10 ΧΡΟΝΙΑ ΖΑΠΑΤΙΣΤΑΣ

Πρακτικές της εξέγερσης

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

1. / 2.   

Η στροφή των ΜΜΕ

Χωρίς αμφιβολία, οι Ζαπατίστας υπήρξαν κάποτε το επαναστατικό κίνημα με την προνομιακότερη κάλυψη από τα ΜΜΕ. Η κατάσταση αυτή έχει αλλάξει εδώ και καιρό. Απασχολημένα με άλλες -σαφώς αιματηρότερες- αναμετρήσεις, τα διεθνή μέσα δεν δείχνουν πια ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ένα κίνημα που θέλει περισσότερο να οικοδομήσει παρά να καταστρέψει.

**«Στα φετινά δεκάχρονα», επισημαίνει η Γκλόρια Μουνιός Ραμίρες, «τα κυριότερα τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικοί σταθμοί, όλες οι εφημερίδες και τα περιοδικά του Μεξικού έκαναν αφιερώματα στο ίδιο μήκος κύματος: ο EZLN δεν υφίσταται πλέον. Ηταν περίεργο να βλέπεις αυτά τα εξώφυλλα με τη φωτογραφία του Μάρκος και τον τίτλο "Ο Μάρκος δεν υπάρχει πια". Ολα αυτά, ειδικά αφιερώματα και δίωρα προγράμματα, για να πουν πως οι Ζαπατίστας τέλειωσαν για την κοινή γνώμη, ότι δεν την ενδιαφέρουν ούτε τους παρακολουθεί, ότι είναι διασπασμένοι, ότι δεν έχει μείνει πλέον τίποτα!»

**Μήπως αυτό οφείλεται, εν μέρει τουλάχιστον, στο σνομπάρισμα των ΜΜΕ από τους ίδιους τους Ζαπατίστας; Ολο και συχνότερα συναντάμε, άλλωστε, ρεπορτάζ που κάνουν λόγο για «κλείσιμο» της οργάνωσης απέναντι στους δημοσιογράφους. Η συνομιλήτριά μας παραδέχεται ότι υπάρχει μια κάποια στροφή: «Πιστεύω ότι σ' αυτή τη φάση οι Ζαπατίστας δεν φλερτάρουν με τα ΜΜΕ, γιατί η κυριότερη μέριμνά τους δεν είναι πια η διασπορά του μηνύματός τους, όπως ήταν άλλοτε. Σήμερα, το βασικό τους στοίχημα είναι η οικοδόμηση, αυτό φέρνουν σε πέρας, χωρίς φλας, χωρίς κάμερες, χωρίς μαγνητόφωνα...». 

**Μια άλλη πτυχή της δημόσιας εικόνας του κινήματος συνδέεται με την πληθωρική παρουσία του Υποδιοικητή Μάρκος, ο ποιητικός λόγος του οποίου αποτέλεσε μια ευχάριστη ανανέωση σε σχέση με τις «ξύλινες» παραδόσεις της επαναστατικής αριστεράς. 

Κι όμως, στη συνέντευξη που περιλαμβάνεται στο βιβλίο της Γκλόρια, την πρώτη του εδώ και μια τριετία, ο ίδιος ο Subcomandante εμφανίζεται ιδιαίτερα αυτοκριτικός επ' αυτού. «Αν μπορούσαμε να επιστρέψουμε πίσω στο χρόνο», δήλωσε, «αυτό που δεν θα ξανακάναμε θα ήταν το να γυρίσουμε και να ενθαρρύνουμε την υπερβολική μεγέθυνση της εικόνας του Μάρκος». 

**Υπάρχει άραγε η αίσθηση ότι η προσωποποίηση αυτή του EZLN ήταν ένα λάθος; «Πρόκειται για προσωπική εκτίμηση του Sub», δηλώνει η συνομιλήτριά μας. «Πολλοί άλλοι είναι της γνώμης ότι χάρη ακριβώς σ' αυτόν, στο διάλογό του με την κοινωνία, στάθηκε δυνατόν να μεταδοθεί ο λόγος των Ζαπατίστας σ' όλο τον κόσμο και να βρει ανταπόκριση. Ετσι και ρωτήσεις οποιοδήποτε μέλος της ζαπατιστικής κοινότητας αν θεωρεί υπερβολική την εικόνα του Μάρκος, θα σου απαντήσει "όχι"». 

**Εξίσου σαφής είναι ο δικός της απολογισμός της δεκαετίας: «Κεντρική ιδέα των φετινών αφιερωμάτων ήταν ότι "όλα αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν". Πρόκειται για οπτική όχι μόνο λανθασμένη αλλά και κακόβουλη. Γιατί όποιος πάει σε οποιαδήποτε εξεγερμένη ιθαγενή κοινότητα μπορεί να δει, να ψηλαφήσει, να αισθανθεί τις αλλαγές που έχουν επέλθει. Οχι μόνο τα προγράμματα της υγείας ή της εκπαίδευσης (ότι στις ζαπατιστικές ζώνες έχουν λ.χ. εξαλείψει τις παρασιτικές κι αναπνευστικές ασθένειες ή το ότι τα παιδιά πηγαίνουν σχολείο, πράγματα πολύ συγκεκριμένα και διαπιστώσιμα), αλλά και μια άλλη αλλαγή, εξίσου σημαντική: ο ιθαγενής δεν σκύβει πια το κεφάλι, έχει μια περηφάνια για την ταυτότητά του, για τις διεκδικήσεις του, για την αντίστασή του. Η μεξικάνικη κοινωνία, που ήταν παραδοσιακά ρατσιστική απέναντι στους ιθαγενείς, τώρα πια δεν είναι όπως πριν. Υπάρχει ένας κάποιος σεβασμός απέναντι σε όλες τις ιθαγενείς κοινότητες, σεβασμός που κερδήθηκε μέσα σ' αυτή τη δεκαετία. Κι αυτό δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί!»



ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Gloria Mu~noz Ramίrez 
«EZLN. 20 y 10, el fuego y la palabra» (Πόλη του Μεξικού 2003, εκδ. Rebelda & La Jornada). 
Το βιβλίο της Γκλόρια Μουνιός Ραμίρες για τα 20 χρόνια από τη σύσταση και τα 10 από τη δημόσια εμφάνιση του EZLN. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει αναμνήσεις παλιών πολεμιστών από την εποχή της παρανομίας και την προετοιμασία της εξέγερσης. Το δεύτερο καταγράφει αναλυτικά τις εξελίξεις της δεκαετίας 1994-2003 και, σύμφωνα με τον Subcomandante Μάρκος, αποτελεί «την πληρέστερη μέχρι σήμερα καταγραφή της δημόσιας δράσης του ζαπατισμού». Το τρίτο μέρος είναι μια συνέντευξη του ίδιου του Sub, εν είδει απολογισμού της εικοσαετίας.

Subcomandante Marcos
EZLN «Ζαπατίστας. Η φλόγα της εξέγερσης» (Αθήνα 1996, εκδ. «Στάχυ»). 
Συλλογή κειμένων της Γεν. Διοίκησης του EZLN και του Υποδιοικητή Μάρκος, από τα δύο πρώτα χρόνια της εξέγερσης.

«Σήματα καπνού». 
Εξαιρετικά επιμελημένο «Δελτίο πληροφόρησης για την άλλη Αμερική». Εκδίδεται την τελευταία πενταετία σε τακτά διαστήματα (μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει 18 τεύχη), καλύπτοντας -μεταξύ άλλων-αναλυτικά την πορεία του ζαπατιστικού κινήματος.


ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ

Ejercito Zapatista de Liberaciόn Nacional (http://www.ezln.org). 
Η ημιεπίσημη ιστοσελίδα των Ζαπατίστας, στημένη ήδη από το 1994 από μέλη του διεθνούς κινήματος αλληλεγγύης. Περιλαμβάνει το σύνολο των ανακοινωθέντων του EZLN και άλλα ντοκουμέντα.

«La Jornada» (http://www.jornada.unam.mx/). 
Η καθημερινή εφημερίδα του Μεξικού με την πληρέστερη κάλυψη του ζαπατιστικού κινήματος.

«Zapatistas, crόnica de una rebeliόn» (2003). 
Δίωρο ντοκιμαντέρ με την ιστορία του ζαπατιστικού κινήματος. Κοινή παραγωγή της εφημερίδας «Jornada» και της ανεξάρτητης ομάδας κινηματογραφιστών Canal 6 de Julio.
 
 

(Ελευθεροτυπία, 1/2/2004)