ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΠΑΠΑΧΕΛΑ ΤΕΛΛΟΓΛΟΥ

Ενας, δύο, πολλοί Ζεράρ ντε Βιλιέ

1. / 2.   

"Θεσμικές μνήμες" και αμνησία

Μια από τις χαρακτηριστικές ανακρίβειες του βιβλίου αφορά το ξαναγράψιμο της ιστορίας των αντιτρομοκρατικών φιάσκων των τελευταίων 28 χρόνων, έτσι ώστε να βγαίνουν λάδι οι διωκτικές αρχές. Πρόκειται για χονδροειδή παραχάραξη των γεγονότων, με δύο βασικά χαρακτηριστικά: αποσιώπηση ή ελαχιστοποίηση της ταλαιπωρίας που υπέστησαν δεκάδες θύματα της αστυνομικής αυθαιρεσίας από τη μια, ερμηνεία των αστυνομικών αποτυχιών σαν αποτέλεσμα των πολιτικών πιέσεων της αντιπολίτευσης, που "έδεναν τα χέρια των αρχών", από την άλλη.

Οπως εύστοχα συνοψίζει το νόημα ο Νίκος Μπακουνάκης ("Βήμα" 5.1.03), το βιβλίο "μας δείχνει την αναποτελεσματικότητα των ελληνικών διωκτικών αρχών, τον αυτοενουχισμό τους μέσα στο κλίμα του 'δεξιού φόβου'" που (υποτίθεται ότι) κυριαρχούσε στη Μεταπολίτευση.

Μαθαίνουμε έτσι ότι, μετά το φόνο του Γουέλς, "η κυβέρνηση Καραμανλή δυσκολεύεται στη διεξαγωγή των ερευνών λόγω των αντιδράσεων του ΠΑΣΟΚ και της αριστεράς, που δημιουργούν την πεποίθηση πως τα μέλη των αντιδικτατορικών οργανώσεων πρέπει να θεωρούνται υπεράνω υποψίας" (σ.78-9). 

Πιο ενδιαφέρουσα είναι η περιγραφή του κυνηγητού που εξαπολύθηκε μετά το φόνο του υποδιοικητή των ΜΑΤ από τη 17Ν, τον Ιανουάριο του 1980. Ενώ αναφέρεται λεπτομερώς η γνωστή ενέδρα ασφαλιτών στο δημοσιογράφο της "Ε" Γιώργο Βότση (σ.108), αποσιωπούνται πλήρως τα δυο μαζικά πογκρόμ των ημερών: η σύλληψη 14 μελών της οργάνωσης "Λαϊκή Μετωπική Πρωτοβουλία", που εξέδιδαν το περιοδικό "Ο Νοέμβρης" (16.2.80) και, κυρίως, η σύλληψη του δημοσιογράφου -τότε- της "Ε" Γιώργου Οικονομέα κι άλλων 6 ατόμων στα Χανιά (17.2.80), η μεταφορά τους με στρατιωτικό αεροσκάφος στην Αθήνα και η προφυλάκισή τους επί μήνες μέχρι να απαλλαγούν με βούλευμα. Για κάποιους πληροφορούμαστε, απλώς, ότι είχαν προσαχθεί στην ασφάλεια επειδή "αρνούνται να καταθέσουν στην αστυνομία", γεγονός που εξανάγκασε το Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως να εκδώσει μια έντονα απολογητική ανακοίνωση (σ.109-10). 

Ανάλογη είναι η εικόνα που δίνουν οι συγγραφείς για την πρώτη οκταετία του ΠΑΣΟΚ, κατ' αυτούς τη "χρυσή εποχή" της ελληνικής τρομοκρατίας (σ.114-50), και την τριετία Μητσοτάκη. Εδώ η έμφαση δίνεται στην υποτιθέμενη προστασία του "βιότοπου των Εξαρχείων" (σ.119) από πολιτικούς του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς. Εύγλωττα υπονοούμενα συνοδεύουν επίσης την αποπομπή Παπαθεμελή από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης (σ.174). 

Μετά απ' αυτά, δεν πρέπει καθόλου να μας εκπλήσσει η μεταχείριση που οι συγγραφείς επιφυλάσσουν στον Ευάγγελο Μάλλιο. Ο χουντικός αρχιβασανιστής, ισχυρίζονται, "είχε αποταχθεί από το σώμα επειδή είχε κατηγορηθεί για βασανιστήρια και άλλες ενέργειες κατά τη δικτατορία" (σ.94). Στην πραγματικότητα, δεν είχε απλώς "κατηγορηθεί" αλλά καταδικαστεί ήδη δυο φορές (30.11.75 & 12.10.76), σε φυλάκιση 10 & 17 μηνών αντίστοιχα. Η μετατροπή των κατηγοριών από κακουργήματα σε πλημμελήματα, το γελοίο ύψος των ποινών και η απελευθέρωσή του συνιστούσαν ένα από τα πιο κραυγαλέα δικαστικά σκάνδαλα της εποχής. Ολα αυτά, Τέλλογλου και Παπαχελάς προτιμούν να τα παρακάμψουν προς όφελος μιας "ανθρώπινης" προσέγγισης: ο Μάλλιος είναι, μαζί με το σταθμάρχη της CIA Γουέλς, τα μόνα θύματα της 17Ν που "ζωγραφίζονται" αναλυτικά κατά τη στιγμή του θανάτου τους, με αναφορά στις τελευταίες του λέξεις κι άλλες λεπτομέρειες.

Το μνημόσυνο του αρχιβασανιστή ολοκληρώνεται με μια σκιαγράφηση των προσόντων του από τεχνική σκοπιά: "Ο Μάλλιος", διαβάζουμε, "εθεωρείτο 'θεσμική μνήμη' της Ασφάλειας, ο άνθρωπος που γνώριζε καλά πρόσωπα και πράγματα στο χώρο των αριστερών και αντιστασιακών οργανώσεων λόγω της προϋπηρεσίας του στην Υπηρεσία Πληροφοριών της Ασφάλειας Αττικής" (σ.94). Παραδόξως, η ίδια ακριβώς έκφραση ("θεσμική μνήμη") χρησιμοποιείται από τους συγγραφείς (σ.218) και για ένα άλλο άτομο: τον σημερινό αρχηγό της ΕΛΑΣ, Φώτη Νασιάκο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Αλέξης Παπαχελάς - Τάσος Τέλλογλου "17. Φάκελος 17 Νοέμβρη" (Αθήνα 2002, εκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας). Το σώμα του εγκλήματος. Η επίσημη παρουσίασή του έγινε από τον υπουργό Δημ. Τάξης Χρυσοχοϊδη και τη Ντόρα Μπακογιάννη.

17Ν "Οι προκηρύξεις 1975-2002" (Αθήνα 2002, εκδ. Κάκτος). Πλήρης συλλογή των κειμένων της 17Ν αλλά και των "μαϊμούδων" που κυκλοφόρησε η ΕΥΠ στο όνομά της. Προμηθευτείτε τον ειδικό σελιδοδείκτη, με την επιστολή Κουφοντίνα που επισημαίνει τη διαφορά.

Γιάννης Πρετεντέρης "Η αναμέτρηση. Ζωή και θάνατος της 17 Νοέμβρη" (Αθήνα 2002, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας). Ψυχανάλυση της ελληνικής κοινωνίας και της "ανοχής" της απέναντι στη δράση των τρομοκρατών. Πιο ενδιαφέρον το πρώτο κεφάλαιο, που αποκαλύπτει το συντονισμό επώνυμων δημοσιογράφων και Υπουργού Δημόσιας Τάξης 2-3 εβδομάδες πριν από τον αυτοτραυματισμό του Σάββα Ξηρού.

Βένιος Αγγελόπουλος "Κριτική για τον 'Φάκελο 17Ν' των Παπαχελά-Τέλλογλου" ("Ε" 22.1.2003). Η μοναδική μέχρι σήμερα σοβαρή δημόσια αμφισβήτηση του χαρακτήρα του βιβλίου και της εγκυρότητας των πληροφοριών του, από το γνωστό καθηγητή του ΕΜΠ και κατονομαζόμενο από τους συγγραφείς ως ιδρυτικό στέλεχος της αντιστασιακής οργάνωσης "29 Μάη".

ΔΕΙΤΕ

Ο επιθεωρητής Κάλλαχαν (Dirty Harry) του Ντον Σίγκελ (1971). Η κλασική οπτική των αστυνομικών λαγωνικών για τις ατομικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ως «όπλο» των παρανόμων. Κάθε προπάθεια ελέγχου της αστυνομικής αυθαιρεσίας προέρχεται από τους ίδιους τους εγκληματίες-τρομοκράτες, ενώ ακόμη και τα βασανιστήρια οφείλονται σε προσπάθεια των (αυτοτραυματιζόμενων) «κακών», των δικηγόρων και των υπερασπιστών τους να δημιουργήσουν προβλήματα στις διωκτικές αρχές.

(Ελευθεροτυπία, 26/1/2003)