ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Το τρίτο τέλος του εμφυλίου
1. / 2.
Το χρονικό μιας αδικίας
- Ένα από τα κύρια αιτήματα του δημοκρατικού κινήματος μετά την κατάρρευση της χούντας ήταν η επιστροφή των πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου πολέμου. Κατά τη συζήτηση του σχεδίου Συντάγματος στη Βουλή (22/4/75) ο Απόστολος Κακλαμάνης εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ είχε διατυπώσει την άποψη ότι πρέπει να αποδοθούν οι ιθαγένειες σε όλους τους πρόσφυγες, ακόμα και σ' εκείνους που είχαν δράση κατά της Ελλάδας στο εξωτερικό.
- Μια από τις πρώτες ενέργειες της πρώτης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ ήταν να επιτρέψει τον επαναπατρισμό των πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου πολέμου, σύμφωνα με το νόμο για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (1285/1982). Με κοινή απόφαση των υπουργών Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης (Γεννηματά και Σκουλαρίκη) επιτράπηκε ο επαναπατρισμός και αποδόθηκαν οι περιουσίες μόνο των "Ελλήνων το γένος" πολιτικών προσφύγων (106841/5-1-83). Η φωτογραφική εξαίρεση αφορούσε τους πρόσφυγες που κατάγονταν από την ελληνική Μακεδονία και κατοικούσαν κυρίως στην Δημοκρατία της Μακεδονίας της ενιαίας τότε Γιουγκοσλαβίας.
- Επί 20 χρόνια διατηρείται αυτή η αντιδημοκρατική διάκριση, η οποία επεκτείνεται και στο δικαίωμα επίσκεψης των πολιτών αυτών στο γενέθλιο τόπο τους, κάτι που είχε επιτραπεί από την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου τη δεκαετία του '60. Τα κόμματα της αριστεράς διαμαρτύρονται κατά καιρούς για την εξαίρεση, αλλά η ΚΥΠ (και στη συνέχεια η ΕΥΠ) που χειρίζεται το ζήτημα επισείει τον μπαμπούλα του μειονοτικού κινδύνου.
- Οι νόμοι 1539 και 1540/1985 που ρυθμίζουν τα ζητήματα των περιουσιών των πολιτικών προσφύγων αναφέρονται και πάλι σε "Ελληνες το γένος".
- Επιφανή στελέχη του ΠΑΣΟΚ διαπιστώνουν στο πέρασμα του χρόνου την αδικία. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Γιώργου Λιάνη, οι ίδιοι οι εμπνευστές της εξαίρεσης (Γιώργος Γεννηματάς, Ανδρέας Παπανδρέου) όταν διαπίστωσαν το πρόβλημα σε επιτόπιες επισκέψεις, δήλωσαν ότι πρέπει να απαλειφθεί η εξαίρεση. Όμως ο θάνατος του πρώτου και η ασθένεια του δεύτερου ανέβαλαν τη λύση.
- Στα τέλη της δεκαετίας του '80 επανέρχεται στην επικαιρότητα το ζήτημα. Το ΚΚΕ προβαίνει σε επίσημο διάβημα ζητώντας τον "επαναπατρισμό των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων σλαβικής καταγωγής" (Ριζοσπάστης, 20/10/88). Όμως η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ήδη παραπαίει.
- Στην προεκλογική του ομιλία στη Φλώρινα (15/4/89) ο Ανδρέας Παπανδρέου υπόσχεται την επιστροφή των δημευμένων περιουσιών των μετακατοχικών χρόνων. Στα επίσημα κρατικά έγγραφα γίνεται μια σκόπιμη σύγχυση μεταξύ "δωσίλογων" της κατοχής και "φυγάδων" του εμφυλίου.
- Ο Χαρίλαος Φλωράκης κατά την περίοδο της Οικουμενικής θέτει ανοικτά το ζήτημα σε δημόσια συζήτηση ενώπιον των Παπανδρέου, Μητσοτάκη και Ζολώτα.
- Ενόψει της ψήφισης του νόμου για την "άρση των συνεπειών του εμφυλίου" (1863/1989), οι υπηρεσίες του υπουργείου Εξωτερικών (επί Σαμαρά) κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και ζητούν να υπάρξει πρόβλεψη για "να μην επιτραπεί η επανεγκατάσταση στη χώρα αλλογενών μειονοτήτων" (631/19/ΑΣ5010/21.8.89).
- Τον Απρίλιο του 1990 το ΥΠΕΞ της Γιουγκοσλαβίας θέτει σε διάφορα διπλωματικά επίπεδα το ζήτημα των περιουσιών των προσφύγων. Οι ελληνικές αρχές ερμηνεύουν την κινητικότητα αυτή με την επικείμενη λήξη της προθεσμίας εφαρμογής των νόμων 1539 και 1540/85.
- Στις 25/1/96 συνέρχεται στην έδρα της ΕΥΠ το Συμβούλιο Πληροφοριών, υπό την προεδρία του τότε διοικητή της ΕΥΠ ναυάρχου Βασιλικόπουλου. Διαπιστώνεται "νομικό κενό και ασάφειες" στις διατάξεις που αφορούν τον επαναπατρισμό, και επισημαίνεται ότι έχει παύσει να ισχύει η συντακτική πράξη, βάση της οποίας έγιναν οι δημεύσεις των περιουσιών.
- Η αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Εξωτερικών εξετάζει το ενδεχόμενο καταβολής αποζημίωσης, χωρίς επαναπατρισμό.
- Η υπόθεση έρχεται κατά διαστήματα στο ελληνικό κοινοβούλιο με αφορμή ερωτήσεις εκπροσώπων του ΚΚΕ και του ΣΥΝ. Πρόκειται κυρίως για αναφορές σε ατομικές περιπτώσεις προσφύγων. Για πρώτη φορά τίθεται συνολικά το θέμα των προσφύγων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τον Μιχάλη Παπαγιαννάκη με ερώτησή του στις 9/4/03. Ο προεδρεύων του Συμβουλίου Τάσος Γιαννίτσης απέφυγε να δεσμευτεί με μια απάντηση. Όπως όμως αποδεικνύεται με τις σημερινές δηλώσεις του κ. Λοβέρδου, το υπουργείο Εξωτερικών έχει πλέον αποφασίσει να δώσει ένα τέλος σ' αυτήν την αδικία που ξεπέρασε το μισό αιώνα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Σχετικές έρευνες του "Ιού" στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία:
"Οι τελευταίοι πρόσφυγες" (4/8/1996)
"Η τελευταία πληγή του εμφυλίου"
(21/11/1999)
"Η ημιτελής λήξη του Εμφυλίου" (7/4/2001)
"Να γυρίσει η προσφυγιά!" (27/1/2002)
Γρηγόρη Φώτου "Αυτή είναι η αλήθεια για τους πολιτικούς πρόσφυγες" (Ριζοσπάστης, 22/2/02). Στο άρθρο του ο Πρόεδρος του ΚΣ της ΠΕΕΠΠ (Πανελλήνια Ενωση Επαναπατρισθέντων Πολιτικών Προσφύγων) επισημαίνει τα προσκόμματα που προβάλλονται από τις αρχές στον επαναπατρισμό ακόμα και των "Ελλήνων το γένος" πολιτικών προσφύγων.
Τάσου
Κωστόπουλου, «Η απαγορευμένη γλώσσα» (εκδ.
Μαύρη Λίστα, Αθήνα 2000). Ενας αιώνας κρατικής
καταστολής της γλωσσοπολιτισμικής
διαφορετικότητας των σλαβόφωνων Μακεδόνων
της Βόρειας Ελλάδας.
ΔΕΙΤΕ
Κυριακής Μάλαμα - Φανής Τουπαλγίκη,
«Εκτός ιστορίας - Βάσκο Καρατζάς»
(ΕΤ3, 21/3/2001). Αυτοβιογραφική αφήγηση ενός
πολιτικού πρόσφυγα του Εμφυλίου,
παλαίμαχου αγωνιστή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, η
επιστροφή του οποίου στη γενέθλια γη
εξακολουθεί να εμποδίζεται από το
ρατσιστικό αποκλεισμό της υπουργικής
απόφασης του 1982.
Τάσου Τέλλογλου, «Μαύρο Κουτί» (MEGA
17.5.2000). Εκπομπή αφιερωμένη στους πρόσφυγες
του Εμφυλίου που έχουν εξαιρεθεί από τον
επαναπατρισμό ως «μη Ελληνες το γένος».
(Ελευθεροτυπία, 8/6/2003)
www.iospress.gr ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ |