Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ

"Πώς έφτιαξα τα ΜΑΤ"

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

1. / 2.   

Μεταλλάξεις του "εσωτερικού εχθρού"

Μια πλευρά του κατασταλτικού εκσυγχρονισμού στα χρόνια της Μεταπολίτευσης αποτυπώνεται στις διαδοχικές εκδόσεις του βιβλίου του Ηλία Ψυχογιού. Αναφερόμαστε στην εικόνα του "εσωτερικού εχθρού" που αντιμετωπίζουν οι άντρες των ΜΑΤ. Παρά τον τεχνικό τους χαρακτήρα, τα εκπαιδευτικά αυτά εγχειρίδα περιέχουν (κυρίως στην εισαγωγή τους) μια συνοπτική αλλά αρκετά εύγλωττη περιγραφή αυτής της μετάλλαξης.

Το πρώτο εγχειρίδιο κυκλοφόρησε το 1966, μετά τα Ιουλιανά. Η αναφορά στον "εχθρό" είναι εδώ μάλλον συμβατική -κι οπωσδήποτε εναρμονισμένη με τον επίσημο αντικομμουνισμό της εποχής. Αντίπαλος είναι το ΚΚΕ και στόχος της αστυνομίας η προστασία του απειλούμενου κοινωνικού καθεστώτος:

"Η Αστυνομία έχει ως κυρίαν αποστολήν την πρόληψιν και καταστολήν των εγκλημάτων ως και την διασφάλισιν της ησυχίας, ειρήνης και τάξεως. Η ειρήνη όμως, η ησυχία και τάξις, συχνά διαταράσσονται υπό συναθροίσεων, διαδηλώσεων και άλλων οχλοκρατικών εκδηλώσεων. Γνωστή είναι εις πάντας η καταστροφική δύναμις του όχλου, ιδια όταν το κινούν ελατήριον είναι πολιτικόν ή οικονομικόν.

Κατά την αντιμετώπισιν των συναθροίσεων, δεν πρέπει να διαφεύγη της προσοχής των Αστυνομικών ότι αύται αποτελούν το σπουδαιότερον μέσον εις χείρας των κομμουνιστών προς επικράτησιν των ανατρεπτικών των σχεδίων εις βάρος της καθεστηκυίας τάξεως.

Ούτοι δρουν βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου, όπερ κατατείνει εις το να παρασύρη τους συναθροισθέντας εις πράξεις αντιβαινούσας προς τους αρχικούς σκοπούς της συναθροίσεως, επί τω τέλει όπως, δια των μεμονωμένων ή ομαδικών πράξεων βίας κατά προσώπων ή πραγμάτων υπό του πλήθους, προκαλέσουν την βιαίαν επέμβασιν της Αστυνομίας, ήτις επέμβασις δυνατόν να εξερεθίση το πλήθος και διεγείρη τούτο κατά της Αρχής" ("Συναθροίσεις και οχλοκρατικαί εκδηλώσεις. Αντιμετώπισις αυτών", Αθήναι 1966, σ.3-4).

Οι διατυπώσεις αυτές επαναλαμβάνονται κατά λέξη και στη δεύτερη εκδοχή του εγχειριδίου, που κυκλοφόρησε επί δικτατορίας ("Οχλοκρατικαί εκδηλώσεις. Δακρυγόνα", Αθήναι 1969, σ.3-4). Η εικονογράφηση και των δυο βιβλίων προέρχεται σχεδόν στο σύνολό της από τα Ιουλιανά.

Μετά το καλοκαίρι του 1974 και τη νομιμοποίηση των δυο ΚΚΕ, ο "εσωτερικός εχθρός" μετατοπίζεται πια στο πρόσωπο των "εξτρεμιστών" και των "αναρχικών στοιχείων", που αμφισβητούν τις μεταπολιτευτικές ισορροπίες:

"Αι δημόσιαι συναθροίσεις απετέλεσαν και θα αποτελούν πάντοτε αφορμάς εις τα εξτρεμιστικά και αναρχικά στοιχεία να μεταβάλλουν τας ειρηνικάς συναθροίσεις εις ταραχώδεις και ούτω να επιτυγχάνουν άλλους σκοπούς και όχι τους τιθεμένους υπό των οργανωτών αυτών" ("Δημόσιαι συναθροίσεις και αντιμετώπισις αυτών υπό της Αστυνομίας", Αθήναι 1977, σ.3). Η ίδια διατύπωση επαναλαμβάνεται αυτούσια και στην τελική μορφή του εγχειριδίου, το 1979.

Η εκδοχή του 1977 παραθέτει συγκεκριμένα φωτογραφικά παραδείγματα "ειρηνικών" και "οχλοκρατικών" συναθροίσεων. Ως "ειρηνικές" αποτυπώνονται μια μαζική πορεία της Μεταπολίτευσης (σ.7), το γιουχάισμα της προεκλογικής ομιλίας του Γαρουφαλιά (σ.9) και μια συγκέντρωση του ΚΚΕ Εσωτερικού (σ.15). Ως "οχλοκρατικές", τα προδικτατορικά επεισόδια του Παναθηναϊκού (1964), τα Ιουλιανά του 1965 και οι μεταπολιτευτικές συγκρούσεις της 23ης Ιουλίου 1975 και της 25ης Μαΐου 1976.

Μια γλαφυρή περιγραφή της ανάδυσης ενός νέου εχθρού θα γίνει επίσης στο τελευταίο βιβλίο, κατά την περιγραφή της απαγορευμένης τέταρτης πορείας του Πολυτεχνείου (26.11.77): "Την 20.00 ώραν, μία ομάς, αποτελουμένη από 700-800 περίπου άτομα, κινούμενη από το Πολυτεχνείον επί της οδού Πατησίων, εβάδιζεν προς την οδόν Σταδίου. Τα μέλη της ομάδος εκραύγαζαν συνθήματα ως 'φωτιά στην ...', 'θάνατος στους ...' (όλα τα συνθήματα δηλαδή ήσαν φωτιά και θάνατος). Ολοι αυτοί ήσαν αναρχικοί" (σ.124).

Ακολούθησε η περικύκλωση των διαδηλωτών και το λιάνισμά τους από τα ΜΑΤ. "Οι αναρχικοί", πανηγυρίζει ο κ. Ψυχογιός, "έλαβαν ένα καλό μάθημα. Αντελήφθησαν εκείνην την βραδυά, ότι το Κράτος είναι πανίσχυρον και όποιος αντιτάσσεται προς τας επιταγάς του, υφίσταται σοβαράς συνεπείας" (σ.126).
 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ
 

Θεόδωρος Συρογιάννης, "Θέματα Ασφαλείας" (Αθήναι 1962). Γενικό εγχειρίδιο συνταγμένο από τον υπομοίραρχο της Χωροφυλακής που μετείχε στην πρώτη εκπαιδευτική αποστολή στις ΗΠΑ. Περιλαμβάνει κεφάλαιο με τίτλο "αντιμετώπισις οχλοκρατικών συναθροίσεων".

Ηλίας Ψυχογιός,
"Συναθροίσεις και οχλοκρατικαί εκδηλώσεις. Αντιμετώπισις αυτών" (Αθήναι 1966).
"Οχλοκρατικαί εκδηλώσεις. Δακρυγόνα" (Αθήναι 1969).
"Δημόσιαι συναθροίσεις και η αντιμετώπισις αυτών υπό της αστυνομίας" (Αθήναι 1977).
"Δημόσιαι συναθροίσεις" (Αθήναι 1979).
Τα τέσσερα εγχειρίδα του δημιουργού των ΜΑΤ καλύπτουν ολόκληρη την περίοδο της μετάβασης από τις μετεμφυλιακές στις σύγχρονες μεθόδους καταστολής διαδηλώσεων.

Χρήστος Μπρατάκος, "ΜΑΤ. Οι κρανοφόροι" (Αθήνα 1984, εκδ. Αιγόκερως). Αυτοβιογραφική αφήγηση ενός ΜΑΤατζή της Μεταπολίτευσης, που εγκατέλειψε την υπηρεσία μετά τη σφαγή του "Πολυτεχνείου" του 1980.

Δημήτρης Μπελαντής, "Αναζητώντας τον 'εσωτερικό εχθρό'. Διαστάσεις τηςε αντιτρομοκρατικής πολιτικής" (Αθήνα 2004, εκδ. Προσκήνιο). Σφαιρική ανάλυση των κατασταλτικών πρακτικών στην Ελλάδα και την αναπτυγμένη Δύση. Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην "αντιτρομοκρατική" πολιτική, αλλά αναλύει όλο το φάσμα της πάταξης του "εσωτερικού εχθρού" στις κοινωνίες του όψιμου καπιταλισμού. Ειδική αναφορά στη Μεταπολίτευση και όσα ακολούθησαν.

ΔΕΙΤΕ

Νίκου Καβουκίδη, Μαρτυρίες (1975). Ντοκιμαντέρ με τις εξελίξεις της κρίσιμης διετίας 1973-75. Περιλαμβάνει την πρώτη δημόσια εμφάνιση των θωρακισμένων της Χωροφυλακής (7.2.1975) κι εκτεταμένα πλάνα από τις συγκρούσεις ΜΑΤ-οικοδόμων στις 23 Ιουλίου 1975.

(Ελευθεροτυπία, 1/8/2004)