ΧΗΜΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ

Drug-War αλά ελληνικά

 1. 2.

 Με χημικά δηλητήρια από αέρος σχεδιάζει η ΕΛΑΣ να καταπολεμήσει τις χασισοφυτείες της γειτονικής Αλβανίας. Αν κρίνουμε, όμως, από τη διεθνή εμπειρία, ο αεροψεκασμός αυτός κινδυνεύει να έχει την ίδια επιτυχία με τους "ψεκασμούς" προκηρύξεων που επιχείρησε πριν από έξι χρόνια ο ιδιόρρυθμος σμήναρχος Βρακάς.

Τη μαγική λύση στο πρόβλημα των εισαγόμενων ποσοτήτων χασίς φαίνεται ότι ανακάλυψε η ελληνική κυβέρνηση. Με αεροπορικές επιχειρήσεις η Ελληνική Αστυνομία σχεδιάζει να ψεκάσει με χημικές ουσίες και να καταστρέψει τις χασισοφυτείες της γειτονικής Αλβανίας. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις της 22ας Αυγούστου που επισφράγισαν τις συναντήσεις στα Τίρανα του υπουργού Δημόσιας Τάξης Μιχ. Χρυσοχοϊδη με τον ομόλογό του Σπάρτακ Πότσι και τον πρωθυπουργό Ιλίρ Μέτα, "η συνεργασία ελληνικών και αλβανικών αστυνομικών υπηρεσιών για την καταστροφή από αέρος των καλλιεργειών ινδικής κάνναβης" είναι θέμα πρώτης προτεραιότητας. Στο ίδιο κείμενο του υπουργείου Δημόσιας Τάξης τονίζεται ότι "η αλβανική πλευρά δέχτηκε να συνδράμει η ελληνική αστυνομία με τεχνικά μέσα για να καταπολεμηθεί αποφασιστικά και αποτελεσματικά η παραγωγή της ινδικής κάνναβης". Όπως εξήγησε στον «Ιό» αρμόδιο ανώτατο στέλεχος της Αστυνομίας ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη η συνεργασία με το εδώ κλιμάκιο της αμερικάνικης DEA -και σ' αυτό το πεδίο- ώστε να εξασφαλιστούν τα σχετικά χημικά και η εκπαίδευση των ελληνικών υπηρεσιών για τους επικείμενους αεροψεκασμούς. Ακολούθησαν οι συναντήσεις του κ. Χρυσοχοϊδη με όλη την ηγεσία των υπηρεσιών ασφαλείας των ΗΠΑ (Ουάσιγκτον, 7 και 8/9), οι οποίες προώθησαν τις τεχνικές λεπτομέρειες των επιχειρήσεων. Τις επόμενες βδομάδες δεν μένει παρά να παρακολουθήσουμε την κήρυξη ενός νέου, "δικού μας" βιοχημικού drug-war.

Ένα "ήπιο" χημικό όπλο

Είναι βέβαια ακόμα άγνωστο το είδος του χημικού που θα χρησιμοποιηθεί στους ψεκασμούς των αλβανικών εδαφών. Εφόσον, όμως, όλη η επιχείρηση σχεδιάζεται από την αμερικανική DEA, μπορεί κανείς καταρχάς να υποθέσει ότι τις περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνει το Glyphosate, το αποφυλλωτικό-ζιζανιοκτόνο που προτιμούν τις τελευταίες δεκαετίες οι ΗΠΑ στις δικές τους επιχειρήσεις ψεκασμού «ύποπτων» εδαφών με φυτείες κόκας και μαριχουάνας στην Κεντρική και τη Νότια Αμερική.

Όπως υποστηρίζει ένα πρόσφατο έγγραφο της αρμόδιας αμερικανικής υπηρεσίας (Γραφείο Υποθέσεων Δυτικού Ημισφαιρίου, 10/7/2000) «η μοναδική χημική ουσία που χρησιμοποιείται για την από αέρος καταστροφή παράνομων φυτειών είναι το Glyphosate.” Στο ίδιο έγγραφο υποστηρίζεται η άποψη ότι το χημικό αυτό είναι πλήρως ελεγμένο και απολύτως ακίνδυνο: "Το Glyphosate έχει ελεγχθεί λεπτομερώς και έχει αξιολογηθεί στην Κολομβία, στις ΗΠΑ και σε πολλές άλλες χώρες της υδρογείου. Σήμερα γίνεται χρήση του σε περισσότερες από 100 χώρες".

Η Greenpeace έχει την ακριβώς αντίθετη άποψη: «Πρόκειται για ένα ζιζανιοκτόνο ευρέως φάσματος, το οποίο σκοτώνει όλα τα φυτά, συμπεριλαμβανομένων των χόρτων, των πλατύφυλλων φυτών και των δέντρων. Απορροφάται κυρίως μέσω των φύλλων και μεταφέρεται σε ολόκληρο το φυτό, σκοτώνοντας όλα τα μέρη του οργανισμού του". (Glyphosate Fact Sheet). "Το Glyphosate είναι ένα από τα πλέον τοξικά ζιζανιοκτόνα και πολλά είδη φυτών καταστράφηκαν από μια ελάχιστη ποσότητα (10 μικρογραμμάρια). Από εννέα ζιζανιοκτόνα που ελέγχθηκαν ως προς την τοξικότητά τους στους μικροοργανισμούς του εδάφους, το Glyphosate κατατάχθηκε δεύτερο σε τοξικότητα για μια σειρά βακτηρίδια, μύκητες, ακτινομύκητες και ζυμομύκητες».

Την καταστροφική δράση του Glyphosate την επιβεβαιώνει στα ψιλά ακόμα και το κυβερνητικό αμερικανικό έγγραφο: "Το Glyphosate είναι ελαφρώς τοξικό για τα άγρια πουλιά". Αλλά το κύριο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να διαχωριστούν οι "νόμιμες” από τις παράνομες φυτείες. Το ομολογεί το ίδιο έγγραφο: "Τα ψεκαστικά αεροπλάνα κάνουν το παν για να αποφύγουν να βλάψουν νόμιμες φυτείες την ώρα που ψεκάζουν τις παράνομες φυτείες κόκας και παπαρούνας. Δυστυχώς, όταν αυτές οι νόμιμες καλλιέργειες είναι φυτεμένες δίπλα στις παράνομες, δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί η καταστροφή τους".

Εκεί που έχει σίγουρα δίκιο η αμερικανική υπηρεσία είναι το γεγονός ότι το Glyphosate έχει ευρεία χρήση στην αγροτική παραγωγή. Είναι γνωστό με το εμπορικό όνομα Roundup το οποίο παρασκευάζει η πολυεθνική Monsanto, αλλά και τις ονομασίες Rodeo, Accord, και Vision. Για να αντιμετωπίσει τη δραστικότητά του, η ίδια η Monsanto έχει παρασκευάσει ειδική μεταλλαγμένη σόγια (Roundup Ready), η οποία είναι η μόνη που μπορεί να αντισταθεί στην καταστρεπτική του δράση.

Η επικινδυνότητα του Glyphosate καταγγέλθηκε με στοιχεία στην αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ, η οποία, όμως, φαίνεται επηρεασμένη από το γεγονός ότι κύριος χρηματοδότης της είναι οι ΗΠΑ. Η εκπρόσωπος των μικρών αγροτών που θίγονται από τους ψεκασμούς Ομάιρα Μοράλες κατέθεσε ότι η φυτεία της βομβαρδίστηκε επανειλημμένα με το «ακίνδυνο» χημικό, με αποτέλεσμα να πεθάνει επιτόπου το νεογέννητο βρέφος της και να ασθενήσουν τα άλλα παιδιά της. Έχουν συνεχείς διάρροιες και έχασαν τα μαλλιά τους. Σε ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ, οι Νιου Γιορκ Τάιμς την περασμένη Πρωτομαγιά περιγράφουν την «επίθεση» ψεκαστικού αεροπλάνου ακόμα και σε σχολείο της περιοχής, με αποτέλεσμα να εκτεθούν στις δηλητηριώδεις τοξίνες δεκάδες παιδιά.

Μετά από δύο δεκαετίες συνεχών ψεκασμών, οι αρχές της Κολομβίας και άλλων κρατών της περιοχής παραδέχονται ότι η επιχείρηση έχει αποτύχει πλήρως. Δεν έχουν ούτε καν επιβραδύνει την ανάπτυξη των φυτειών της κόκας, της μαριχουάνας και της παπαρούνας. Από το 1995 μέχρι σήμερα η παραγωγή της Κολομβίας σε κοκαΐνη και ηρωίνη έχει διπλασιαστεί. Το 1998 έγινε μια υπερπροσπάθεια με εντατικοποίηση των ψεκασμών. Τους πρώτους έξι μήνες ψεκάστηκαν 48.000 εκτάρια γης, σχεδόν όσα είχαν προγραμματιστεί να ψεκαστούν για όλο το χρόνο. Παρ’ όλα αυτά, όμως, η συνολική έκταση των καλλιεργειών κόκας, μαριχουάνας και παπαρούνας μεγάλωσε εκείνο το χρόνο κατά 10%.

Ο υπεύθυνος της αντιναρκωτικής πολιτικής της Κολομβία Ρούμπεν Ρέγιες Ολάρτε παραδέχεται ότι οι ψεκασμοί οδήγησαν σε αδιέξοδο. Το επιβεβαιώνει και ο υπουργός Περιβάλλοντος της κυβέρνησης Παστράνα, ο Χουάν Μάιρ: «Το πρόγραμμα αεροψεκασμών απέτυχε. Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν. Δεν μπορούμε να ψεκάζουμε συνεχώς τη χώρα.» Ανάλογες είναι οι διαπιστώσεις και του Κλάους Νίχολμ, επικεφαλής του Προγράμματος Ελέγχου ναρκωτικών του ΟΗΕ στην Κολομβία (UNDCP): «Ο ψεκασμός των φυτειών δεν είναι αποτελεσματικός. Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να βρούμε τη λύση ψεκάζοντας».

Η αποτυχία των πολυετών αεροψεκασμών ήταν τόσο μεγάλη, ώστε να θεωρούν πολλοί ανεξάρτητοι αναλυτές την ενίσχυση των σχετικών προγραμμάτων ως επιβεβαίωση της υπόνοιας ότι όλη η φιλολογία περί αντί-ναρκωτικού πολέμου κρύβει την πρόθεση των ΗΠΑ να δώσουν μια ηθική στήριξη στην άμεση στρατιωτική επέμβαση στην περιοχή και να δυσφημήσουν τα τοπικά αντάρτικα κινήματα ως «ναρκο-αντάρτικα». Ο φαύλος κύκλος ολοκληρώνεται με τη διαπίστωση ότι οι περισσότεροι καλλιεργητές που θίγονται από τους ψεκασμούς καταφεύγουν στο αντάρτικο για να επιζήσουν.

Τα χημικά νέας γενιάς

Η ομολογημένη αποτυχία του «ήπιου» Glyphosate οδήγησε εδώ και δύο χρόνια στην εισαγωγή ενός νέου χημικού, πολύ πιο τοξικού, του Tebuthiuron (ή Spike) και μιας παραλλαγής με το όνομα Imazapyr. Το νέο χημικό είναι κοκκώδες και όχι υγρό όπως το Glyphosate, και είναι πολύ πιο αποτελεσματικό, διότι δεν διαλύεται όπως εκείνο στο νερό. Επιπλέον, τα αεροπλάνα μπορούν να το ψεκάζουν από πολύ μεγαλύτερο ύψος, αποφεύγοντας έτσι τα πυρά των επίγειων υπερασπιστών των φυτειών αλλά και του αντάρτικου. Όπως είναι ευνόητο, οι καταστροφικές συνέπειες του νέου χημικού είναι ακόμα μεγαλύτερες.

Στη χρήση του Tebuthiuron για τους αεροψεκασμούς αντιτίθεται ακόμα και η εταιρεία που το παρασκευάζει, η χημική βιομηχανία Dow. Ο εκπρόσωπός της Dow Ted McKinney αρνήθηκε με κάθε τρόπο τη χρήση του νέου παρασκευάσματος σε αεροψεκασμούς: «Το Tebuthiuron είναι απολύτως ακατάλληλο για χρήση σε φυτείες της Κολομβίας και η επιθυμία μας είναι να μη χρησιμοποιηθεί αυτό το προϊόν για την καταστροφή παράνομων καλλιεργειών. Μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά επικίνδυνο σε περιοχές όπου το έδαφος είναι ανώμαλο, εκεί όπου η βροχόπτωση έχει σημασία και αν συνυπάρχουν κάποια επιθυμητά φυτά και δέντρα".

Αυτή η σπάνια ταύτιση των απόψεων της πολυεθνικής εταιρείας με τις πιο ευαίσθητες οικολογικές οργανώσεις ερμηνεύεται ίσως από την οδυνηρή πρόσφατη εμπειρία της. Η εταιρεία Dow, όπως και η Monsanto που παράγει το Glyphosate, είναι οι εταιρείες που παρασκεύαζαν το περιβόητο αποφυλλωτικό Agent Orange, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο του Βιετνάμ, με ολέθριες επιπτώσεις στο περιβάλλον, στους κατοίκους της περιοχής, αλλά και στους πιλότους των ψεκαστικών αεροπλάνων. Ακόμα και σήμερα οι συνέπειες της χρήσης του δραστικού αποφυλλωτικού βαρύνουν τις εταιρείες και τους υπεύθυνους που επέτρεψαν τη χρήση του.

Κάτω από την πίεση των ΗΠΑ, η κυβέρνηση της Κολομβίας δέχτηκε τον Ιούνιο του 1998 να πραγματοποιηθούν δοκιμές με το Spike, αλλά καμιά επίσημη ανακοίνωση δεν επιβεβαιώνει τη χρήση του. Συμπεράσματα βγάζουμε μόνο από το γεγονός ότι πολλαπλασιάζονται οι διαμαρτυρίες χωρικών για τη δράση νέων χημικών ουσιών από τα ψεκαστικά. Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της τηλεόραση του BBC (23/8/2000) ο δήμαρχος του Πουέρτο Ασίζ, μιας πόλης που συνορεύει με φυτείες κόκας καταγγέλλει θανάτους πολιτών από τους ψεκασμούς. Η πρόεδρος της τοπικής ένωσης αγροτών δηλώνει ότι «πέθαναν από τους ψεκασμούς πολλοί άνθρωποι που καλλιεργούσαν απλώς γιούκα, μπανάνες ή ρύζι». Ο δάσκαλος του σχολείου επισημαίνει το γεγονός ότι το νέο χημικό μολύνει το νερό της περιοχής: «Δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό στο Πουέρτο Γκούσμαν και όλοι πίνουμε το νερό από τα αρδευτικά αυλάκια. Έτσι, όταν ψεκάζουν τα αεροπλάνα, ο κόσμος πίνει και μαγειρεύει με το μολυσμένο νερό και αρρωσταίνει.» Η προϊσταμένη νοσοκόμος στο νοσοκομείο της πόλης επιβεβαιώνει την ανησυχητική αύξηση κρουσμάτων από τους ψεκασμούς: «Έχουμε πολλά περιστατικά που οφείλονται στους ψεκασμούς, πολλούς ερεθισμούς στο δέρμα, στους οφθαλμούς και την αναπνοή. Κυρίως επηρεάζονται τα παιδιά.»

Άλλη μια μαρτυρία που είδε το φως στην εφημερίδα Ελ Εσπεκταδόρ (2/1/1998) επιβεβαιώνει τη ρίψη του Tebuthiuron: «Κανένας δεν περίμενε ότι ο ψεκασμός που φοβόμαστε θα ήταν ένας βομβαρδισμός με άσπρες νιφάδες. Σαν να ήταν Χριστούγεννα. Τα παιδιά που δεν είχαν γνωρίσει χιόνι άρχισαν να παίζουν με τις νιφάδες. Αλλά μόλις έπεφταν κάτω οι νιφάδες άρχιζαν να μολύνουν το έδαφος. Οι άνθρωποι έπαθαν αμέσως διάρροια και τα φύλλα μαράθηκαν. Τα κοτόπουλα και τα γουρούνια σπαρταρούσαν μέχρι να μείνουν χωρίς ζωή με τα πόδια στραμμένα στον ουρανό. Τα βοοειδή άφηναν πίσω τους το ίχνος της διάρροιάς τους. Στο μεταξύ τα αεροπλάνα συνέχιζαν να σκορπίζουν τις άσπρες μπαλίτσες του θανάτου πάνω στην κόκα, στη γιούκα, στην μπανανιά, στα σπίτια, στα παιδιά. Όταν κοιτάς από το αεροπλάνο, τα πάντα είναι κόκα, αλλά και όταν δεν είναι κόκα δεν πειράζει- όλοι είναι αντάρτες.»

Η Defensoria del Pueblo -μια υπηρεσία ανάλογη με τον δικό μας «Συνήγορο του Πολίτη»- καταγγέλλει την παράνομη χρήση του Tebuthiuron και του Imazapyr και τον ψεκασμό αδιακρίτως όλων των φυτειών. Σε πρόσφατη έκθεσή της εκτιμά ότι από τους ψεκασμούς έχουν ήδη καταστραφεί 150.000 εκτάρια τροπικού δάσους στα ευαίσθητα οικοσυστήματα του Αμαζόνιου και του Ορινόκου. «Αν διατηρηθεί ο σημερινός ρυθμός ψεκασμού, μέχρι το 2015 θα έχει μετατραπεί σε άγονη πεδιάδα το 70% των περιοχών αυτών.»

Και τώρα, τα βιολογικά όπλα

Η τελευταία λέξη στην από αέρος καταπολέμηση των ναρκοφυτειών έγινε γνωστή μόλις τον περασμένο Ιούλιο, παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ την προετοιμάζουν μεθοδικά εδώ και πολλά χρόνια. Πρόκειται για τη χρήση ενός μύκητα, ο οποίος καταστρέφει τη σοδειά σε τεράστιες εκτάσεις και με οριστικό τρόπο. Τα χημικά μέσα, όσο δραστικά κι αν είναι, καταστρέφουν μόνο μια σοδειά της «παράνομης» καλλιέργειας. Απαιτείται λοιπόν η επανάληψη των ψεκασμών στο ίδιο σημείο με τα γνωστά αμφίβολα αποτελέσματα. Με το νέο όπλο αρκεί ένας μόνο ψεκασμός.

Ο μύκητας Fusarium oxysporum (που έχει ήδη πάρει το συνθηματικό όνομα agent green) ανακαλύφθηκε τυχαία στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν προσβλήθηκε μια ελεγχόμενη φυτεία κόκας στη Χαβάη. Η φυτεία ανήκε στην εταιρεία Coca Cola, στην οποία επιτρέπεται να καλλιεργεί κόκα -υπό κυβερνητική επιτήρηση- για να χρησιμοποιεί κάποια συστατικά της στο αναψυκτικό που παρασκευάζει. Τότε διαπιστώθηκε η καταστρεπτική δυνατότητα του μύκητα και άρχισαν τα πειράματα για την αξιοποίησή του.

Τη δεκαετία του ’80 οι σχετικές έρευνες ανατέθηκαν απευθείας στην CIA, για να εξασφαλιστεί η μυστικότητα. Μέχρι το 1991 η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε δαπανήσει τουλάχιστον 14 εκατομμύρια δολάρια στο απόρρητο πρόγραμμα. Σήμερα το Κογκρέσο εγκρίνει 23 εκατομμύρια προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και αυτό με τη σειρά του σκοπεύει να μεταθέσει την ευθύνη του προγράμματος στον ΟΗΕ. Η μετάθεση αυτή προς τον ΟΗΕ εξασφαλίζει καταρχήν στις ΗΠΑ την απαραίτητη κάλυψη, αλλά ταυτόχρονα δυσχεραίνει το έργο όσων επιχειρούν να πληροφορηθούν λεπτομέρειες για την έρευνα και την εφαρμογή, διότι στον ΟΗΕ δεν ισχύει ο νόμος περί «Ελευθερίας της Ενημέρωσης», ο οποίος επιβάλλει στις υπηρεσίες των ΗΠΑ κάποιου είδους διαφάνεια.

Επί χρόνια πολλά, οι νομικοί σύμβουλοι του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προσπαθούσαν να βρουν ένα τρόπο να χρησιμοποιηθεί ο μύκητας, χωρίς να παραβιαστούν οι διεθνείς συνθήκες που απαγορεύουν τη διάδοση βιολογικών όπλων. Η «λύση» που βρέθηκε ήταν ότι εφόσον υπάρξει συναίνεση της ξένης χώρας, δεν παραβιάζονται οι συνθήκες. Φυσικά πρόκειται για νομικίστικη υπεκφυγή. Αλλά ποιος θα την προσβάλει, και σε ποιο διεθνές δικαστήριο;

Περιττό να πούμε ότι αυτή η «ακίνδυνη» μέθοδος που προτείνεται να εφαρμοστεί στην Κολομβία απαγορεύτηκε να δοκιμαστεί στη Φλόριντα των ΗΠΑ, ακόμα και σε συνθήκες εργαστηριακά ελεγχόμενες. Η θνησιμότητα των ανθρώπων που θα εκτεθούν στο Fusarium φτάνει το 76%. Ο ισχυρισμός ότι ο μύκητας προσβάλλει μόνο την κόκα έχει αποδειχτεί ψεύτικος. Τουλάχιστον άλλα 200 φυτά της περιοχής έχει αποδειχτεί ότι προσβάλλονται από τις παραλλαγές του. Ο επικεφαλής του Κολομβιανού Κέντρου Διεθνούς Φυσικής Εδουάρδο Ποσάδα πιστεύει ότι το Fusarium είναι ολέθριο για ανθρώπους που έχουν αδυναμία αντίστασης εξαιτίας ασθενειών του ανοσοποιητικού συστήματος ή κακής διατροφής. Όμως η πλειονότητα των κατοίκων στις περιοχές που ψεκάζονται παρουσιάζουν αυτή την αδυναμία.

Ο προπαγανδιστικός μηχανισμός των ΗΠΑ φυσικά αρνείται αυτές τις διαπιστώσεις. Το αμερικανικό Κογκρέσο απαιτεί εκβιαστικά από την Κολομβία να δεχτεί τη χρήση του Fusarium, με αντίτιμο το 1,6 δις δολάρια της έκτακτης βοήθειας που εξάγγειλε τον περασμένο Μάρτιο ο Κλίντον με τον κωδικό τίτλο «Σχέδιο Κολομβία». Στο πρόγραμμα αυτό ελάχιστοι αντιδρούν στις ΗΠΑ. Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι είναι απολύτως σύμφωνοι.

Δεν γνωρίζουμε σε ποιο χημικό (ή βιολογικό) όπλο θα καταλήξουν οι υπεύθυνοι της ΕΛΑΣ, υπό την καθοδήγηση της DEA. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η εμπειρία των αεροψεκασμών δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική. Είναι πολύ βαρύ το τίμημα της καταστροφής του περιβάλλοντος, οι κίνδυνοι για την πανίδα της περιοχής και η βλαβερή επίδραση στους ανθρώπους, απέναντι σε μια αμφίβολη περιστολή των παράνομων καλλιεργειών. Η σκέψη ότι μπορεί η όλη επιχείρηση να αποτελεί μια ακόμα «δοκιμή» της DEA, ένα «πείραμα» για τα νέα χημικά, θα πρέπει να κινητοποιήσει και τις ελληνικές περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και τον πολιτικό κόσμο που δεν επιθυμεί να δει τις ελληνοαλβανικές σχέσεις να μετατρέπονται σε «αμερικάνο-κολομβιανές», έστω και υπό την διμερώς αποδεκτή επικυριαρχία της DEA.

(Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 24/9/2000)