Η ΚΥΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ


Η τρέλα με τον χρυσό

1.   2.   

Παγκοσμίως η εξόρυξη του χρυσού κρίνεται από την επιστημονική κοινότητα ως η πιο επικίνδυνη μετά τα πυρηνικά εργοστάσια βιομηχανική δραστηριότητα. Στη χώρα μας ετοιμάζονται κάμποσα χρυσωρυχεία και, αν εξαιρέσουμε τις τοπικές αντιδράσεις, λίγοι γνωρίζουν για τον επικείμενο... φόνο. 

Στη Χαλκιδική (όπως είδαμε στο πρώτο μέρος της έρευνάς μας, «Ιός» 24/6/2001), αλλά και στη Ροδόπη, στον Εβρο, στο Κιλκίς, στο Παγγαίο, στη Μήλο κ.ά., η τρέλα με το χρυσό εξαπλώνεται. 

Διάφορα εθνικά και πολυεθνικά επιχειρηματικά συγκροτήματα ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας έχουν πέσει με τα μούτρα στο σχεδιασμό χρυσοφόρων επενδύσεων. Αυτό σημαίνει εκατοντάδες τόνους κυανίου, εκατομμύρια τόνους κυανιούχων και άλλων τοξικών αποβλήτων, δηλητηριώδεις σκόνες και αέρια, εξάντληση αποθεμάτων νερού, υπερκατανάλωση ενέργειας και, προφανώς, καταστροφή του φυσικού τοπίου (που σε πολλές περιπτώσεις προστατεύεται από ειδικές ευρωπαϊκές ρήτρες), υποβάθμιση της αγροτικής, κτηνοτροφικής και τουριστικής δραστηριότητας.

Και παρότι έχουμε έναν υπουργό Περιβάλλοντος που δηλώνει ανοιχτά την αντίθεσή του σε αυτού του είδους τις επενδύσεις, οι υπηρεσίες του, όπως και των άλλων συναρμόδιων υπουργείων, ανταποκρίνονται θετικά στις επιδιώξεις των επιχειρήσεων εγκρίνοντας σταδιακά (και κομμάτι κομμάτι) την εγκατάσταση χρυσωρυχείων. «Η επένδυση του χρυσού», έλεγε ο Κ. Λαλιώτης, «αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα όχι μόνο για την υγεία των κατοίκων της (σ.σ. εννοεί των ανθρώπων της περιοχής όπου εγκαθίστανται τα χρυσωρυχεία), αλλά και για ένα μεγάλο τμήμα του Αιγαίου». 

Πού οφείλεται το παράδοξο; Γιατί σχεδιάζονται με κυβερνητική ευθύνη τόσες «βραδυφλεγείς βόμβες» στη χώρα; Οσοι από τους αναγνώστες μας παρακολουθούν προσεκτικά τις εξελίξεις, θα θυμούνται ότι η οικολογική ευαισθησία του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, όπως και πολλών άλλων δημοσίων παραγόντων, δυστυχώς αφορούσε το σχεδιαζόμενο εργοστάσιο χρυσού του γείτονα... Την επένδυση της Euro-Gold στην Πέργαμο της Τουρκίας απέναντι από τη Μυτιλήνη. Εκεί, η μέθοδος της κυάνωσης για την ανάκτηση του χρυσού κρίθηκε (σωστά) ότι είναι καταστροφική. Εδώ, η ίδια ακριβώς μέθοδος (με τις ίδιες επισφαλείς «εγγυήσεις» από τις ίδιες πάνω κάτω εταιρείες) θεωρείται... εθνικώς επωφελής. 

Αλλά ας μη σταθούμε περισσότερο στην πολιτική και ειδικότερα στη διπλωματική διγλωσσία, ειδικά όταν υπηρετεί τον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό. Το φαινόμενο είναι καθημερινό και γενικευμένο. 

Με... 60 χιλιάρικα

Στη Θράκη -παρά την εκφρασμένη αντίθεση του συνόλου των κατοίκων και όλων των τοπικών φορέων- προχωρούν ανεμπόδιστα και με την ενθουσιώδη προτροπή του κ. Πάχτα οι διαδικασίες δημιουργίας δύο χρυσωρυχείων, στις Σάπες Ροδόπης και στο Πέραμα Εβρου. Πολύ κοντά σε κατοικημένες περιοχές και με πρόβλεψη... καταστροφής ενός προστατευόμενου είδους μαύρης πεύκης. Το πρώτο χρυσωρυχείο είναι της εταιρείας «Μεταλλευτική Θράκης Α.Ε.» -που συγκροτήθηκε με τη συμμετοχή της αυστραλιανής Danae (51%) και της αγγλικής Greenwich (49%)- υπό τη διεύθυνση του πρώην υπαλλήλου του ΙΓΜΕ Δημ. Κωνσταντινίδη, και το άλλο της εταιρείας «Χρυσωρυχεία Θράκης Α.Ε.» με γενικό διευθυντή τον Γ. Σανούδο και συμμέτοχους: τη γνωστή και από τη Μήλο ελληνική επιχείρηση Αργυρομεταλλευμάτων και Βαρυτίνης (38%), την αυστραλιανή Normandy (44,4%) και την καναδική ΙΝΜΕΤ (22%). 

Επιπλέον, σύμφωνα με ανακοίνωση της Διανομαρχιακής Επιτροπής Ροδόπης (Ιούνιος 2001), «μετά την επίσκεψη του κ. Πάχτα στην περιοχή και τις θέσεις του υπέρ των εταιρειών χρυσού, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Ροδόπης καλείται να γνωμοδοτήσει για παρόμοια παρέμβαση σε περιοχή του Δήμου Φιλύρας. Στο νομαρχιακό συμβούλιο τίθεται ως θέμα η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για έρευνα χρυσού. Την έρευνα διεξάγει ο κ. Πλούμης Χατζηαγγέλου, ο οποίος εκμεταλλευόμενος τις δυνατότητες που του παρέχει ο μεταλλευτικός κώδικας, κατοχυρώνει με παράβολο 60.000 δρχ. περιοχές και μεταπουλά τα δικαιώματα που έχει κατοχυρώσει έναντι ποσού εκατοντάδων εκατομμυρίων στις πολυεθνικές του χρυσού. Εδώ θα πρέπει να διερευνηθεί και ο ρόλος του ΙΓΜΕ, μιας και υπάλληλοί του είναι οι κατεξοχήν πληροφοριοδότες του κυρίου αυτού. Παρά λοιπόν την εκφρασμένη αντίδραση κατά της εξόρυξης και μεταλλουργίας χρυσού του Δήμου Φιλύρας, αλλά και όλων των τοπικών παραγόντων και φορέων, η Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης, όπως και το ΥΠΕΧΩΔΕ, προσπαθούν να προωθήσουν τη μεταλλουργία χρυσού στην περιοχή μας». 

Μπορεί το νομαρχιακό συμβούλιο Ροδόπης στις 19/6/2001 να απέρριψε ομόφωνα τη «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» του κ. Χατζηαγγέλου για άδεια έρευνας χρυσού, όμως αυτό, όπως δείχνει η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας, δεν αρκεί για να αποτρέψει την επέλαση των χρυσοθήρων.

Και αν στο Δήμο Φιλύρας τα πράγματα βρίσκονται ακόμα στην αρχή, στις άλλες δύο τοποθεσίες (Σάπες και Πέραμα) οι αδειοδοτήσεις προχωρούν μαζί με τα εργοτάξια που πυκνώνουν και μόνο το Συμβούλιο της Επικρατείας (το οποίο θα συνεδριάσει στις 10 του ερχόμενου Οκτωβρίου) μπορεί να σταματήσει την επικείμενη κυάνωση της Θράκης. 

Οχι στα δηλητήρια

Μπορεί τα αθηναϊκά ΜΜΕ να αποσιωπούν το θέμα, ωστόσο η κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας και η επιστημονική δουλειά που έχει γίνει κατά των χρυσωρυχείων, με κέντρο κυρίως την ειδική ομάδα που συγκρότησε το ΤΕΕ-Θράκης, είναι εντυπωσιακή. 

Η θέση του ΤΕΕ που εκδόθηκε στις 16/6/2001 νομίζουμε ότι συμπυκνώνει με τον αρτιότερο τρόπο τα συμπεράσματα μιας μακρόχρονης μελέτης για τις αληθινές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, πέρα από την αισθητική υποβάθμιση και την αποψίλωση δάσους: 

«Η βίαιη επίδραση προς το περιβάλλον και τους ανθρώπους μπορεί να προκληθεί είτε από ατυχήματα είτε με τη μόνιμη δράση του προγράμματος. Ατυχήματα είναι δυνατόν να προκληθούν από αστοχίες στη στεγάνωση της λίμνης τελμάτων (με τα κυανιούχα) ή στο φράγμα της, καθώς το ίδιο το τέλμα είναι μια εν δυνάμει πηγή ανεξέλεγκτης ρύπανσης. Από τη διεθνή εμπειρία και την καταγραφή των ατυχημάτων μπορεί να αναφερθεί ότι δεν υπάρχουν 100% ασφαλή φράγματα και η συχνότητα των ατυχημάτων -ένα ατύχημα το χρόνο- επιβεβαιώνει την άποψη αυτή».

Επίσης το ΤΕΕ-Θράκης επισημαίνει την αυξημένη πιθανότητα «διαρροών της λίμνης τελμάτων προς τον υδροφόρο ορίζοντα», «τις επιφανειακές απορροές λόγω πλημμυρικών φαινομένων», αλλά και άλλες μορφές ατυχημάτων που μπορεί να προκληθούν «με ανεξέλεγκτα αποτελέσματα κατά τη διαδικασία μεταφοράς του κυανιούχου νατρίου προς τον τόπο επεξεργασίας». Οι σχεδιαζόμενες εγκαταστάσεις απαιτούν, εκτός από τις τεράστιες (και επιδοτούμενες από το κράτος) ποσότητες ενέργειας και «υπερκατανάλωση υδατίνων πόρων, οι οποίοι θα ήταν επωφελέστεροι για το κοινωνικό σύνολο σε άλλες χρήσεις». Η μελέτη του ΤΕΕ αναλύει και τη σχέση κόστους-ωφέλειας και καταλήγει πως «αβίαστα προκύπτει από την απαρίθμηση των προβλημάτων και τη σύγκριση με πιθανές ωφέλειες, ότι το ισοζύγιο είναι εξαιρετικά φτωχό». 

Ολη αυτή η ρύπανση και η σπατάλη φυσικών πόρων θα πραγματοποιείται μόλις 500 μέτρα από τον οικισμό των παλιννοστούντων Ποντίων και περίπου χίλια μέτρα από τις Σάπες. «Μάλιστα ένα μέρος του οικισμού των παλιννοστούντων βρίσκεται μέσα στα όρια της ζώνης που υφίσταται άμεση επίπτωση από τις δραστηριότητες και πολύ κοντά στα σημεία εξόρυξης (Οχιά, Αγιος Δημήτριος)», σημειώνουν στην προσφυγή τους στο ΣτΕ 54 φορείς και πρόσωπα του τόπου. 

Οι τόνοι των κυανιούχων ενώσεων που θα συσσωρεύονται είναι ικανοί, θεωρητικά, να εξολοθρεύσουν πολλά εκατομμύρια ανθρώπων. Για τον καθένα μας αρκούν περίπου 50 mgr κυανίου.

Παρόμοια εικόνα διαγράφεται και στην άλλη σχεδιαζόμενη μονάδα (Πέραμα- Πετρωτά). Δεν είναι μόνο το δάσος με το σπάνιο είδος της μαύρης πεύκης που θα θυσιαστεί, είναι και η υγεία των ανθρώπων. Οπως γράφει η αίτηση ακυρώσεως προς το ΣτΕ των 69 φορέων και προσώπων (δήμων, αγροτικών συλλόγων, συνεταιρισμών, ενώσεων πολιτών κ.ά.), «ο χώρος των μεταλλείων απέχει 350 μέτρα από το οριοθετημένο όριο του οικισμού του Περάματος, ενώ σε πολύ μικρή απόσταση βρίσκονται οι οικισμοί των Πετρωτών και του Κόμαρου. Η άμεση αυτή γειτνίαση των χώρων λειτουργίας του ορυχείου από τις κατοικημένες περιοχές εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των κατοίκων, είτε από τη σκόνη της θραύσης των υλικών, είτε από τη σκόνη από τη μετακίνηση των μεγάλων τροχοφόρων μεταφοράς (η οποία περιέχει κυανιούχα και βαρέα μέταλλα). Σε περίπτωση δε ατυχήματος ή κακής λειτουργίας των δεξαμενών καταστροφής κυανιούχων, οι επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον θα είναι άμεσες και πολύ σοβαρές. Είναι άλλωστε προφανές ότι η λειτουργία μιας οχλούσας δραστηριότητας αυτού του τύπου και μεγέθους στην περιοχή είναι τελείως ασύμβατη με τις υπάρχουσες κατοικημένες περιοχές και αντίκειται στο άρθρο 24 του Συντάγματος».

Μοιάζουν ωστόσο ψιλά γράμματα όλα αυτά μπροστά στο κυβερνητικό σχέδιο «ανάπτυξης» της Αν. Μακεδονίας και της Θράκης. Ο κ. Πάχτας δηλώνει με πείσμα ότι η «μάχη του χρυσού θα κερδηθεί». 

Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι επιθυμεί να κατατροπώσει το σύνολο των κατοίκων. Στις 12/6 μιλώντας για το πρόγραμμα των 17,5 τρισεκατομμυρίων δρχ. μέσω του Γ' ΚΠΣ, τα οποία εκτιμά και υπόσχεται ότι «με τη συστράτευση όλων» θα φτάσουν στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη τα επόμενα χρόνια, ρωτήθηκε για τις επιχειρούμενες εξορύξεις και ιδίως για αυτές της TVX στη ΒΑ Χαλκιδική - που όπως όλα δείχνουν θα ματαιωθεί από το ΣτΕ. Ο υφυπουργός Οικονομικών με χαρακτηριστικό τρόπο απέδειξε πόσο εύκολα ένας πολιτικός μπορεί να αποφύγει ένα συγκεκριμένο και αποδεδειγμένο πρόβλημα και απροσχημάτιστα να ταυτιστεί με τη στρατηγική και τη ρητορική του λόμπι των χρυσωρυχείων. 

Είπε, όπως διαβάζουμε στον «Παρατηρητή» της Κομοτηνής, ότι «αυτό που χρειάζεται είναι με ευαισθησία στο περιβάλλον, στις επόμενες γενιές και με ευαισθησία στις ανάγκες μιας περιοχής, που θέλει εισόδημα, αναπτυξιακό προϊόν και θέσεις απασχόλησης, να κινηθούμε αποτελεσματικά. Αυτό που δεν έγινε τις προηγούμενες δεκαετίες, όταν υπήρχαν αντίστοιχες μεταλλευτικές δραστηριότητες, πρέπει να καλυφθεί τώρα με τις νέες μεταλλευτικές δραστηριότητες. Το περιβαλλοντικό κόστος εάν δεν γίνει η μεταλλευτική δραστηριότητα στη Χαλκιδική θα είναι πολλαπλάσιο και τότε θα θρηνήσουμε πράγματι την καταστροφή της περιοχής για τις επόμενες γενιές μας»! 

Πώς τα έφερε η μοίρα και έτυχε το ίδιο επιχείρημα (ομολογουμένως αρκετά πρωτότυπο) να το δούμε διατυπωμένο και από τον πρόεδρο της TVX Hellas Ιωάννη Δραπανιώτη στην απάντησή του στην εφημερίδα μας λίγες μέρες αργότερα (βλέπε διπλανή στήλη). 

Με την ίδια βεβαιότητα και το ίδιο πάθος ο κ. Δραπανιώτης ισχυριζόταν ότι «μόνο η δημιουργία του εργοστασίου χρυσού θα αποτρέψει την περαιτέρω βλάβη του περιβάλλοντος από την παρούσα ανεξέλεγκτη κατάσταση». Εδώ πλέον φτάνουμε σε κωμικοτραγικές καταστάσεις, που ίσως να σχετίζονται με τα βουλιμικά σύνδρομα κάθε φορά που βρίσκεται κανείς απέναντι στο «πολύτιμο μέταλλο». Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από πολλές τρέλες και τραγωδίες για την απόκτηση του χρυσού. 

(Ελευθεροτυπία, 22/7/2001)