ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΠΑΠΑΧΕΛΑ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ

Ενας, δύο, πολλοί Ζεράρ ντε Βιλιέ

1. / 2.   

Οταν το περασμένο καλοκαίρι παρακολουθούσαμε τον Ζεράρ ντε Βιλιέ να συλλέγει "στοιχεία" για τη 17Ν, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα τον προλάβαιναν δυο Ελληνόπουλα με το δικό τους βιβλίο. Για μια ακόμα φορά νιώθουμε εθνικά υπερήφανοι. 
 

Λίγα λεπτά μετά την αποχώρηση των βάνδαλων κουκουλοφόρων από το βιβλιοπωλείο της Εστίας το μεσημέρι του προηγούμενου Σαββάτου και μόλις είχε ανακτήσει την ψυχραιμία του, ο Αλέξης Παπαχελάς προκάλεσε σε ανοιχτό διάλογο όσους έχουν κάτι να αντιτείνουν στο βιβλίο για τη 17Ν που έγραψε με τον Τάσο Τέλλογλου. Φυσικά έχει δίκιο. Τα βιβλία δεν απορρίπτονται με βία και τραμπουκισμούς, αλλά με στοιχεία και αντιπαράθεση επιχειρημάτων. 

Η κυκλοφοριακή επιτυχία του "17" -όπως ονομάζεται το βιβλίο- είναι δεδομένη. Από την πρώτη στιγμή επισκίασε τα άλλα παρόμοιας έμπνευσης που ρίχτηκαν στη χριστουγεννιάτικη αγορά και εξασφάλισε το δημόσιο έπαινο της πολιτικής ηγεσίας και των ΜΜΕ. Στην οικουμενική παρουσίασή του, ο κ. Χρυσοχοϊδης παρατήρησε ότι "το βιβλίο συνδέει με ανάγλυφο τρόπο τη συνολική εικόνα της τρομοκρατίας και η δημοσιογραφική έρευνα δίνει απαντήσεις σε πολλά ερωτηματικά που απασχόλησαν την ελληνική κοινωνία" (Το Βήμα, 14.12.02).

Πρόκειται για ανταπόδοση φιλοφρόνησης. Το βιβλίο αφιερώνεται "στους φίλους που μας έδειξαν τα 'χωράφια' τους" (σ.9) και βασική πηγή των συγγραφέων αποτελούν, όπως οι ίδιοι εξηγούν στον πρόλογο, στελέχη των διωκτικών αρχών τα οποία "έχουν ακόμη ευαίσθητες θέσεις που τους επιβάλλουν την επίσημη σιωπή". Δεν λείπουν και οι ύμνοι προς τους υφισταμένους του κ. Χρυσοχοϊδη: ο Νασιάκος είναι συντάκτης ενός "καταπληκτικού κειμένου" κι "ο μόνος άνθρωπος" που "έβρισκε πάντα τα κλειδιά για μικρά αλλά κρίσιμα κομμάτια του παζλ", ενώ ο Σύρος διακρίνεται για την "ευστροφία" και την "αποφασιστικότητά" του (σ.193).

Οι συγγραφείς διατυπώνουν κάποιες επιφυλάξεις για τη χρήση προανακριτικών καταθέσεων των συλληφθέντων, πολλές από τις οποίες αναιρέθηκαν στη συνέχεια. Κατέφυγαν σ' αυτό το υλικό, μας διαβεβαιώνουν, "διότι αποτελεί τη μόνη -έστω και αμφισβητούμενη από τους ίδιους- μαρτυρία από την πλευρά των πρωταγωνιστών της ιστορικής οργάνωσης" (σ.12). Στην πορεία της αφήγησης, ωστόσο, όχι μόνο αποφεύγουν μια τέτοια σχετικοποίηση, αλλά αποδεικνύονται περίεργα επιλεκτικοί. Το βιβλίο σταχυολογεί αποκλειστικά τα άπαντα των αδελφών Ξηρού (14 παραπομπές στον Σάββα, 5 στον Χριστόδουλο και 2 στον Βασίλη) και την εξίσου αμφιλεγόμενη κατάθεση του Παύλου Σερίφη (6 παραπομπές). Καμιά άλλη κατάθεση κατηγορουμένου δεν θεωρήθηκε άξια να χρησιμοποιηθεί ως πηγή. 

Τα "τεχνικά" λάθη

Η βιασύνη των συγγραφέων να προλάβουν την αγοραστική περίοδο των Χριστουγέννων εξηγεί ίσως ορισμένες τεχνικές αβλεψίες. Την επανάληψη π.χ. του ίδιου αποσπάσματος από την απολογία του Παύλου Σερίφη σε δυο διαφορετικά σημεία (σ.69 & 74), την εμβόλιμη παράγραφο για τη ΛΕΑ σε λάθος υποκεφάλαιο (σ.39) ή τη λανθασμένη χρονολόγηση της σύλληψης του Κουφοντίνα στα Σπάτα (σ.246) και του φύλλου της "Ε" με τη διαμαρτυρία του Τζωρτζάτου (σ.172). 

Λιγότερο προφανή είναι ωστόσο δεκάδες άλλα λάθη, από τα οποία ξεχειλίζει το βιβλίο. Εχουμε και λέμε, λοιπόν:

Οι συγγραφείς μάς πληροφορούν πως τα μέλη της οργάνωσης του (πατέρα) Γιωτόπουλου ονομάζονταν αρχειομαρξιστές "επειδή είχαν ως μοναδικό σημείο αναφοράς ένα 'αρχείο' κλασικών μαρξιστικών κειμένων" (σ.50). Στοιχειώδης ματιά στη σχετική βιβλιογραφία θα τους πληροφορούσε ότι η ονομασία προερχόταν από το περιοδικό "Αρχείον Μαρξισμού", που εξέδιδε η οργάνωση.

Η αντιδικτατορική οργάνωση ΠΑΜ αναφέρεται τη μια σαν "Πανελλήνιο Αγωνιστικό Μέτωπο" (σ.37) και την άλλη σαν "Πατριωτικό Αγωνιστικό Μέτωπο" (σ.52). Στην πραγματικότητα λεγόταν απλώς "Πατριωτικό Μέτωπο".

Στην οδό Μπουμπουλίνας, διαβάζουμε, στεγαζόταν "κτίριο της ΚΥΠ" (σ.65). Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για τη χουντική Ασφάλεια. Εξίσου λανθασμένα αναφέρεται απόπειρα των εξεγερμένων του Πολυτεχνείου να καταλάβουν το κτίριο. Προφανώς, έγινε μπέρδεμα με την επίθεση εναντίον του Υπουργείου Δημ. Τάξεως στην οδό Μάρνη. 

Ο Στέλιος Ράμφος περιγράφεται ως "ο ανατέλλων αστέρας στον κύκλο των νεαρών Ελλήνων αριστερών" του Παρισιού, για να αποκτήσει βάρος μια κόντρα του με το Γιωτόπουλο (σ.15). Είχε όμως εγκαταλείψει την Αριστερά πολύ πριν φύγει για τη Γαλλία.

Ο Βασίλης Βασιλικός θεωρήθηκε ύποπτος, γράφουν, "επειδή είχε μεταφράσει στα ελληνικά ένα βιβλίο του Μαριγκέλα, του γνωστού βραζιλιάνου θεωρητικού της ένοπλης πάλης" (σ.180). Οπως όμως ο ίδιος διευκρίνισε στην εκπομπή του Σταύρου Θεοδωράκη (ΝΕΤ 2.1.03), ο Βασιλικός δεν είχε μεταφράσει Μαριγκέλα, αλλά ένα κείμενο του Ρεζίς Ντεμπρέ για τους αντάρτες της Ουρουγουάης ("Μαθαίνοντας απ' τους Τουπαμάρος", Βρυξέλλες 1971, εκδ. 8 1/2). 

Το κίνημα του '68, διαβάζουμε, "αντιμετώπιζε σαν ένα είδος Ευαγγελίου το βιβλίο του Ρεζίς Ντεμπρέ 'Revolution de la Revolution'" (σ.25). Μόνο που ο πραγματικός τίτλος του βιβλίου είναι "Revolution dans la revolution" (Επανάσταση μέσα στην επανάσταση).

Λάθος είναι και ο ορισμός της έννοιας του "ένοπλου κόμματος", που επιχειρείται να ταυτιστεί με αυτή του "πολιτικού σκέλους" ή των "συμπαθούντων" (σ.63). 

Ο ευφάνταστος θεατρικός συγγραφέας Στρατής Καρράς, που έστειλε το 1990 τον Τσεβά να συλλάβει πρώην στελέχη του ΕΚΚΕ ως μέλη της 17Ν, αναγορεύεται, χωρίς να κατονομαστεί, σε "μέλος της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ" (σ.154). Προφανώς, οι αναγνώστες των αστυνομικών φακέλων τον μπέρδεψαν με τον Αντώνη Καρρά, μέλος της ΚΕ του κινήματος και γνωστό συμπαραστάτη τριτοκοσμικών αγωνιστών. 

"Ξέφρενος ρυθμός" ληστειών και "διαδοχικών ενεργειών" αποδίδεται στον Χρήστο Τσουτσουβή μέσα στο 1985 (σ.130). Στην πραγματικότητα, η δικογραφία που συντάχθηκε με βάση τα ευρήματα της γιάφκας του απαριθμεί μόνο μια ληστεία, ένα φόνο και τη μοιραία για τον ίδιο συμπλοκή στου Γκύζη. Αλλά και σ' αυτή την τελευταία, Τέλλογλου και Παπαχελάς θέλουν 3 ενόπλους να συμπλέκονται με τους αστυνομικούς (σ.130), αντί για τους 2 που αναφέρονται από αυτόπτες μάρτυρες και δικογραφία.

Το 1982-1986, πληροφορούμαστε, ο Αλεξάκης της ΚΥΠ πιέζει την ομόλογη γαλλική DST να ερευνήσει το ζήτημα της προκήρυξης στη Liberation. Οι Γάλλοι όμως "δεν βοηθούν, καθώς διστάζουν, όπως οι ίδιοι ομολογούν, 'να πάνε στον Σαρτρ ή στον διευθυντή της εφημερίδας' και να ζητήσουν πληροφορίες" (σ.124). Υποθέτουμε ότι θα τους ήταν ευκολότερο να εξηγήσουν ότι ο Σαρτρ είχε πεθάνει ήδη από τον Απρίλιο του 1980!

Οι συγγραφείς αναπαράγουν τέλος το γνωστό ψευδή ισχυρισμό ότι, το 1990, "πολιτικοί του ΠΑΣΟΚ επισκέπτονται για συμπαράσταση" στο νοσοκομείο τον αυτοτραυματισμένο από βόμβα Κυριάκο Μαζοκόπο (σ.158). Στην πραγματικότητα επισκέφθηκαν τους 3 συγκατηγορούμενούς του, που είχαν συλληφθεί χωρίς το παραμικρό στοιχείο κι αθωώθηκαν πανηγυρικά από το δικαστήριο (30.6.92).

Οι παραλήψεις

Ο Θεολόγος Ψαραδέλλης αναφέρεται απλά ως "γνωστός στο χώρο των Εξαρχείων" (σ.225), χωρίς λέξη για το πλούσιο αντιστασιακό του παρελθόν. 

Ο Κώστας Κωτσάκης "παραλείπεται" από την εκτενή αναφορά στην αποτυχημένη αντιστασιακή ενέργεια στην αμερικανική πρεσβεία το 1970, παρά το γεγονός ότι είναι ο μοναδικός ζων πρωταγωνιστής της υπόθεσης. 

Οι συγγραφείς "ξεχνούν" τη δίκη και τις καταδίκες αγωνιστών της "29ης Μάη" στη Θεσσαλονίκη, το Δεκέμβριο του 1968, όπως "ξεχνούν" επίσης τη δραστηριότητα της "20ής Οκτώβρη" στο εσωτερικό της χώρας κι όσα υπέστησαν από την Ασφάλεια και την ΕΣΑ τα συλληφθέντα μέλη της. 

Τέτοιου είδους αναφορές, ενδεχομένως θα σχετικοποιούσαν την εικόνα "τρομοκρατών εν τω γεννάσθαι" που αποδίδει το βιβλίο στις οργανώσεις της δυναμικής Αντίστασης. Εικόνα που εκφράζει πλήρως ο Πέτρος Τατσόπουλος, όταν μας προτρέπει ("Νέα" 14.12.02) να διαβάσουμε στο παράρτημα του βιβλίου "τις απολογητικές προκηρύξεις εκείνων που συντόνισαν κάποιο διάστημα το βήμα τους με το βήμα της 17Ν" - των αντιστασιακών, δηλαδή, αντιδικτατορικών οργανώσεων!

Η γενικευμένη "ανωνυμία"

Η γενικευμένη ανωνυμία των περισσότερων από τις μαρτυρίες που επικαλείται το βιβλίο καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε διασταύρωση κι έλεγχο της φερεγγυότητας των πληροφοριών.

"Κάποιος φίλος" του Γιωτόπουλου τον θυμάται, κατά τα φοιτητικά του χρόνια στο Παρίσι, να υπερασπίζεται τις σταλινικές θηριωδίες (σ.15).

"Κάποιος" θυμάται συζήτηση μεταξύ πρώην αντιστασιακών, τις πρώτες μέρες της Μεταπολίτευσης, στην οποία ο Γιωτόπουλος προτείνει ενέργεια με στόχο το σταθμάρχη της CIA (σ.58).

Τρία στελέχη της "20ής Οκτώβρη" διαφωνούν με τη διάλυση της οργάνωσης μετά το 1974: "ο Χρήστος Κασσίμης, ο Γιάννης Σερίφης και ένας ακόμη", το όνομα του οποίου οι συγγραφείς αποφεύγουν να μας πουν. "Στη διάρκεια της συζήτησης" αυτής, μας ενημερώνουν ωστόσο, "κάποιος από τους διαφωνούντες" προτείνει τη σύσταση του ΕΛΑ (σ.59).

"Ενας παλιός σύντροφος" του Γιωτόπουλου σχολιάζει ότι "αυτός ο άνθρωπος σκεφτόταν πάντοτε το θέαμα, τον αντίκτυπο της επόμενης ημέρας" (σ.73). Χωρίς άλλα στοιχεία, το σχόλιο χρησιμοποιείται για την εικονογράφηση μιας υποτιθέμενης κόντρας 17Ν-ΕΛΑ μετά το φόνο του Γουέλς. 

Σε "άνθρωπο που παρακολουθούσε από κοντά τις εσωτερικές διεργασίες της οργάνωσης", ανώνυμο φυσικά, αποδίδεται και η "πληροφορία" ότι το 1979-80 μέσα στον ΕΛΑ "πέφτουν μπουνιές" (σ.107).

Ολόκληρο σενάριο πλέκεται με αφορμή την αστυνομική σκευωρία κατά του Γιάννη Σερίφη το 1977. Η "αναγνώρισή" του, ισχυρίζονται, έγινε από "ανώνυμο πληροφοριοδότη" της αστυνομίας που είχε ακούσει σχετική συζήτηση σ' ένα καφενείο αλλά "αρνήθηκε να καταθέσει φοβούμενος τις συνέπειες" (σ.101). 

Τα μισόλογα

Κάποιος Αντρέας, "κολλητός" του Γιωτόπουλου απ' το Παρίσι, μαθαίνει το Σεπτέμβριο του 2002 για τη σύλληψή του κι εκφράζει τη στενοχώρια του γι' αυτό (σ.13). Το μικρό αυτό όνομα ταιριάζει σε δυο κατονομαζόμενους διαφορετικούς φίλους του Γιωτόπουλου. 

Ανώνυμο "άτομο" συνελήφθη επειδή "βρέθηκε αποτύπωμά του σε μια γιάφκα", και ως εκ τούτου θεωρείται απ' τους συγγραφείς "προφανώς ενεργό στον ΕΛΑ" (σ.244). Αν λεγόταν καθαρά ότι πρόκειται για το Γιώργο Μπαλάφα και ότι "γιάφκα" ήταν η κατοικία του ξαδέρφου του, Χρήστου Τσουτσουβή, το όλο επιχείρημα θ' ακουγόταν λιγότερο πειστικό.

Ορισμένες διατυπώσεις παραπέμπουν σε σταυρόλεξο, μόνο και μόνο για να εξυπηρετείται το "σασπένς" της αφήγησης. Πώς μεταφράζεται ο "αδελφός διάσημου πολιτιστικού παράγοντα της χώρας, ο οποίος είχε χρηματίσει σύμβουλος κορυφαίου πολιτικού για θέματα τρομοκρατίας" (σ.180); Και ποιος ακριβώς είναι -στην ίδια σελίδα- ο "γνωστός Ελληνας πολιτικός, ο οποίος αργότερα έγινε στόχος επίθεσης από το CBS";

Επιβαρυντικοί ισχυρισμοί διατυπώνονται, τέλος, με φραστικούς ακροβατισμούς. Τυπικό δείγμα: "Ο ΕΛΑ διατηρεί σημαντικές διεθνείς διασυνδέσεις στο χώρο της τρομοκρατίας. Το 1976 ο Ρολφ Πόλε, μέλος της γερμανικής τρομοκρατικής οργάνωσης 2 Ιούνη έρχεται στην Ελλάδα από την Υεμένη αναζητώντας καταφύγιο" (σ.97). Μάταια ο αναγνώστης θα αναζητήσει στη συνέχεια οποιαδήποτε σύνδεση ανάμεσα στις δυο προτάσεις. 

Οι "εξαφανισμένοι"

Για έναν από τους τρεις βασικούς υπόπτους που περιείχε η γαλλική λίστα το 1991, τον Γιάννη Φαρμάκη, αναφέρεται ότι "τα ίχνη του χάθηκαν από το Παρίσι". Οι συγγραφείς αποφεύγουν να μας πουν ότι μετά το Παρίσι ο κ. Φαρμάκης ήρθε στην Αθήνα και εργάστηκε μάλιστα επί χρόνια στο ίδιο δημοσιογραφικό συγκρότημα με αυτούς και στο Αθηναϊκό Πρακτορείο. 

Οταν "εξαφανίζονται" έτσι κοτζάμ επώνυμοι, τι μπορούσε να περιμένει ένας πράγματι εξαφανισμένος; "Ως την εξαφάνισή του, ο Μπρεγκέ είναι υπεύθυνος της Οργάνωσης Διεθνών Επαναστατών [του Κάρλος] για τις σχέσεις με τον ΕΛΑ", μας διαβεβαιώνουν οι συγγραφείς (σ.178). Φυσικά, δεν μπαίνουν στον κόπο να τεκμηριώσουν αυτό τον ισχυρισμό για έναν άνθρωπο που ζούσε νομιμότατα (και υπό διαρκή παρακολούθηση) στη χώρα μας, χωρίς να τον βαραίνει η παραμικρή κατηγορία.

Η "εσωτερική" πληροφόρηση

Με κάθε λεπτομέρεια περιγράφεται μια "συζήτηση σε έντονο ύφος", "σε ένα καφενείο κοντά στην πλατεία Κάνιγγος", μεταξύ Γιωτόπουλου και μη κατονομαζόμενων "ιδρυτικών στελεχών του ΕΛΑ", αμέσως μετά το φόνο του Γουέλς (σ.73-4). Λίγο περίεργα βέβαια όλα αυτά, για έναν τόσο προσεκτικό συνωμότη - αλλά ποιος θα τ' αμφισβητήσει; 

Για το φόνο του Μπάμπαλη μαθαίνουμε ακόμη και τις σχετικές εσωτερικές διεργασίες του ΕΛΑ - ότι λ.χ. η απόφαση πάρθηκε "κατά πλειοψηφία" μεταξύ των στελεχών της "ηγετικής ομάδας" (σ.106). Η τόση πληροφόρηση δεν εμπόδισε, ωστόσο, τους συγγραφείς να αναφέρουν ακόμη και λανθασμένη ημερομηνία του συμβάντος (12.1 αντί για 31.1.79). 

Μετά την αποχώρηση Τσουτσουβή, η 17Ν "αποσπά μερικά μέλη από τις τάξεις δυσαρεστημένων του ΕΛΑ" (σ.107). Κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται σε καμιά από τις ομολογίες των υποδίκων - ούτε, φυσικά, οι συγγραφείς μπαίνουν στον κόπο να το τεκμηριώσουν. Οπως δεν τεκμηριώνουν και την υποτιθέμενη "ανακούφιση" ΕΛΑ και 17Ν από το θάνατο του Τσουτσουβή (σ.130).

Οι συγγραφείς αναλύουν επίσης τι ακριβώς λέγανε "τα στελέχη του ΕΛΑ" στη 17Ν το 1994-95 -και μάλιστα "με αγανάκτηση" (σ.175). 

Ανάλογα στοιχεία επιστρατεύονται και στην περίπτωση της Ριανκούρ: "οι αρχές γνωρίζουν σήμερα" πως εκείνες ακριβώς τις μέρες "ο Γιωτόπουλος είχε μόλις εγκαταλείψει μια γυναίκα με την οποία διατηρούσε σχέσεις" και η οποία υποδεικνύεται ως πιθανή καταδότρια (σ.166). Ενα μήνα μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, η έγκυρη "Αυριανή" θα "αποκαλύψει" με τη σειρά της ότι το κάρφωμα έγινε απ' την Μ. Πενό, "για να εκδικηθεί τον Γιωτόπουλο, που την είχε κοπανήσει από το σπίτι με μια πιτσιρίκα" (17.1.03). 

Τα ψυχογραφήματα

Οι συγγραφείς δεν διστάζουν να προχωρήσουν σε βαθιές ψυχολογικές αναλύσεις. Περιγράφουν λ.χ. τη "θυελλώδη προσωπική σχέση" Σερίφη-Κασσίμη, διευκρινίζοντας μάλιστα ότι "περνάνε μια δύσκολη φάση στις προσωπικές τους σχέσεις στα μέσα του 1977" (σ.98). 

Πιο προχωρημένη είναι η πληροφορία ότι η εμφάνιση της 'Ε.Ο. 1η Μάη' "έθιξε τον εγωισμό" του Γιωτόπουλου, που κατά τα άλλα "ήταν έτοιμος να τα παρατήσει". Η εκτίμηση ανήκει σε "όσους παρακολουθούν την εξέλιξη της 17 Νοέμβρη", άγνωστο από ποια ακριβώς θέση (σ.133). Μιλάμε για το 1987, όταν η 17Ν βρισκόταν στο απόγειο της δράσης της!

Τα σενάρια - "ειδήσεις"

Στην επίθεση της 17Ν κατά του γιατρού Καψαλάκη φέρεται να συμμετέχει και "μία ομάδα ποινικών" (σ.132). Πηγή της "πληροφορίας" δεν αναφέρεται. Περιττό να υπενθυμίσουμε ότι από κανέναν κατηγορούμενο δεν έχει προβληθεί παρόμοιος ισχυρισμός. 

Θεωρείται δεδομένο ότι η "Ε.Ο. Οχτώβρης '80" ήταν η ομάδα του Τσουτσουβή (σ.114). Φυσικά, ούτε κι εδώ υπάρχει η παραμικρή τεκμηρίωση.

Η οργάνωση-φάντασμα ΕΜΑ (1985) θεωρείται, σύμφωνα με μια υπόθεση εργασίας των διωκτικών αρχών, σαν ο πρόγονος της "1ης Μάη" που εμφανίστηκε το 1987 ("Βήμα" 22.9.02, "Καθημερινή" 29.9.02, "Ελ. Τύπος" 5.10.02). Τέλλογλου και Παπαχελάς όχι μόνο υιοθετούν το σενάριο, εμφανίζοντάς το σαν αδιαμφισβήτητο γεγονός, αλλά δίνουν και δική τους ερμηνεία: η ονομασία ΕΜΑ χρησιμοποιήθηκε, μετά την αποτυχημένη βομβιστική ενέργεια στο σπίτι των Τσάτσων, "για να μην τη χρεωθεί η 1η Μάη" (σ.124) - η οποία δεν είχε, ωστόσο, ακόμη εμφανιστεί!

Υπάρχει μια αχαλίνωτη σεναριολογία περί "συμβολαίων-παραγγελιών" του Κάρλος προς τη 17Ν μέσω ΕΛΑ, σε σχέση με επιθέσεις της 17Ν κατά αμερικανικών στόχων το 1987-88 αλλά και εναντίον των ΜΑΤ το 1985. Η σεναριολογία αυτή έχει τη μορφή "ερωτημάτων που θέτουν ακόμη και σήμερα οι ελληνικές και αμερικανικές αρχές" (σ.122). Απάντηση δεν δίνεται, όμως η εντύπωση μένει.

Οι αντιφάσεις

Συνοδηγός του Τζωρτζάτου κατά τον "εντοπισμό" που οδήγησε στη γνωστή προσαγωγή του το 1993, μας διαβεβαιώνουν με σιγουριά, "ήταν ο Δημήτρης Κουφοντίνας" (σ.168). Λίγο παρακάτω, ωστόσο, πληροφορούμαστε ότι "μάλλον" ήταν αυτός (σ.224).

"Ο Χρυσοχοϊδης ακούει για πρώτη φορά το όνομα του Αλέξανδρου Γιωτόπουλου στα τέλη του 1999, από έναν άνθρωπο ο οποίος τον γνώριζε την περίοδο 1966-70 στο Παρίσι", διαβάζουμε στη σ.192. Τριάντα σελίδες νωρίτερα (σ.161) κι άλλες τόσες παρακάτω (σ.227), οι συγγραφείς αυτοδιαψεύδονται, πληροφορώντας μας ότι οι γαλλικές υπηρεσίες έχουν δώσει το όνομά του στην ΕΥΠ ήδη απ' το 1991! 

Οι καλές και οι κακές υπηρεσίες

Η "κακιά" CIA, μας πληροφορούν, αλώνιζε στην αντιτρομοκρατική εκεί γύρω στο 1990, βάσει προγενέστερης συμφωνίας συνεργασίας με τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ. "Η δράση της την περίοδο αυτή είχε πάρει σχεδόν ανεξέλεγκτες διαστάσεις" (σ.163). Η κυβέρνηση Μητσοτάκη την έβαλε στη θέση της. "Τη CIA διαδέχθηκε έτσι το FBI, οι άνδρες του οποίου ήταν πολύ πιο τυπικοί στη συνεργασία τους και πρόσεχαν πάντοτε να κινούνται σύμφωνα με το γράμμα του νόμου" (σ.164). 

Από την άλλη, βγάζει μάτι η ηρωοποίηση των βρετανών πρακτόρων που ήρθαν στην Ελλάδα μετά το φόνο του Σόντερς (σ.199). Ακόμη κι έτσι, ωστόσο, λίγο δύσκολο να χωνέψουμε τη διαβεβαίωση ότι, τις πληροφορίες του ο επικεφαλής του κλιμακίου της Ιντέλιτζενς Σέρβις τις άντλησε από "παλιά τεύχη αριστερών περιοδικών, όπως το 'Αντί', τα οποία βρήκε σε παλαιοπωλεία στο Μοναστηράκι" (σ.202)!

Η χαφιεδολογία

Οι διωκτικές αρχές φέρονται να γνωρίζουν σχεδόν τα πάντα, από την εποχή της χούντας μέχρι σήμερα. Η χουντική ΚΥΠ έχει πληροφοριοδότες στην "29η Μάη" (σ.30-1) και την "20ή Οκτώβρη" (σ.52), πρακτική που συνεχίζεται και μετά τη Μεταπολίτευση (σ.57). Ακόμα και η CIA γνωρίζει εκ των προτέρων τη συγκρότηση της 17Ν και τα σχέδιά της να χτυπήσει κάποιον αμερικάνικο στόχο στα τέλη του 1975 (σ.85). Ανώνυμος "συγγενής ενός εκ των δραστών" καρφώνει τον Γιάννη Σερίφη λίγο μετά το φόνο του Γουέλς (σ.90). Ανώνυμος "έλληνας υπάλληλος" της Liberation, που "εδώ και πολλά χρόνια μένει μόνιμα στις ΗΠΑ" ενημερώνει σύμφωνα με "έγκυρες πληροφορίες" τις αμερικανικές υπηρεσίες για το πώς έφτασε η προκήρυξη της 17Ν στα χέρια του ...Σαρτρ (σ.92). Στα τέλη του 1981, η ΚΥΠ πληροφορείται πάλι καταλεπτώς για "μια συζήτηση στην οποία συμμετέχουν στελέχη κυρίως του ΕΛΑ αλλά και άλλες προσωπικότητες του ένοπλου" (σ.116). Την εικόνα συμπληρώνουν η πρόταση της αντιτρομοκρατικής προς το συλληφθέντα Μπαλάφα για "συνεργασία με τις αμερικανικές υπηρεσίες" (σ.161) και "η αίσθηση ότι ο Μαρίνος είχε δώσει πολλά στοιχεία στους Αμερικανούς" που τον συνέλαβαν (σ.163).

Μεταπολίτευση = βία

Η Μεταπολίτευση παρουσιάζεται σαν μια εποχή αχαλίνωτης βιαιότητας, κι όχι ενός σταδιακού κι επίπονου εκδημοκρατισμού: "Η χώρα συγκλονίζεται από ένα αδιάκοπο κύμα διεκδικητικής βίας και μια ακόρεστη διάθεση συγκεκριμένων ομάδων για συγκρούσεις με την αστυνομία μετά από 7 χρόνια καταπίεσης" (σ.64). Δεν αμφιβάλλουμε ότι κάπως έτσι τη θυμούνται οι Σύρος και Νασιάκος, θα περίμενε όμως κανείς από δύο δημοσιογράφους που αγωνίστηκαν στις τάξεις κομμουνιστικών νεολαιίστικων οργανώσεων να έχουν μια κάπως πιο ισορροπημένη εκτίμηση. 

Οι "συνήθεις ύποπτοι"

Διατυπώνεται ο -παντελώς αναπόδεικτος- ισχυρισμός ότι στη δεκαετία του '70, η 17Ν "χρησιμοποιεί τις διασυνδέσεις του ΕΛΑ με δικηγόρους και την ικανότητά του να προωθεί τις απόψεις του στα ΜΜΕ" (σ.97). Δικηγόροι που υπερασπίστηκαν τους "συνήθεις ύποπτους" της εποχής και δημοσιογράφοι που διατύπωσαν ριζοσπαστική κοινωνικοπολιτική κριτική στιγματίζονται έτσι συλλογικά, ως ενεργούμενα των "τρομοκρατών".

Ο χώρος δεν επαρκεί για την παράθεση πολλών ανάλογων αποσπασμάτων του βιβλίου. Αρκούμαστε στην ενδεικτική αυτή επιλογή. Αν χρειαστεί, βέβαια, μπορούμε να επανέλθουμε.

(Ελευθεροτυπία, 26/1/2003)