ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ


Ο τσάρος πολιτεύεται!

1.   2.   

Το «γαλάζιο αίμα» επιστρέφει στη Βουλγαρία για να τη σώσει από την καταστροφή. Ο Συμεών Β' διεκδικεί με πολλές πιθανότητες την ανάδειξή του σε «εκλεγμένο βασιλιά». Κάτι μεταξύ Ιβάν και Ντένις του τρομερού.

Βουλευτικές εκλογές σήμερα στη γειτονική μας Βουλγαρία, και οι σφυγμομετρήσεις έχουν προαναγγείλει τη δραματική ανατροπή του πολιτικού σκηνικού που εμπεδώθηκε στη χώρα αυτή την τελευταία δεκαετία.

Ο λόγος για την εκλογική κάθοδο -και αναμενόμενη νίκη- του τέως βασιλιά Συμεών Β' (ο Α' έζησε τον... ένατο αιώνα και βασίλεψε το 893-927 μ.Χ), με ένα κόμμα που δημιούργησε ο ίδιος και φέρει το όνομά του. Μολονότι οι περισσότεροι θεωρούν ότι δεν τίθεται -προς το παρόν τουλάχιστον- ζήτημα παλινόρθωσης της μοναρχίας (την οποία, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, φέρεται να επιθυμεί μόλις ένα 10-15% των Βουλγάρων), το γεγονός θεωρείται αποκαλυπτικό του κλίματος που επικρατεί στα Βαλκάνια μια δεκαετία μετά τις κοσμοϊστορικές ανατροπές του 1989. 

Και ευρύτερα, όμως, η προδιαγραφόμενη επιτυχία του νεοσύστατου «Εθνικού Κινήματος Συμεών Β'» (Natsionalno Dvizhenie Simeon Vtori ή, σε συντομογραφία, NDS-II) έχει ουκ ολίγα να μας διδάξει για τα όπλα που επιστρατεύει στις μέρες μας η δράκα των τέως βασιλιάδων της περιοχής, στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν σταδιακά την εικόνα, αν όχι των «εθνοσωτήρων», τουλάχιστον των «απαραίτητων» διαμεσολαβητών του «ευρωπαϊκού ονείρου» στις τοπικές κοινωνίες. 

Βασικό συστατικό στοιχείο αυτής της εικόνας δεν είναι πια η παραδοσιακή μορφή του «πολέμαρχου» που θα «αποκαταστήσει» το έθνος στα «φυσικά» του σύνορα (και θα κατακτήσει, ει δυνατόν, την περιπόθητη Βασιλεύουσα), αλλά το προφίλ ενός σύγχρονου ευκατάστατου μάνατζερ, καλά δικτυωμένου στους ηγετικούς κύκλους της Δύσης, που υπόσχεται την όσο το δυνατόν «γρηγορότερη ενσωμάτωση των βαλκανικών κοινωνιών» στο δυτικοευρωπαϊκό παράδεισο. 

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.

*Γιος του βασιλιά Μπόρις (του Βόριδος των σχολικών μας βιβλίων), που έβαλε τη Βουλγαρία στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό του Αξονα για να πεθάνει κάτω από αρκετά σκοτεινές συνθήκες το 1943, ο Συμεών ανέβηκε στο θρόνο σε ηλικία 6 ετών για να τον χάσει μόλις τρία χρόνια αργότερα, με δημοψήφισμα που οργάνωσε το καθοδηγούμενο από τους κομμουνιστές Πατριωτικό Μέτωπο της χώρας. 

*Εγκατέλειψε τη χώρα κι εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη, όπου και ζει ουσιαστικά μέχρι σήμερα, παντρεμένος με μια ισπανίδα αριστοκράτισσα κι επαγγελλόμενος τον επιχειρηματία. Φυσικά, ο Συμεών Β' ουδέποτε αναγνώρισε τη νομιμότητα της ανατροπής του.

*Στη Βουλγαρία γύρισε πρώτη φορά το Μάιο του 1996, λίγο πριν από τη χειμωνιάτικη εξέγερση που ανέτρεψε δεύτερη φορά τους σοσιαλιστές κι έφερε στην εξουσία την τωρινή κυβέρνηση. Η υποδοχή που του επιφυλάχθηκε από χιλιάδες Βούλγαρους υπήρξε τότε θριαμβευτική. Εκτοτε, θα επισκεφθεί τη χώρα άλλες οκτώ φορές, για δυο-τρεις βδομάδες την καθεμιά, διεκδικώντας -κι ανακτώντας- μέρος της πάλαι ποτέ βασιλικής περιουσίας που κατέσχεσαν οι κομμουνιστές. 

*Η τελευταία επιστροφή του, στις 23 του περασμένου Ιανουαρίου, δηλώθηκε ως «οριστική» εγκατάσταση του τέως μονάρχη στη γενέθλια γη. Ως κατοικία του, σε μια σαφέστατα συμβολική κίνηση, επέλεξε το πάλαι ποτέ θερινό ανάκτορο της Βράνια, στα περίχωρα της Σόφιας. 

Η χρονική συγκυρία της «παλιννόστησης» δεν ήταν καθόλου τυχαία: λίγους μήνες πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου και τις προεδρικές εκλογές του φθινοπώρου, ενώ το πολιτικό σύστημα της χώρας ταλανίζεται από μια πρωτοφανή κρίση εκπροσώπησης και ο πληθυσμός εκφράζει πλέον ανοιχτά την αποστροφή του για όλο τον πολιτικό κόσμο της χώρας - και την πολιτική γενικότερα. 

Εντεκα χρόνια μετά την επιστροφή στον πολυκομματισμό, οι δύο πόλοι πάνω στους οποίους οικοδομήθηκε η πολιτική ζωή της Βουλγαρίας -οι μετεξελιγμένοι πρώην κομμουνιστές του Σοσιαλιστικού Κόμματος (BSP) και οι αντικομμουνιστές της Ενωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDS)- έχουν διαψεύσει τις ελπίδες εκείνων που τους έφεραν διαδοχικά στην εξουσία. 


*Οι Βούλγαροι ψήφισαν υπέρ της SDS το 1991, ελπίζοντας ότι θα απολαύσουν γρήγορα ένα επίπεδο ζωής ανάλογο με αυτό των προηγμένων δυτικοευρωπαϊκών χωρών. 

*Αντί γι' αυτό, γνώρισαν μια ξαφνική βουτιά στην ανέχεια του πιο άγριου καπιταλισμού. 

*Ξανάφεραν τους σοσιαλιστές στην εξουσία το 1994, αναμένοντας ότι θα επέστρεφαν σε μια δημοκρατικότερη εκδοχή της κοινωνικής σιγουριάς του πρόσφατου παρελθόντος. 

*Βγήκαν ξανά γελασμένοι: όχι μόνο η πλήρης απασχόληση των ημερών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» είχε παρέλθει πλέον ανεπιστρεπτί, αλλά τον Ιούνιο του 1996 η «σοσιαλιστική» κυβέρνηση, σε συμφωνία με το ΔΝΤ, εξήγγειλε ένα δρακόντειο «σταθεροποιητικό» πρόγραμμα που περιελάμβανε το κλείσιμο 64 «προβληματικών» βιομηχανιών, την ιδιωτικοποίηση 1.227 κρατικών επιχειρήσεων και -κυρίως- την κατάργηση των κρατικών επιδοτήσεων στα καύσιμα, με αποτέλεσμα δραματικές αυξήσεις στα τιμολόγια των ΔΕΚΟ, των μεταφορών και των περισσότερων ειδών πρώτης ανάγκης. 

*Ακολούθησε ο ταραγμένος χειμώνας του 1997, όταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους σε μια «αριστερή εξέγερση με δεξιά καθοδήγηση», ανέτρεψαν την κυβέρνηση του BSP και ξανάφεραν στην εξουσία την SDS με τους συμμάχους της (μεταξύ των οποίων και το φασίζον ΒΜΡΟ). 

*Η νέα κυβέρνηση Κοστόφ μοίρασε στην αρχή απλόχερα αυξήσεις για να καταλαγιάσει τη δυσαρέσκεια, κι ύστερα εφάρμοσε τα συνηθισμένα νεοφιλελεύθερα μέτρα. 

*Η βουλγαρική οικονομία τέθηκε και τυπικά υπό την κηδεμονία των ξένων δανειστών, ενώ ο Τζορτζ Σόρος αναδείχθηκε σε ουσιαστικό κυβερνήτη της χώρας, χρηματοδοτώντας ακόμη και τα επίσημα ταξίδια του πρωθυπουργού στο εξωτερικό. 

*Σήμερα, ένα 80 % των κατοίκων της Βουλγαρίας ζει κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας. 

Σύμφωνα με τις σχετικές εκθέσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, μόλις το 45% των ενηλίκων έχει λίγο-πολύ μόνιμη απασχόληση. Μοναδική προοπτική για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού διαφαίνεται έτσι ο ξενιτεμός σε αναζήτηση καλύτερης τύχης: σύμφωνα με την πρόσφατη απογραφή, μέσα στην τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά μισό εκατομμύριο (από 8.487.317 άτομα το Δεκέμβριο του 1992 σε μόλις 7.977.646 φέτος το Μάρτιο). 

Ακόμη πιο συγκλονιστικά είναι τα αποτελέσματα των στατιστικών των σχετικών με την κατανάλωση τροφίμων, για την οποία ούτως ή άλλως δαπανάται πάνω από το μισό των εισοδημάτων του πληθυσμού: η κατά κεφαλήν κατανάλωση μειώθηκε κατά 25% όσον αφορά τα ψάρια, 10% όσον αφορά τα γαλακτοκομικά κι 8% όσον αφορά τα άλευρα μέσα στην τελευταία τριετία. 

Στο κρέας, η μείωση έφτασε το 13% μέσα στην τελευταία χρονιά, ενώ κατεξοχήν αποκαλυπτικός μπορεί να θεωρηθεί ο περιορισμός της κατανάλωσης ακόμη και του ψωμιού κατά 37% από το 1989 μέχρι σήμερα! 

Δρόμος μετά πολλών (συνταγματικών) εμποδίων

Με όλα αυτά δεδομένα, η απόφαση του Συμεών να πολιτευτεί, διεμβολίζοντας μια πολιτική σκηνή εντελώς αποτελματωμένη, φαντάζει κάτι παραπάνω από φυσική. Παρά τις εξαιρετικές σχέσεις του με το κυβερνών κόμμα και τον πρόεδρο Στογιάνοφ, άλλωστε, η προοπτική ταχείας παλινόρθωσης της μοναρχίας δεν φαινόταν στον ορίζοντα. 

Η είσοδός του, τέλος, στο παιχνίδι θεωρήθηκε πολύ γρήγορα ως ιδανική ευκαιρία για ανανέωση της πολιτικής σκηνής από όσους ανησυχούσαν για το «πολιτικό κενό» που δημιουργούσε η συσσώρευση της λαϊκής δυσαρέσκειας. 

Ιδίως τα ΜΜΕ -με πρωτοπόρες τις ναυαρχίδες του βουλγαρικού τύπου «24 Τσάσα» (24 ώρες) και «Τρουντ» (Εργασία), οι οποίες μοιράζονται ένα 70% της συνολικής κυκλοφορίας και ανήκουν στην ίδια εταιρεία (τη γερμανική WAZ)-, έσπευσαν από την πρώτη στιγμή να αγκαλιάσουν το εγχείρημα της «Αυτού Μεγαλειότητος» (όπως τον αποκαλούν όλα σχεδόν τα μέσα, πλην της σοσιαλιστικής «Ντούμα»). 

Από και και πέρα, οι προσπάθειες ανακοπής της πορείας του Συμεών με κάθε λογής (θεσμικά ή άλλα) προσχήματα, δεν μπορούσαν παρά να πέσουν στο κενό. Το αποτέλεσμά τους ήταν ακριβώς το αντίθετο: να ενισχύσουν τον τέως, «αποδεικνύοντας» τη «συνωμοσία» ποικίλων «σκοτεινών κέντρων» ενάντια στον εκλεκτό του λαού. 

Το Συνταγματικό Δικαστήριο απαγόρευσε στον τέως βασιλιά να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος της Δημοκρατίας (8.2.01), υπενθυμίζοντας τη συνταγματική εκείνη διάταξη που απαιτεί από τους υποψήφιους να είναι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας κατά την τελευταία πενταετία. Αυτός απαντά με την καταγγελία ότι το Σύνταγμα «στερεί από πολλούς Βούλγαρους, καλούς γνώστες της δυτικής τεχνογνωσίας, τη δυνατότητα συμμετοχής στην πολιτική ζωή της Πατρίδας μας, σε μία στιγμή κρίσιμη για την ανάπτυξή της» και διαβεβαιώνει τους οπαδούς του «που αναζητούν τρόπο να ψηφίσουν υπέρ του Συμεών, ότι θα μπορέσουν να το κάνουν». Στις 6 Απριλίου, ανακοινώνει τη δημιουργία του «Εθνικού Κινήματός» του. Η ανάγνωση τής ανακοίνωσής του, κατά την οποία αρνείται να απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση, μεταδίδεται ζωντανή από την ιδιωτική τηλεόραση.

Το πρωτοδικείο της Σόφιας αρνήθηκε να αναγνωρίσει το νέο κόμμα (23.4.01), εντοπίζοντας εννιά παραλείψεις ή παραβιάσεις της σχετικής νομοθεσίας στο καταστατικό του. Υπήρχαν όμως τουλάχιστον πενήντα πολιτικά κόμματα και κομματίδια εν υπνώσει, επισήμως αναγνωρισμένα στο παρελθόν, διατεθειμένα να προσφέρουν τον τίτλο τους για να στεγάσουν το εγχείρημα του τέως μονάρχη. Δυο από αυτά, το «Κόμμα Βουλγαρίδων Γυναικών» και το «Κίνημα Εθνικής Αναγεννήσεως», θα επιλεγούν τελικά από τον Συμεών -ως μέλη ενός συνασπισμού με όνομα ... αυτό του (μη αναγνωρισμένου) κόμματός του! 

Κάνοντας την ανάγκη φιλότιμο μπροστά στην πάνδημη κατακραυγή των ΜΜΕ, η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή θα δώσει στις 3 Μαΐου την έγκρισή της στο στρατήγημα. 

Οταν το Κ.Κ. Βουλγαρίας και ένα περιθωριακό κόμμα με την ονομασία «Φιλοπατρία 2000» θα προσφύγουν, διαμαρτυρόμενα, στο Ανώτατο Δικαστήριο, αυτό θα αποφύγει ακόμη και τα εξετάσει τις προσφυγές τους (11.5.01).

Σε όλο αυτό το διάστημα, οι δημοσκοπήσεις δεν έπαψαν να δίνουν στο «κόμμα του βασιλιά», ακόμη και πριν αυτό ιδρυθεί τυπικά, ένα σαφές προβάδισμα απέναντι στις υπόλοιπες δυνάμεις: χοντρικά ένα 27-41%, έναντι μόλις 14-21% της κυβερνητικής παράταξης και 10-17% του συνασπισμού «Για τη Βουλγαρία» των σοσιαλιστών και των συμμάχων τους. Σύμφωνα με τις ίδιες σφυγμομετρήσεις, η απήχηση του NDS-II είναι ισχυρή κυρίως στα λαϊκά στρώματα, με ισοκατανομή μεταξύ των αστικών κέντρων και της υπαίθρου. Αντίθετα, η SDS έχει τις δυνάμεις της συγκεντρωμένες κυρίως στην πρωτεύουσα, ενώ πάνω από το μισό των ψηφοφόρων του BSP κατοικούν σε χωριά (εφ. «Kapital», φ.20, Μάιος 2001). 

Ενας Αβραμόπουλος αλά βουλγαρικά

Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο της μαζικής υποστήριξης ανθρώπων που βρίσκονται στο κατώφλι της πείνας προς έναν ξενόφερτο αριστοκράτη, που ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο μιλάει τα βουλγαρικά αποκαλύπτει τη μακροχρόνια αποκοπή του από τη ζωή της χώρας; Η απέχθεια απέναντι στο πολιτικό κατεστημένο της τελευταίας ενδεκαετίας ασφαλώς δεν αρκεί. 

Πολύ πιο εύγλωττα είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν όταν αναλύσει κανείς τον πολιτικό λόγο του Συμεών:

*Κομψά διατυπωμένες γενικολογίες, που καταγγέλλουν τα πάντα και ταυτόχρονα δεν ενοχλούν κανέναν, διανθισμένες με το δέοντα μεσσιανισμό: «Είμαι αποφασισμένος περισσότερο από ποτέ να εκπληρώσω το καθήκον μου, αν λάβω ισχυρή υποστήριξη στις εκλογές», διακηρύσσει λ.χ. στις 8 Απριλίου. 

*Την εικόνα του δυναμικού και λαοπρόβλητου άντρα συμπληρώνουν κλασικά τρικ: κατά την επίσκεψή του στο Μπουργκάς, διαβάζουμε στην ενθουσιώδη «Στάνταρτ» (4/6/01), «ο βασιλιάς εντυπωσίασε τους εργάτες οδηγώντας ένα τρένο μόνος του, χωρίς τη βοήθεια κανενός»... 

*Απόρριψη του κομματικού συστήματος εν γένει -και, κατ' επέκταση, της ίδιας της πολιτικής: 

«Στόχος μου είναι η εγκατάλειψη του κομματισμού και η ένωση του βουλγαρικού έθνους σύμφωνα με τα ιστορικά ιδεώδη και τις αξίες που συντήρησαν τη δόξα του σε όλη την 1.300χρονη ιστορία του», διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο διάγγελμα της ίδρυσης του NDS-II από το Συμεών. 

*Τη θέση της πολιτικής αντιπαράθεσης παίρνουν έτσι κάποια γνώριμα σχήματα λόγου: «Ενα από τα μεγαλύτερα λάθη» της απερχόμενης κυβέρνησης, εξηγεί η επιτελής του κινήματος Λιούπκα Κατσάκοβα, «ήταν ότι προτίμησαν να κρυφτούν πίσω από τα φιμέ τζάμια των Μερσεντές τους και ξέχασαν πώς είναι τα βαγόνια της δεύτερης θέσης. 

*Η αποξένωση από τον απλό λαό τους έκανε υπερφίαλους». Πολύ χαρακτηριστικά, τον τίτλο της ίδιας συνέντευξης θα κλέψει μια άλλη βαρυσήμαντη διακήρυξη της -εκ Βρυξελλών ορμώμενης- 31χρονης συνεργάτριας του Συμεών:«Είμαι Ταύρος (στο ωροσκόπιο) ώς το μεδούλι» («Στάνταρτ» 5/6/01). 

*Η υπέρβαση του κομματισμού συνδυάζεται με το ελέω Θεού δικαίωμα του μονάρχη-πολιτευτή να επιλέγει τους συνεργάτες του αδιαφορώντας για το πολιτικό τους παρελθόν: «Αυτό που με ενδιαφέρει», δηλώνει, «είναι οι άνθρωποι να είναι ικανοί. Δεν πρόκειται να τους ρωτήσω σε ποιο κόμμα ανήκουν». Πολύ λογικά, αφού βασικός συνεργάτης και σχεδιαστής των κινήσεων του Συμεών δεν είναι άλλος από τον Στογιάν Γκάνεφ, τον βουτηγμένο στα σκάνδαλα πρώην υπουργό Εξωτερικών που έγινε διάσημος για τις σχέσεις του με τη σκοτεινή ακροδεξιά αίρεση του νοτιοκορεάτη Μουν! 

*Οσο για το ψηφοδέλτιο του κινήματος, εκεί παρελαύνουν οι πιο ετερόκλητες διασημότητες: δυο πανεπιστημιακοί, ένας τέως υπουργός Παιδείας, κάποιοι κεντρώοι βουλευτές, κυρίως όμως η δημοφιλής τηλεπαρουσιάστρια Μιλένα Μιλοτίνοβα κι ένας απίθανος γαλαξίας από αστέρια κι αστεράκια των ηλεκτρονικών ΜΜΕ...


Η πολιτική από την πίσω πόρτα

Το τέλος της πολιτικής, λοιπόν; Κάθε άλλο. Αυτό που μόλις διακρίνεται πίσω από την γκλαμουριά του Συμεών και της μεταμοντέρνας αυλής του, είναι η πιο σκληρή εκδοχή της βαλκανικής (αλλά και της ευρωπαϊκής, γενικότερα) δεξιάς. 

Επικεφαλής της ομάδας σχεδιασμού της εξωτερικής πολιτικής του NDS-II είναι ο πρόεδρος της «Βουλγαρικής Ατλαντικής Λέσχης», Σολομόν Πάσι. Ο ίδιος ο τέως βασιλιάς δεν κρύβει άλλωστε τις πολιτικές του συμπάθειες -συγκεκριμένα για την Ισπανία του Φράνκο, την οποία χαρακτηρίζει (σε συνέντευξή του της 12/4/01 προς το Γαλλικό Πρακτορείο)«ευρωπαϊκή χώρα όπου η δημοκρατία λειτουργούσε επί πολλά χρόνια»! 

Οσο για την οικονομία, εκεί τον πρώτο λόγο έχει μια ομάδα από νεαρούς θατσερικούς οικονομολόγους, με επικεφαλής τον τραπεζίτη (στο Λονδίνο) Νικολάι Ντιμιτρόφ. 

Το πρόγραμμά τους, όπως ξεκαθαρίζει ο τελευταίος στα ειδικευμένα ΜΜΕ, «ακολουθεί τη φιλοσοφία των ντοκουμέντων της Ενωσης Εργοδοτών Βουλγαρίας», θεωρώντας ότι «οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στη Βουλγαρία καθυστέρησαν υπερβολικά και θα πρέπει να επιταχυνθούν». Η συνταγή είναι απλή: «δραστική μείωση των κρατικών δαπανών», ιδιωτικοποίηση των ΔΕΚΟ και εκτεταμένες φορολογικές απαλλαγές στις επιχειρήσεις (AFP 18/5 & 5/6/01). 

Για τις μάζες -και τα λαϊκά φύλλα, που στηρίζουν το βασιλικό ψηφοδέλτιο- υπάρχει βέβαια το σωστό δόλωμα: ένα άτοκο δάνειο 5.000 λέβα (870.000 δρχ) σε όποιον θέλει ν' ανοίξει δική του επιχείρηση. Οι καταγγελίες των αντιπάλων του για «λαϊκισμό που απειλεί τη σταθερότητα της χώρας», θα προσδώσουν απλώς σ' αυτές τις υποσχέσεις μια επιπλέον νομιμοποίηση. 

Το επιχείρημα με τη μεγαλύτερη εμβέλεια αφορά, ωστόσο, την ευρωπαϊκή προοπτική της γειτονικής μας χώρας. «Δεν μπορείτε να μπείτε στην Ε.Ε. χωρίς τον Συμεών Β'», διακηρύσσει χαρακτηριστικά από τις στήλες της «Στάνταρτ» (23/4) κάποιος Μανουέλ Ντίας-Κριάδο, αριστοκράτης πιανίστας κι αντιπρόεδρος του «Ισπανο-βουλγαρικού Φόρουμ», εξηγώντας στους αναγνώστες ότι «και η Ισπανία δεν θα γινόταν δεκτή στην ΕΟΚ, αν δεν ήταν συνταγματική μοναρχία». 

Το συνηθισμένο σ' αυτές τις περιπτώσεις ανεπίσημο «γεύμα εργασίας» των πρεσβευτών της Ε.Ε. θα παρουσιαστεί από τα ΜΜΕ σαν «στήριξη της Ευρώπης προς το βασιλιά» (23/4/01). Ο τελευταίος, με τη σειρά του, δηλώνει ότι ώς το 2006 θα έχει βάλει τη Βουλγαρία στην Ενωση. 

«Ο Συμεών ενσαρκώνει την τελευταία ψευδαίσθηση των Βουλγάρων, ότι μπορεί να έρθει κάποιος να τους σώσει», συνοψίζει τις εξελίξεις των τελευταίων μηνών ο κοινωνιολόγος Ογκνιάν Μίντσεφ. Το ζήτημα, βέβαια, είναι τι θα συμβεί όταν κι αυτή η τελευταία ψευδαίσθηση διαλυθεί... 

(Ελευθεροτυπία, 17/6/2001)