Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟΝ ΞΕΝΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ 

Σελιλόιντ με περικεφαλαία
 

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

1. / 2.   

Η «Μαρίνα» και το ψαλίδι

Η μεταφορά ενός βιβλίου στη μεγάλη οθόνη συνοδεύεται συχνά από την αλλοίωση κρίσιμων (αλλά ενοχλητικών ή απλώς «αντιεμπορικών») σημείων του αρχικού κειμένου.

Συνήθως οι λάτρεις του πρωτοτύπου κάνουν λόγο για λογοκρισία, αν και εξίσου συχνά ο συγγραφέας του έχει βάλει κι αυτός το χεράκι του (με το αζημίωτο ή χάριν προβολής) στην όλη δουλειά. Η περίπτωση του «στρογγυλέματος» των ακραίων αντιεαμικών αναφορών του Λουί ντε Μπερνιέρ κατά την πρόσφατη κινηματογραφική μεταφορά του «Μαντολίνου του λοχαγού Κορέλι» αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα. Χάρη στην αδημοσίευτη αλληλογραφία (1958) του βιομήχανου και συγγραφέα Χρήστου Ζαλοκώστα με τον πρόεδρο της υπερατλαντικής «20th Century Fox», Σπύρο Σκούρα, που φυλάσσεται στο ΕΛΙΑ, παίρνουμε μια γεύση από τις διαβουλεύσεις που καταλήγουν σε μια τέτοια «προσαρμογή».

*Αντικείμενό της είναι η κινηματογραφική μεταφορά της «Μαρίνας», ενός ακραία αντικομμουνιστικού μυθιστορήματος του Ζαλοκώστα με θέμα τη σεξουαλική διαφθορά και το σαδισμό των κομμουνιστών κατά τον Εμφύλιο. Από επιστολή του συγγραφέα (και σεναριογράφου) πληροφορούμαστε ότι «το καθήκον που του ανέθεσε» η εταιρεία «είναι διπλό: αφορά από τη μια το ζήτημα "γιατί οι Αμερικανοί δεν είναι αρεστοί στην Ευρώπη" και, από την άλλη, μια ερωτική ιστορία». Από τα συμφραζόμενα διαπιστώνουμε, επίσης, ότι το μόνο που έχει μείνει από το αρχικό βιβλίο είναι τα βασικά πρόσωπα του love story.

*Ο Ζαλοκώστας επανέρχεται (17.5.58), προσπαθώντας να «χωρέσει» στην ταινία κάτι από το μυθιστόρημά του: «Εάν κριθή ως ανεπαρκές το scenario που σου έστειλα, δεν νομίζεις ότι θα ήτο δυνατόν να του δώσωμε μεγαλυτέραν δραματικότητα αν μεταχειριζόμεθα περισσότερο το πραγματικό κείμενο του βιβλίου "Μαρίνα";

»Καταλαβαίνω ότι οι σημερινές σχέσεις της FOX με την Σοβιετική Ρωσία είναι τέτοιες ώστε δεν θα έπρεπε να μπουν στο scenario οι αγριότητες των Ελλήνων κομμουνιστών που περιγράφονται στο βιβλίον μου. Ωστόσο θα μπορούσε, χωρίς ζημιά, να παρουσιασθή η Μαρίνα ως κομμουνίστρια που της ζητήθηκε η υπηρεσία να παρακολουθή τον αρχηγό των εθνικιστών, Παύλο. Εάν θέλεις να βάλωμε το θέμα "γιατί δεν αγαπούν οι Ευρωπαίοι τους Αμερικανούς" θα μπορούσαμε να το αναμίξωμε με το βιβλίο "Μαρίνα", βάζοντας τον Αμερικανό Γερουσιαστή να πηγαίνει με τον Παύλο να επισκεφθή και τον φιλόσοφο και τον Αγιο και τον Πολιτευόμενο για ν' ακουσθούν όσα τυχόν σου αρέσουν από το scenario που σας έστειλα ήδη. Κατά τις συναντήσεις αυτές θα μπορούσα να βάλω μαζί με τον Παύλο να παρίσταται και η Μαρίνα την οποία, αφού του άρεσε, προσπαθεί να φλερτάρει ο γερουσιαστής. [...]

Πιστεύω ότι αν ενώναμε τρία θέματα, την έρευνα του γερουσιαστού εν Ελλάδι, την μεγάλην αγάπην της Μαρίνας για τον Παύλο και την απαγωγή της Μαρίνας από τους κομμουνιστάς με την μάχην και τον τραυματισμόν της Μαρίνας, καθώς τα περιγράφει το βιβλίον μου, θα εκάναμε ένα ωραίο φιλμ».

*Η απάντηση του Σκούρα (28.5.1958) θα είναι αποκαρδιωτική. Θεωρεί τις προτεινόμενες αλλαγές «ανεφάρμοστες» και δίνει τη δική του εξήγηση για την πολιτική της εταιρείας: «Το γράμμα σου υπαινίσεται ότι θέλουμε να αποφύγουμε κομμουνιστικά υλικά εξαιτίας των σχέσεων ανάμεσα στην Twentieth Century Fox και τη Ρωσία. Δεν πρόκειται καθόλου γι' αυτό το ζήτημα. Αυτό που μας απασχολεί είναι ότι χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Σκανδιναβία, η Ιταλία, η Ινδία, η Ινδονησία, η Ιαπωνία και πολλές νοτιοαμερικανικές χώρες δεν επιτρέπουν την προβολή αντικομμουνιστικών ταινιών γιατί, αν αυτές οι ταινίες προβληθούν, τότε οι κομμουνιστές θα διεκδικήσουν το δικαίωμα να προβάλουν φιλοκομμουνιστικές ταινίες. Ως εκ τούτου, βλέπεις ότι η αγορά γι' αυτού του είδους το αντικείμενο θα ήταν πολύ περιορισμένη.

»Οσον αφορά το σχόλιό σου για τους Ευρωπαίους, δεν απεχθάνονται τους Αμερικανούς αλλά απλώς δεν επιδεικνύουν τον πρέποντα σεβασμό απέναντι στους Αμερικανούς, λαμβανομένης υπόψη της μεγάλης συμβολής μας στην παγκόσμια ευημερία.

»Πιστεύω ότι οι υποδείξεις μου θα σου χρησιμεύσουν».



ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Ioannis Stefanidis
«Telling America's story: U.S. propaganda operations and Greek public reactions» (Journal of the Hellenic Diaspora, τχ. 30/1, 2004, σ. 39-95). 
Εμπεριστατωμένη λεπτομερής παρουσίαση της αμερικανικής προπαγανδιστικής παρέμβασης στην Ελλάδα στα μεταπολεμικά χρόνια, με βάση τα αποχαρακτηρισμένα αρχεία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και της USIA. Περιλαμβάνει σύντομη αναφορά στην παρέμβαση της αμερικανικής πρεσβείας για να ματαιωθεί το γύρισμα ελληνοσοβιετικής ταινίας με θέμα την «Ιλιάδα» (1957). 

Ronald Reagan
«Forward for Freedom» (http://www.historicaldocuments.com/RonaldReaganForwardForFreedom.htm). 
Ομιλία του κατεξοχήν ψυχροπολεμικού προέδρου των ΗΠΑ σε συνέδριο της «Αμερικανικής Συντηρητικής Ενωσης» και άλλων φορέων (1986). Εκτενής αναφορά στην «Ελένη» (των Γκατζογιάννη και Γέιτς) σαν πηγή έμπνευσης των απανταχού συντηρητικών, στον αγώνα τους εναντίον των κομμουνιστών, των φιλειρηνιστών και των οπαδών του κοινωνικού κράτους.


ΔΕΙΤΕ

Ο λέων της Σπάρτης 
(The 300 Spartans) του Ρούντολφ Ματέ (1962). 
Η μάχη των Θερμοπυλών αλά χολιγουντιανά, με την Αννα Συνοδινού στο ρόλο της ηρωίδας μάνας.

Τροία 
(Troy) του Βόλφγκανγκ Πέτερσεν (2004). 
Ο Εκτορας σκοτώνει τον Αίαντα και τον Μενέλαο, ο Αχιλλέας παίρνει μέρος στην άλωση της Τροίας για να σώσει την αγαπημένη του Βρησηίδα από τα νύχια του Αγαμέμνονα, η Ελένη το σκάει από τη φλεγόμενη πόλη μαζί με την Κασσάνδρα και τον Αινεία από μια μυστική στοά -και, γενικά, ο Ομηρος στριφογυρίζει μέσα στον τάφο του...
 

(Ελευθεροτυπία, 9/1/2005)