μιας ...αίρεσης. Η θρησκευτική ομάδα DUR (Deutsche Unitarier Religionsgemeinschaft), στην οποία ανήκει, έχει χαρακτηριστεί (με την άδεια των γερμανικών δικαστηρίων) «λαϊκιστική ρατσιστική αίρεση», «ναζιστική αίρεση» και «καμουφλαρισμένη ναζιστική οργάνωση».

Η DUR ιδρύθηκε μετά το 1945 ως νόμιμη οργάνωση υποδοχής των μελών του ναζιστικού «Γερμανικού Κινήματος Πίστης», το οποίο είχε τεθεί εκτός νόμου. Μέχρι σήμερα, τη δραστηριότητα της DUR προσδιορίζουν παλιά στελέχη των SS, των SA και του NSDAP, στενοί συνεργάτες του Γκέμπελς και του Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ: ο Ντίτριχ Κλάγκες, ο Χέρμπερτ Μπέμε, ο Εμπερχαρντ Αχτερμπεργκ, κ.ά. Τη δεκαετία του '80 συναντούμε στην ηγεσία της DUR ακόμα και τον καθολικό ιερέα Αλμπερτ Χαρτλ, ο οποίος ορίστηκε από τον Χίμλερ να επιλέγει χριστιανούς για το Νταχάου, και στο τέλος του πολέμου συμμετείχε στο δίκτυο του Βατικανού για τη φυγάδευση των ναζί.

Αλλά και με τις σύγχρονες ακροδεξιές και ναζιστικές οργανώσεις διατηρεί στενές σχέσεις η DUR. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι ιδεολόγοι της συμμετέχουν ως ιδρυτές ή υποψήφιοι της «Λίστας του Κιέλου για τον περιορισμό των ξένων», του NPD και των Ρεπουμπλικάνων, και συνεργάζονται με έντυπα όπως το «Nation+Europe» και το «Junge Freiheit". Επίτιμη πρόεδρος της DUR επελέγη το 1985 η Ζίγκριντ Χούνκε, ηγετική μορφή του ευρωπαϊκού νεοφασισμού στον τομέα της θρησκειολογίας.

Ο Αμπελ συνέταξε την άνοιξη του 1996 μια νομική γνωμάτευση, σύμφωνα με την οποία η «Εκκλησία της Σαϊεντολογίας» παραβιάζει το Σύνταγμα. Η γνωμάτευση αυτή θεωρείται σήμερα ακόμα θεμελιώδης για τους διώκτες της Σαϊεντολογίας. Ομως, όπως αποκαλύπτει το γερμανικό περιοδικό Konkret, «το πυκνό δίκτυο των αιρέσεων, στις οποίες ανήκει η DUR, φθάνει μέχρι την Εκκλησία της Σαϊεντολογίας» (τεύχος 12, Δεκέμβριος 1996). Σύνδεσμος μπορεί να θεωρηθεί ο πρώην πάστορας της καθολικής εκκλησίας Χουμπέρτους Μίναρεκ, εξέχουσα μορφή των εκκλησιαστικών κύκλων της χώρας, ο οποίος εξήρε τη δεκαετία του '80 τις «πνευματικές αρετές της Σαϊεντολογίας», για να βρεθεί λίγα χρόνια αργότερα συνοδοιπόρος της DUR. 

Η στενή αυτή διαπλοκή της γερμανικής αντιαιρετικής επιτροπής με τις ίδιες τις αιρέσεις δίνει μια νέα διάσταση στο φαινόμενο αυτό των ευρωπαϊκών αντιαιρετικών σταυροφοριών. Πρόκειται μάλλον για έναν «εμφύλιο» πόλεμο, τον οποίο υποδαυλίζουν τα τοπικά εκκλησιαστικά κατεστημένα, τα οποία βλέπουν ότι χάνουν ένα μέρος από την πελατεία τους από «ομοειδείς» αλλά ανεξάρτητες οργανώσεις. Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση φαίνεται ότι έχει ξεφύγει από τους κανόνες ενός σύγχρονου ανεξίθρησκου κράτους και επανέρχονται μεθοδεύσεις ελέγχου της συνείδησης που μέχρι πριν από λίγα χρόνια τις θεωρούσαμε οριστικά θαμμένες στο Μεσαίωνα.

Το παράδοξο στην ιστορία είναι ότι όταν η εξεταστική επιτροπή παρέδωσε στη γερμανική βουλή το πόρισμά της, τον Ιούνιο του 1998, όλοι διαπίστωσαν ότι ο θησαυρός ήταν «άνθρακες». Οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι «οι άνθρωποι που έλκονται από τις αιρέσεις δεν είναι παθητικά θύματα πλύσης εγκεφάλου» και ότι «ο στιγματισμός των οργανώσεων δεν είναι αποτελεσματικός.» Δυστυχώς επρόκειτο για μια εκ των υστέρων αυτοκριτική. Επί δύο χρόνια, η μυστικοπάθεια και ο ιεροεξεταστικός χαρακτήρας της επιτροπής είχαν τροφοδοτήσει μια μαζική ψύχωση κατά των αιρέσεων, ένα κλίμα που δεν μπορούσε πλέον να αντιστραφεί.

(Ελευθεροτυπία, 6/2/2000)