Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

Η Υγεία από το Σικάγο
 

Το μοντέλο ιδιωτικοποίησης της υγείας στις ΗΠΑ εποφθαλμιούν τα ευρωπαϊκά κράτη. Φυσικά και η Ελλάδα. Μόνο που δεν μας έχουν καλά πληροφορήσει για τις μακροχρόνιες συνέπειές του.

Το μακρύ χέρι της ιδιωτικοποίησης ήδη απλώθηκε για τα καλά στο ΕΣΥ, τόσο στις μονάδες του (κυρίως στη διοίκηση), όσο και γύρω από αυτές, με το σύνολο των ιδιωτικών κλινικών και διαγνωστικών κέντρων υπό την υψηλή εποπτεία των ασφαλιστικών εταιρειών. Συρρικνώνονται τα νοσοκομεία, ιατρικές μονάδες παραμένουν άχρηστες, μηχανήματα παλιώνουν και ξεπηδάνε από παντού οι πρόθυμες ιδιωτικές κλινικές, απρόσιτες στα χαμηλά εισοδήματα και έτοιμες να κατασπαράξουν οικονομικά τα δημόσια νοσοκομεία. Νόμοι που μπαίνουν από το παράθυρο (όπως για παράδειγμα οι επεμβάσεις «μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» στο χώρο των μεταμοσχεύσεων) και γενικά η διευκόλυνση των μεγάλων ιδιωτικών μονάδων και των ασφαλιστικών εταιρειών με υπενοικιάσεις μηχανημάτων, μονάδων, εργαστηρίων αλλά ακόμα και ασθενών δημιουργούν τις άριστες προϋποθέσεις για την συστηματική αποδυνάμωση του ΕΣΥ. Αμεσο επακόλουθο αυτής της διαδικασίας είναι η υποβάθμιση της υγείας των πολιτών αλλά και η οικονομική τους καταστροφή.

Αυτά δεν είναι τα προβλήματα που καλείται να λύσει ο καλοπληρωμένος μάνατζερ των κυβερνητικών επιλογών με το πολυάριθμο γραφειοκρατικό τσούρμο που στελεχώνει τα νοσοκομεία. Αυτά είναι τα προβλήματα που πρέπει πριν να είναι αργά να απασχολήσουν τους πολίτες και κυρίως τον ιατρικό και νοσηλευτικό κλάδο που μοιραία θα γίνει το δεύτερο θύμα της ιδιωτικοποίησης.

Αυτές οι σύγχρονες τάσεις και οι κυρίαρχες πολιτικές επιλογές στην Ευρώπη παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν στο 14ο Συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης για την Πολιτική Υγείας (ΙΑΗΡΕ) που έγινε στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Μάιο.

Κοινό χαρακτηριστικό των εφαρμοζόμενων σε όλη την Ευρώπη μεταρρυθμίσεων είναι η παραδοχή ότι η μόνη δυνατή απάντηση στη σημερινή κρίση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας είναι η δημιουργία κλίματος ανταγωνισμού και η ιδιωτικοποίησή τους. Με την τακτική αυτή αποφεύγεται κάθε συζήτηση για την υποχρηματοδότηση και απαξίωση των δημόσιων υπηρεσιών από την ίδια την πολιτεία και προωθείται η παραχώρηση δημόσιων πόρων σε ιδιωτικά κερδοσκοπικά συμφέροντα με χρηματοδότηση μάλιστα από το δημόσιο προϋπολογισμό. Στη συνάντηση συζητήθηκε το βρετανικό παράδειγμα παραχώρησης δημόσιων νοσοκομείων στον ιδιωτικό τομέα, παράδειγμα που φαίνεται να ελκύει και τις ελληνικές κυβερνήσεις τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΝΔ. Εντυπωσιακή ήταν η εισήγηση της Ida Hellander (γραμματέας των Ιατρών για ένα Εθνικό Πρόγραμμα Υγείας) από τις ΗΠΑ που έγινε σε ανοιχτή συγκέντρωση στο Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. Η μελέτη του μοντέλου των ΗΠΑ είναι ιδιαιτέρως διαφωτιστική, διότι άρχισαν να εφαρμόζουν την πολιτική της ιδιωτικοποίησης της υγείας από τη δεκαετία του ’70.

Στις απόψεις που εκφράζει η κ. Hellander συμπυκνώνονται πολυετείς μελέτες 9000 επιστημόνων των ΗΠΑ που αγωνίζονται για την επαναφορά του ΕΣΥ. Το γενικό συμπέρασμά της ήταν καταλυτικό:

«Αφού ξεχαρβαλώθηκε η δημόσια περίθαλψη, άρχισε το κήρυγμα του ευαγγελίου της ιδιωτικοποίησης της υγείας που θα βασιζόταν στη φροντίδα με βάση τους νόμους προσφοράς και ζήτησης. Ο σημερινός φονταμενταλισμός της αγοράς της υγείας ελάχιστα πλέον γίνεται πιστευτός. Τα δύο ακραία επιχειρήματα που αναγκάζεται πλέον να χρησιμοποιεί η ίδια η αγορά είναι ότι: 1ον, τα πράγματα είναι άσκημα και μια εκτεταμένη κάλυψη των αναγκών περίθαλψης θα τίναζε την οικονομία στον αέρα και 2ον, ενώ θα μπορούσε να καλυτερεύσει η ποιότητα της δημόσιας περίθαλψης, αυτό είναι πολιτικά αδύνατο διότι τα συμφέροντα είναι πολύ ισχυρά και η δημοκρατία πολύ αδύναμη. Κυνικά πλέον οι κερδοσκοπικοί ιδιωτικοί οργανισμοί υγείας και φαρμάκων αφού προσχώρησαν στις μεγάλες εταιρείες (χημικών, καπνού κλπ.) αλλά και τα ΜΜΕ ομολογούν ότι δεν υπάρχει λύση για τη δημόσια υγεία».

Τα πορίσματα της κ. Hellander και των συνεργατών της στηρίζονται όλα σε στατιστικές αναλύσεις και είναι πολύτιμα για τη σχετική δημόσια συζήτηση που πρέπει να γίνει και στη χώρα μας.


Οι αμερικανικοί μύθοι...

* 43 εκ. Αμερικανοί είναι σήμερα ανασφάλιστοι και αντίθετα μ' ό,τι νομίζουμε τα τρία τέταρτα είναι εργαζόμενοι και παιδιά και όχι άνεργοι. Δεν υπάρχει πλέον καμιά σύνδεση του δικαιώματος στην περίθαλψη και την εργασία. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι πληρώνουν αστρονομικά ποσά για να δικαιούνται πλήρη περίθαλψη ενώ αντίθετα οι εργοδότες δεν παρέχουν παρά μηδενικές σχεδόν καλύψεις. Οι σοβαρές και μακροχρόνιες ασθένειες αποκλείονται από τα ασφαλιστικά πακέτα με αποτέλεσμα οι χρόνιοι ασθενείς να μην έχουν πρόσβαση πουθενά.

* Ο μύθος της δυνατής οικονομίας που συνεπάγεται καλύτερη περίθαλψη έχει πλήρως καταρριφθεί δεδομένου ότι τα τελευταία 22 χρόνια και ειδικά στο μεγάλο μπουμ της δεκαετίας του 90 οι ανασφάλιστοι Αμερικανοί αυξήθηκαν κατά 20 εκ. Οι λευκοί μη ισπανόφωνοι εργαζόμενοι Αμερικανοί είναι βέβαια η μικρότερη σε ποσοστό ανασφαλίστων εθνοτική ομάδα, αλλά ο αριθμός τους είναι μεγαλύτερος από όλες τις άλλες ομάδες. Τα ποσοστά των ανασφάλιστων εργαζόμενων περιλαμβάνουν όλη τη γκάμα των επαγγελμάτων και είναι μηδενικά μόνο στους πολιτικούς εν ενεργεία.

* Ο μύθος της περίθαλψης που συνεπάγεται η σταθερή απασχόληση έχει επίσης καταρριφθεί. Παρ' όλες τις δεσμεύσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, ο νόμος για την υποχρεωτική ασφάλιση των εργαζομένων και των οικογενειών τους έμεινε ανεφάρμοστος στις περισσότερες πολιτείες. Από τις εργαζόμενες γυναίκες για παράδειγμα μόνο το 32% έχει δυνατότητα ιδιωτικής περίθαλψης, το 34% συνέχισε να υπάγεται στη δημόσια με ελάχιστες καλύψεις και το 33% είναι εντελώς ανασφάλιστες. Το 51% των εργοδοτών διακόπτει την ασφάλιση υγείας μέσα στον πρώτο χρόνο, για εκείνους τους εργαζόμενους οι οποίοι καθίστανται ανίκανοι προς εργασία.
Οσο το μέτρο της ιδιωτικής ασφάλισης υγείας εξαπλωνόταν στους εργαζόμενους, τόσο τα ποσοστά που πλήρωνε ο επιχειρηματίας για τους υπαλλήλους αλλά και ο εργαζόμενος αυξάνονταν ραγδαία από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Από 12% σε 33% για τις μικρές επιχειρήσεις και από 13% σε 22% για τις μεγαλύτερες. Ενας φαύλος κύκλος, όπου η δημόσια περίθαλψη συρρικνώνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να καταφεύγουν οι εργαζόμενοι στις ιδιωτικές ασφαλιστικές, οι οποίες με τη σειρά τους συνεργάζονται με πολύ σκληρούς όρους με τις δημόσιες ιατρικές μονάδες τινάζοντάς τις κυριολεκτικά στον αέρα. Παράλληλα οι ιδιωτικές εταιρείες «στρατολογούν» συνεχώς υγιείς ενήλικες στα ιατροφαρμακευτικά τους προγράμματα αποκλείοντας τους πιο «ευάλωτους» που θα «στοιχίσουν» περισσότερο αρρωσταίνοντας κάποτε.

* Μύθος είναι και η επιλογή προγραμμάτων υγείας στις ιδιωτικές εταιρείες. Τα προγράμματα συμπιέζονται όλο και περισσότερο σε μία ή δύο επιλογές. Το 17% περίπου των ιδιωτικά ασφαλισμένων Αμερικανών κάθε χρόνο αλλάζουν προγράμματα υγείας και πάντα φυσικά με χειρότερους όρους, αρκεί να είναι λίγο οικονομικότερα. Το 50% υπάγεται τελικά στο ίδιο πρόγραμμα, ανεξάρτητα από την ασφαλιστική εταιρεία, με τις ίδιες μικρές καλύψεις. Τις λιγότερες καλύψεις παρέχουν τα ομαδικά συμβόλαια που φυσικά είναι και τα πιο κερδοφόρα για τις ασφαλιστικές. Το χειρότερο δε είναι ότι τα ποσοστά θανάτων είναι συγκριτικά πολύ μεγαλύτερα στις ιδιωτικές κλινικές. Το ίδιο ισχύει και ως προς τα "ιατρικά" λάθη.

* Μύθος και ο ανταγωνισμός που θα λύσει τάχα το πρόβλημα. Οταν σε πόλεις ολόκληρες υπάρχει μόνο ένα νοσοκομείο τι είδους ανταγωνισμός μπορεί να γίνει; Για το 1/2 των πολιτών δεν τίθεται καν θέμα επιλογής. Στα δε νοσοκομεία η διοίκηση υποχρεώνει τους γιατρούς να εξετάζουν όσους περισσότερους μπορούν, με αποτέλεσμα να πέφτουν συχνά σε ιατρικά σφάλματα. Για να είναι επικερδής μία κερδοσκοπική ιατρική μονάδα χρειάζεται πάνω από 2,5 εκ. πολιτών στην περιοχή της. Μόνο όμως το 42% των Αμερικανών ζουν σε μητροπολιτικές περιοχές με τόσους κατοίκους.

Το ποσοστό θανάτων ανάμεσα στους ασφαλισμένους σε κάποια εταιρεία είναι πολύ μεγαλύτερο (21%) από τους θανάτους ασθενών που πληρώνουν απευθείας όταν αρρωστήσουν το γιατρό και το νοσοκομείο. Εάν οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικάνοι έσπρωχναν όλους τους πολίτες στην ιδιωτική ασφάλιση υγείας, όπως επιθυμούν, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει 100.000 θανάτους περισσότερους το χρόνο, μας πληροφορούν οι ερευνητές.


...και η πραγματικότητα

* Οι ιδιωτικές εταιρείες παρέχουν λιγότερες καλύψεις σε σχέση με το δημόσιο σύστημα για κάθε δολάριο που ξοδεύουν για κάθε έναν ασφαλισμένο. Περίπου οι μισές χρεοκοπίες επιχειρήσεων αλλά κυρίως οικογενειακών προϋπολογισμών οφείλονται σε λόγους υγείας και ιατρικής περίθαλψης. Και στο ποσοστό αυτό πάρα πολλοί είναι εκείνοι οι ασφαλισμένοι των οποίων η ασφάλιση δεν παρέχει κάλυψη σε κάθε είδος ασθένειας. Το δραματικό είναι ότι οι ανασφάλιστοι και οι μερικώς ασφαλισμένοι και για ορισμένο χρονικό διάστημα αποτελούν το ένα τρίτο των πολιτών στις ΗΠΑ.

* Οι ασφαλιστικές εταιρείες φαίνεται ότι δίνουν άλλη ερμηνεία στον όρο «επείγοντα». 8% με 12% των ιδιωτικά ασφαλισμένων στερούνται άμεσης βοήθειας, όταν καταφεύγουν στις κλινικές, και η βοήθεια -όταν παρέχεται- καθυστερεί από 20 έως 150 λεπτά, με μοιραία αποτελέσματα για τους ασθενείς. Τα συμπτώματα εκτιμώνται συνήθως ως μη ανησυχητικά και οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν δικαιολογούν περίθαλψη στις μονάδες επειγόντων. Αντίθετα, οι ανασφάλιστοι με την ελλιπή δημόσια φροντίδα έχουν περίπου τις ίδιες πιθανότητες να γίνουν δεκτοί στις μονάδες αν ο γιατρός το κρίνει αναγκαίο, πληρώνοντας επί τόπου το κόστος περίθαλψης.

* Οι έγκυες γυναίκες στις ΗΠΑ έχουν τη λιγότερη φροντίδα, και σε μεγάλο ποσοστό μετά τον τέταρτο μήνα της εγκυμοσύνης, από όλα τα ανεπτυγμένα κράτη. Στις ανασφάλιστες δε που καλύπτονται μόνο από το κρατικό βοήθημα οι γιατροί και τα νοσοκομεία αρνούνται την περίθαλψη λόγω ευτελούς αμοιβής από το δημόσιο. Τα κινήματα κατά των εκτρώσεων τους μάραναν.

* Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί αρρωσταίνουν. Οι φυλετικές ανισότητες στην παιδική θνησιμότητα που στο τέλος της δεκαετίας του 60 είχαν εκλείψει μετά τους αγώνες για ίσα δικαιώματα, τώρα αυξάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Ακόμα και οι γιατροί ή τα φαρμακεία στις γειτονιές των φτωχών μαύρων και ισπανόφωνων αδυνατούν να τους προμηθεύσουν τα στοιχειώδη. Το ποσοστό πολιτών κάτω από τα όρια της φτώχειας, χωρίς ιατρική περίθαλψη, στις ΗΠΑ είναι το μεγαλύτερο από όλα τα δυτικά κράτη. Κι αυτό όταν οι αμερικανοί ξοδεύουν για υπηρεσίες υγείας το μεγαλύτερο παγκοσμίως μέρος του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Τα ποσοστά θανάτων ανάμεσα στους έγχρωμους όλο και αυξάνονται και ο ρατσισμός επιστρέφει από την πόρτα της περίθαλψης. Η μόνη φροντίδα γι' αυτούς προέρχεται από τους γιατρούς που ανήκουν στις μειονότητες και επιλέγουν να φροντίσουν τους ομογενείς τους όντας ακόμα και οι ίδιοι ανασφάλιστοι.

* 300.000 κρεβάτια στα νοσοκομεία μένουν καθημερινά άδεια, ενώ το ιδιωτικό σύστημα περίθαλψης αφήνει εκτός το ένα τρίτο των πολιτών. Ταυτόχρονα υπάρχει τέτοιο πλεόνασμα σε υπηρεσίες που θα μπορούσε να καλύψει όλες τις ανάγκες και το πλεόνασμα των γιατρών αποτελεί το μόνιμο «πρόβλημα» των μάνατζερ της υγείας. Την ίδια στιγμή γιγαντώνεται ο στρατός των αναρίθμητων διοικητικών υπαλλήλων που στόχο έχουν να κρατούν τους αρρώστους μακριά από τις ιατρικές φροντίδες. Ενώ θα μπορούσαν να παρέχουν τα άδεια κρεβάτια των νοσοκομείων σε φτωχούς ασθενείς με ένα συμβολικό κόστος, τα κρατάνε άδεια και εμποδίζουν το υπάρχον και κατά τους ίδιους εν πολλοίς πλεονάζον και άχρηστο ιατρικό προσωπικό από το να φροντίσει στη διάρκεια της εργασίας του και κάποιους φτωχούς ασθενείς. Πανάκριβα μηχανήματα σαπίζουν στις μονάδες, ενώ οι πολίτες αδυνατούν να κάνουν ακόμα και τις στοιχειώδεις ιατρικές εξετάσεις.

* Το κέρδος στις ασφαλιστικές υγείας είναι αντιστρόφως ανάλογο με την περίθαλψη. Οι ασφαλισμένοι που ασθενούν βαριά είναι απόλυτα δυσαρεστημένοι από τη φροντίδα που τους παρέχεται, ενώ οι μόνοι ευχαριστημένοι είναι οι υγιείς που τους παρέχεται η δυνατότητα τσεκ απ σαν δέλεαρ για την υπαγωγή τους στην όποια ασφαλιστική εταιρεία. Ολο δε και περισσότερο κερδίζει έδαφος η επί τόπου πληρωμή ενός ασθενούς από την υπαγωγή του σε κάποιο ιδιωτικό ασφαλιστικό όμιλο. Η φροντίδα των ιδιωτικών μονάδων σταματάει εκεί που αρχίζει ένα εγκεφαλικό, μια μακροχρόνια αρρώστια αλλά κυρίως μια ψυχική ασθένεια. Ολοι αυτοί οι ασθενείς βγαίνοντας από την κλινική δυσκολεύονται περισσότερο από ασθενείς που υπάγονται στο κατακερματισμένο δημόσιο να βρουν μονάδες επανένταξης ή κατ' οίκον βοήθειας, διότι αυτά δεν περιλαμβάνονται στα ασφαλιστικά πακέτα.

* Οι ασφαλιστικές εταιρείες συνεργάζονται με τις νοσοκομειακές μονάδες που έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά θανάτων. Αυτό πιστοποιείται από τους επίσημους καταλόγους της Υπηρεσίας Υγείας της Ν. Υόρκης. Εκεί αποδεικνύεται ότι οι ασφαλιστικές έχουν συμβόλαια με τις καρδιολογικές κλινικές που παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά θανάτων στα χειρουργεία τους.

* Η ιδιωτική υγεία εκμηδένισε το ιατρικό λειτούργημα. Οταν οι γιατροί δουλεύουν στις ιδιωτικές κλινικές ακόμα και να θέλουν να δουν ένα μη ασφαλισμένο άρρωστο δεν μπορούν, διότι στην είσοδο του ιατρείου τους ο υπάλληλος θα ελέγξει πριν απ' όλα τη δυνατότητα του ασθενούς να πληρώσει. Το ίδιο ισχύει και για τους γιατρούς που δουλεύουν σε μη κερδοσκοπική μονάδα μια και η αμοιβή τους είναι σχεδόν υποτυπώδης. Στις ιδιωτικές μονάδες οι γιατροί στην ουσία πληρώνονται για να μην παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Ολη δε η πολιτική των ασφαλιστικών έγκειται στο να μην υπάρχει δυνατότητα ο ίδιος γιατρός να εξετάζει τον ίδιο ασθενή. Συνεχώς τους αλλάζουν. Ειδικά οι ψυχίατροι ξοδεύουν περισσότερη (διπλάσια) ώρα για να δικαιολογήσουν στις ασφαλιστικές μια θεραπεία που ορίζουν σε κάποιον ασθενή από την ώρα που εξετάζουν τον ίδιο τον ασθενή. Το χειρότερο είναι ότι οι γιατροί που επιμένουν να βοηθούν με θεραπείες και ακόμα και με εγχειρήσεις αρρώστους φτωχούς που ανήκουν σε μειονότητες μπαίνουν σε μαύρη λίστα στην αγορά εργασίας και δεν προσλαμβάνονται στις ιδιωτικές μονάδες.

* Ερευνες, θεραπείες και φάρμακα, όλα καταλήγουν στην ίδια επιχειρηματική τσέπη. Οι ιδιωτικοί ασφαλιστικοί οργανισμοί και οι μεγάλες χημικές-φαρμακευτικές βιομηχανίες χρηματοδοτούν πλέον τα περισσότερα ερευνητικά προγράμματα. Τα πανεπιστήμια πολλές φορές χρηματοδοτούνται από αυτές τις ίδιες εταιρείες και επομένως οι κατευθύνσεις στην έρευνα (για να μην πούμε τα συμπεράσματα) πρέπει να είναι αρεστές στους χρηματοδότες-εργοδότες. Στο χώρο των φαρμάκων για τον καρκίνο που είναι και πολύ ακριβά, λογοκρίνονται έρευνες, συνέδρια και μελέτες για τις επιπτώσεις των φαρμάκων αυτών με την πίεση των φαρμακευτικών εταιρειών. Μια από τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες εξαγοράστηκε από μεγάλη εταιρεία τσιγάρων και κατά συνέπεια οι έρευνες για τις επιπτώσεις, αλλά και τα φάρμακα που χορηγούνται στις παθήσεις λόγω καπνίσματος, ελέγχονται άμεσα από την ίδια πηγή. Εστω κι αν οι καπνιστές εξοβελίζονται σαν μιάσματα από τους κοινόχρηστους χώρους, τόσο το χαπάκι όσο και το τσιγαράκι θα το πάρουν από την ίδια εταιρεία που τους ασφαλίζει κιόλας.
 

* Οι εταιρείες φαρμάκων είναι οι μεγαλύτεροι και οι πλέον επικερδείς κερδοσκοπικοί οργανισμοί στις ΗΠΑ. Οι βιομηχανίες αυτές εξασφαλίζουν συνεχώς πολιτικά μέσα για να γλιτώνουν τους φόρους. Αντί δε να δαπανούν τα ποσά των κρατικών επιδοτήσεων και φοροαπαλλαγών για τις έρευνες, τα ξοδεύουν για την ενίσχυση και διεύρυνση της πελατείας τους με αποτέλεσμα να επηρεάζεται άμεσα όλη η φαρμακευτική παραγωγή με άγνωστες συνέπειες από μη αποτελεσματικά (στην καλύτερη περίπτωση) φάρμακα. Οι μεγαλύτερες φοροαπαλλακτικές απάτες των τελευταίων χρόνων διαπράχθηκαν από ιατροφαρμακευτικές εταιρείες με νέους τρόπους κάθε φορά αναγκάζοντας το κράτος να προσλαμβάνει στρατιές γραφειοκρατών για ελέγχους ξοδεύοντας έτσι ποσά πολύ μεγαλύτερα από το να περιέθαλπε στοιχειωδώς τους φτωχούς πολίτες.

Δημοκρατία για πούλημα

Οι ασφαλιστικές εταιρείες περίθαλψης-φαρμάκων στις ΗΠΑ είναι ο βασικός και κύριος χρηματοδότης των κομμάτων. Ενάμισι εκ. δολάρια δόθηκαν σε προεκλογικές καμπάνιες και 83,6 εκ. δολάρια από εταιρείες φαρμάκων το 1999 για την πρόσληψη 297 ειδικών "στελεχών επιρροής" (ένας για κάθε δύο μέλη του Κογκρέσου).
Στο τέλος της επίπονης αυτής μελέτης, στην οποία συμπυκνώνονται οι έρευνες των 9000 επιστημόνων που υπερασπίζονται ένα δημόσιο σύστημα υγείας στις ΗΠΑ, συνοψίζονται τα αποτελέσματα της εφαρμογής των κανόνων της αγοράς στο χώρο της υγείας:
- Τα κρατικά έξοδα για τη δημόσια υγεία είναι τα υψηλότερα από κάθε άλλο κράτος και ειδικότερα μετά την ιδιωτικοποίηση, όταν χρειάστηκε να αυξηθεί ραγδαία το διοικητικό προσωπικό για την "παρακολούθηση" των πελατών-ασθενών και των καλύψεών τους. Κατά συνέπεια το επιχείρημα της σπατάλης της δημόσιας περιουσίας με το ΕΣΥ καταρρίπτεται.
- Το φορολογικό σύστημα ουσιαστικά επιδοτεί τους πλούσιους, απαλλάσσοντάς τους από φορολογική επιβάρυνση στα ποσά που ξοδεύουν για την υγειονομική κάλυψη των υπαλλήλων τους, με αποτέλεσμα να αυξάνονται συνεχώς τα ποσοστά κρατήσεων των εργαζομένων για να καλύπτονται οι κρατικές δαπάνες.
- Το χειρότερο δε από όλα είναι ότι με την ιδιωτικοποίηση της υγείας αυξάνονται δραματικά τα ποσοστά θανάτων και μειώνεται το προσδόκιμο ζωής των πολιτών.

Η υγεία της αγοράς

Οι κυρίαρχες σήμερα αντιλήψεις στηρίζονται στην αναπαραγωγή των κλασικών νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων που θεωρούν ότι η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στο χώρο της υγείας αλλά και η λειτουργία του δημόσιου τομέα με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια αυξάνει την αποδοτικότητα των συστημάτων υγείας, παρέχοντας παράλληλα μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής στους πολίτες, καλύτερη και γρηγορότερη πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας. Το μοντέλο της αγοράς υγείας που προκύπτει από τις αντιλήψεις αυτές βρίσκει την πλήρη του έκφραση στις ΗΠΑ και αποτελεί το στόχο των σύγχρονων μεταρρυθμίσεων παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας, όπου προβάλλεται από τους κυρίαρχους ιδεολογικοπολιτικούς μηχανισμούς με εντυπωσιακή συναίνεση μεταξύ πολιτικών, επιστημονικών κύκλων και μέσων ενημέρωσης.

Από τις ΗΠΑ όμως έρχονται συνεχώς νέα δεδομένα, τα οποία αποδεικνύουν ότι το μοντέλο της "ελεύθερης αγοράς” στην υγεία δεν έχει τόσο ευεργετική επίδραση αλλά αντίθετα οδηγεί σε αύξηση του κόστους και της γραφειοκρατίας, σε όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία και, το πιο ανησυχητικό, σε επιδείνωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών.

Οι ιδιωτικές δαπάνες υγείας (το άθροισμα δηλαδή των απευθείας πληρωμών, των εξόδων για αγορά ασφαλιστικών πακέτων υγείας, της συνεισφοράς στο κόστος και της παραοικονομικής δραστηριότητας στο χώρο της υγείας) αποτελούν βασική πηγή χρηματοδότησης του ελληνικού συστήματος υγείας. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2001 το 44% των συνολικών δαπανών υγείας αφορά σε ιδιωτικές δαπάνες υγείας. Το 73,9% αυτών των δαπανών αφορούν σε απευθείας πληρωμές των χρηστών, ενώ μόλις ένα 4,4% απορροφάται από προγράμματα ιδιωτικής ασφάλισης υγείας. Η χώρα μας συγκαταλέγεται στις τέσσερις χώρες με την υψηλότερη ιδιωτική δαπάνη μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ και τρίτη στις απευθείας πληρωμές ως ποσοστό των συνολικών δαπανών υγείας.

Παράλληλα, η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στη δομή των υπηρεσιών υγείας συνεχώς διευρύνεται. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ το 2000 ο ιδιωτικός τομέας υγείας κατείχε το 29,4% του συνόλου των κλινών της χώρας και απροσδιόριστα υψηλό ποσοστό ιατρικών μηχανημάτων, ποσοστό που ξεπερνά το 60% σε κατηγορίες μηχανημάτων υψηλής τεχνολογίας (Αξονικοί Τομογράφοι, Μαγνητικοί Τομογράφοι, γ-Κάμερες κ.ά). Ο ιδιωτικός τομέας υγείας στη χώρα μας παρουσιάζει έντονα χαρακτηριστικά ολιγοπώλησης της αγοράς, δρώντας στην ουσία χωρίς κανένα κρατικό έλεγχο.

Η σημερινή κατάσταση είναι αποτέλεσμα των πολιτικών παρεμβάσεων των διαδοχικών κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ με κοινά χαρακτηριστικά την πολιτική απαξίωσης των δημόσιων υπηρεσιών και την άμεση θεσμική και οικονομική στήριξη του ιδιωτικού τομέα. Συγκεκριμένα, η συνεχής υποχρηματοδότηση του Ε.Σ.Υ. και ιδιαίτερα η πολιτική αποδιάρθρωσης του ανθρώπινου δυναμικού του συνυπάρχει ως επιλογή με την άμεση χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα από τα Δημόσια Ταμεία. Η εγκατάλειψη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας διευκολύνει την απρόσκοπτη κατασπατάληση των δημόσιων πόρων στη βιομηχανία των διαγνωστικών κέντρων και αναπαράγει αέναα τις αιτίες και εστίες διαφθοράς σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών, δημοσίων και ιδιωτικών.

Ο μονόδρομος προς την ιδιωτικοποίηση επιταχύνεται τις μέρες μας με την προσπάθεια αποδιάρθρωσης και των δομών κοινωνικής ασφάλισης.

Ο μύθος-οδηγός του Αμερικάνικου μοντέλου άρχισε πλέον να αποκαλύπτει το εφιαλτικό του προσωπείο. Η Νέα Ορλεάνη έδειξε την τραγική κατάληξη μιας κοινωνίας όπου η κυριαρχία της κερδοσκοπίας έχει εξορίσει τις έννοιες της αλληλεγγύης και της αναφοράς στο δημόσιο – συλλογικό χώρο.

Σήμερα, οι αποτυχίες του μοντέλου της "ελεύθερης αγοράς” φέρνουν ξανά στο προσκήνιο το αίτημα και το όραμα για ένα αποκλειστικά δημόσιο σύστημα υγείας, κοινωνικά ελεγχόμενο, επαρκώς χρηματοδοτούμενο και στελεχωμένο το οποίο μπορεί και οφείλει να παρέχει υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σε όλο τον πληθυσμό. Οπως επισημαίνει και ο David Himmelstein, καθηγητής ιατρικής στο Harvard Υη υγεία μας είναι ιδιαίτερα πολύτιμη, προσωπική και ευάλωτη στη διαφθορά για να την εμπιστευτούμε στην αγορά”.


Αλέξης Μπένος
Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής ΑΠΘ
Μονάδα Κοινωνικής Ιατρικής, Δημόσιας Υγείας & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
Εργαστήριο Υγιεινής - Ιατρική Σχολή ΑΠΘ
 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Himmelstein DU. Woolhandler S. Hellander I. "Bleeding the patient. The consequences of corporate health care". (Philadelphia, Common Courage Press 2001).

Geyman J. "Falling through the safety net. Americans without health insurance". (Monroe, Common Courage Press 2005).

Κονδύλης Η. Μπένος Α. "Προγράμματα ελεγχόμενης φροντίδας στις ΗΠΑ. Μία κριτική βιβλιογραφική ανασκόπηση". (Ελληνική Ιατρική, 2005, 71(2) -υπό εκτύπωση).


ΔΕΙΤΕ

"The awful truth. Invitation to a funeral", του Michael Moore (1999).
Περιγράφει το πώς οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και συγκεκριμένα οι Οργανισμοί Διατήρησης της Υγείας ακολουθούν επικίνδυνες τακτικές για την αποφυγή των βαρέως πασχόντων ασθενών. Συγκεκριμένα αναφέρεται στη διαδεδομένη τακτική των carve–outs. Πρόκειται για δαπανηρές εξετάσεις ή θεραπευτικές παρεμβάσεις οι οποίες προσφέρονται αλλά δεν καλύπτονται από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.

"Comandante", του Oliver Stone (2003).
Ο Ολιβερ Στόουν έκπληκτος συναντά Αφροαμερικάνους από τις ΗΠΑ να σπουδάζουν ιατρική δωρεάν στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας. Οι ιατρικές σπουδές είναι μία ιδιαίτερα δαπανηρή υπόθεση στις ΗΠΑ. Τα χρέη των αποφοίτων ιατρικής για δάνεια που έλαβαν ως φοιτητές τους συνοδεύουν επί μακρόν.

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ

www.pnhp.org

Δικτυακός τόπος της οργάνωσης Physicians for a National Health Program

www.healthp.org

Δικτυακός τόπος της International Association of Health Policy

www.healthemergency.org.uk

Δικτυακός τόπος της βρετανικής περιοδικής έκδοσης Health Emergency

(Ελευθεροτυπία, 2/10/2005)