ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΤΙΜΩΡΙΕΣ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ

Αποφασίζομεν και εκπαιδεύομεν

1. 2.  

 

Ενα επαρχιακό μαθητικό ποινολόγιο της εποχής του '60 και του '70 είναι ο "άφωνος" μάρτυρας της πρόσφατης σχολικής ιστορίας μας. Τα ασφυκτικά όρια της κοινωνικής δράσης των εφήβων προάγγελος της νεανικής έκρηξης.

Μέρες Πολυτεχνείου, και οι μνήμες έχουν δώσει από καιρό τη θέση τους στο ετήσιο τελετουργικό αναμάσημα του γνωστού χρονικού και των στερεότυπων ερμηνειών του. Παραμένουν έτσι στο ημίφως οι πολλές και διαφορετικές αιτίες που οδήγησαν τους φοιτητές να εξεγερθούν κατά της χούντας. Ανάμεσά τους και η καθημερινή καταπίεση που τα παιδιά αυτά είχαν υποστεί στα μαθητικά τους χρόνια από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θεωρούσε ύψιστο αγαθό την πειθαρχία του στρατώνα. Τη σχολική πραγματικότητα τον καιρό της χούντας εικονογραφεί με τον πιο πιστό τρόπο ένα μικρό κιτρινισμένο τετράδιο που έπεσε τυχαία στα χέρια μας. Πρόκειται για το "Ποινολόγιον" του Γυμνασίου Νεαπόλεως Βοιών της Λακωνίας (1965-1978), όπου καταγράφονται τα κρούσματα απείθειας των παιδιών και η συνήθως εξαιρετικά σκληρή τιμωρία τους: ένα αγόρι αποβάλλεται γιατί έκανε ποδήλατο, ένα κορίτσι ακολουθεί την ίδια τύχη επειδή σκόπευε να αγοράσει τη φωτογραφία του αγαπημένου της ηθοποιού από το περίπτερο, δυο αγόρια περνούν από ανάκριση γιατί γεύτηκαν μανταρίνια από ξένη μανταρινιά, ενώ κάποιοι συμμαθητές τους τιμωρούνται γιατί κυκλοφορούσαν νωρίς το βράδυ στο δρόμο. Οπως προκύπτει από τις καταγραφές του ποινολογίου, τη ζωή των μαθητών καθόριζε ένα πολύπλοκο πλέγμα απαγορεύσεων, η παραβίαση των οποίων συνεπαγόταν πολυήμερη αποβολή από το σχολείο, μείωση της διαγωγής, οικογενειακά προβλήματα κ.ο.κ. Την εποχή εκείνη, η στέρηση της ελευθερίας είχε -και για τα παιδιά- πολλά πρόσωπα.  

Τις παραμονές της χούντας

Δεν ήταν λοιπόν εύκολο να είσαι μαθητής εκείνα τα χρόνια, και ιδιαίτερα στην ελληνική επαρχία. Μισή κουβέντα παραπάνω, ένα γέλιο πίσω από την πλάτη του καθηγητή, ένα εξωσχολικό ανάγνωσμα στην τσάντα και είχες εξασφαλισμένη την αποβολή. Το ίδιο κι αν είχες την απρονοησία να καλύψεις κάποιο συμμαθητή σου ή να ξεροβήξεις χωρίς προφανή αιτία. Δεν συζητάμε τι σε περίμενε αν σου ξέφευγε καμιά βλαστήμια. Στο κυνήγι των παιδιών συμμετείχαν αυτοβούλως παπάδες, περιπτεράδες και φιλήσυχοι πολίτες. Ιδού ένα χαρακτηριστικό δείγμα:

Στα χρόνια της Εθνοσωτηρίου

Μια σύντομη καταγραφή που εγκαινιάζει την περίοδο της χούντας συνοψίζει συμβολικά τα ήθη της νέας εποχής: αγροφύλακες παρακολουθούν τις κινήσεις των μαθητών εκτός σχολείου, τους καταγγέλλουν στους δασκάλους τους και συμμετέχουν στις σχετικές ανακρίσεις που διενεργεί ο διευθυντής. Οι εξουσίες που βρίσκονται πάνω από το κεφάλι των παιδιών πληθαίνουν και δεν σπανίζουν οι καλοθελητές, από τον παπά μέχρι τον πρόεδρο της κοινότητας, που με την παραμικρή ευκαιρία θα τρέξουν να τα καρφώσουν στη διεύθυνση του σχολείου. Αλλοτε γιατί τα παιδιά δεν επέδειξαν τη δέουσα ευλάβεια την ώρα του εκκλησιασμού, άλλοτε γιατί περιφέρονταν άσκοπα γύρω από το καφενείο, κάποτε γιατί τόλμησαν να βγουν στο δρόμο χωρίς την ποδιά, την κορδέλα ή το σχολικό σήμα. Βολεύονταν τότε πολλοί από τη μετατροπή των παιδιών σε πειθήνια στρατιωτάκια και έσπευδαν να βοηθήσουν το σχολείο στο κατασταλτικό του έργο. "Για το καλό των παιδιών", φυσικά, που ιδιαίτερα στις μικρές επαρχιακές πόλεις και τα χωριά αναγκάζονταν να ζουν υπό συνεχή επιτήρηση.  

Στο διάχυτο αυτό κλίμα τρομοκρατίας, όπου ο μεγάλος γινόταν καταδότης του μικρού συμπολίτη του, τα παιδιά καλούνταν να υιοθετήσουν αντίστοιχες πρακτικές στο εσωτερικό του σχολικού μικρόκοσμου: η τιμωρία τους ήταν παραδειγματική, όταν έβλεπαν κάτι "αξιόποινο" και δεν το κάρφωναν αμέσως στη διεύθυνση του σχολείου. Ταυτόχρονα, τα παιδιά πιέζονταν να εσωτερικεύσουν και να ακολουθήσουν ως αυτονόητο έναν κώδικα συμπεριφοράς που απαιτούσε από αυτά να ντύνονται, να κινούνται και να μιλούν με τον προβλεπόμενο τρόπο. Οι παραβάτες εξοστρακίζονταν από τη μαθητική κοινότητα και η διαγωγή τους μειωνόταν με τις γνωστές δυσάρεστες συνέπειες. Το κόλπο δεν έπιανε πάντα, και δεν έπιανε σε όλους. Κάποια παιδιά αντιστέκονταν στις απαγορεύσεις κάνοντας καζούρα στο μάθημα, κυκλοφορώντας μετά τη δύση του ήλιου, ή, απλώς, καλύπτοντας τους "απείθαρχους" συμμαθητές τους. Ας δούμε πώς:

Και η χούντα καλά κρατεί

Για λόγους που δεν μπορούμε εκ των υστέρων να υποθέσουμε, οι καταγραφές στο ποινολόγιο του Γυμνασίου Νεαπόλεως διακόπτονται απότομα στα μέσα του 1969. Λίγο καιρό μετά την πτώση της χούντας, η νέα διευθύντρια του σχολείου ανακαλύπτει το τετράδιο καταχωμένο σε κάποιο συρτάρι και αποφασίζει να εκμεταλλευτεί τα λευκά φύλλα του. Αλλά όσο περίεργο κι αν ακούγεται σήμερα, ο αέρας της μεταπολίτευσης δύσκολα ανιχνεύεται στις σελίδες αυτές της νέας εποχής. Τα παιδιά συνεχίζουν να τιμωρούνται για τους ίδιους λόγους και να υφίστανται τους ίδιους περίπου περιορισμούς. Με τη διαφορά ότι τώρα οι ποινές μειώνονται αισθητά, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι πολυήμερες αποβολές δίνουν τη θέση τους σε μια "αυστηρή επίπληξη". Ταυτόχρονα, κάποια παραπτώματα δίνουν δειλά το στίγμα των νέων καιρών: τα παιδιά τιμωρούνται γιατί πιάστηκαν στα πράσα την ώρα που κάπνιζαν ή γιατί τόλμησαν να εμφανιστούν στο σχολείο φορώντας δαχτυλίδι...

(Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 19/11/2000)

www.iospress.gr                                                   ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ