ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ «ΙΝΤΙΦΑΝΤΑ»
 

Κατακερματισμένα εδάφη

Είκοσι χρόνια απ' το ξέσπασμα της πρώτης «Ιντιφάντα», και δεκαπέντε χρόνια από την αρχή της διαβόητης «ειρηνευτικής» διαδικασίας, πού ακριβώς βρίσκεται η Παλαιστίνη;
 

Το ερχόμενο Σάββατο κλείνουν είκοσι χρόνια από το ξέσπασμα της πρώτης Ιντιφάντα. Ηταν 8 Δεκεμβρίου 1987, όταν η κηδεία 4 παλαιστινίων εργατών που είχαν συνθλιβεί από ένα ισραηλινό όχημα μεταφοράς θωρακισμένων μετατράπηκε στην πρώτη πράξη της μαζικής εξέγερσης του παλαιστινιακού πληθυσμού της Γάζας και της Δυτικής Οχθης του Ιορδάνη ενάντια στην εικοσάχρονη (τότε) στρατιωτική κατοχή.

Δύο δεκαετίες αργότερα, πολύ νερό έχει κυλήσει στο αυλάκι: την πρώτη Ιντιφάντα (1987-1991) διαδέχθηκαν οι συμφωνίες του Οσλο (1993), η εγκαθίδρυση μιας ημιαυτόνομης «Παλαιστινιακής Αρχής» (1994) και η απόσυρση των κατοχικών στρατευμάτων από ένα -μικρό- μέρος των Κατεχόμενων Εδαφών (1995). Την αποτυχία της θνησιγενούς αυτής «ειρηνευτικής» διαδικασίας ακολούθησε η δεύτερη Ιντιφάντα (2000-2005), η εξολόθρευση μεγάλου μέρους της παλαιστινιακής ηγεσίας από τα «εστιασμένα» χτυπήματα του Ισραήλ, η ανακατάληψη όλων των παλαιστινιακών εδαφών από τον ισραηλινό στρατό (2002), η διετής πολιορκία του Γιάσερ Αραφάτ στο προεδρικό μέγαρο της Ραμάλα (2002-2004) και η μεταθανάτια διαδοχή του από τον τωρινό παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς (2005).

Τομή αποτέλεσε, ωστόσο, η εκλογική νίκη του «Ισλαμικού Κινήματος Αντίστασης» (Χαμάς) στις παλαιστινιακές εκλογές του 2006. Η τελευταία -μέχρι στιγμής- πράξη του δράματος υπήρξε η εμφύλια ενδοπαλαιστινιακή σύρραξη του περασμένου Ιουνίου, που κατέληξε στην de facto διχοτόμηση των Κατεχόμενων Εδαφών.

Δύο κυβερνήσεις

Σήμερα στην κατεχόμενη Παλαιστίνη υφίστανται δύο ανταγωνιστικές μεταξύ τους παλαιστινιακές κυβερνήσεις: μια της Χαμάς στη Γάζα, με πρωθυπουργό τον Ισμαήλ Χανίγια, και μια στη Δυτική Οχθη, με επικεφαλής τον οικονομολόγο Σαλάμ Φαγιάντ (πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας) και στηριζόμενη κυρίως στο «Παλαιστινιακό Απελευθερωτικό Κίνημα» (Φατάχ) των επιγόνων του Αραφάτ.

Αυτή η δεύτερη κυβέρνηση αναγνωρίζεται επίσημα από τη «διεθνή κοινότητα», παρά την καταφανή αντισυνταγματικότητά της: ουδέποτε ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης από το Κοινοβούλιο, όπως απαιτεί το παλαιστινιακό σύνταγμα. Το δε Κοινοβούλιο, όπου πλειοψηφεί η Χαμάς, εξακολουθεί να θεωρεί πρωθυπουργό τον Χανίγια.

Γενικευμένη είναι, ως εκ τούτου, η εκτίμηση ότι το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα και η παλαιστινιακή κοινωνία περνούν μια από τις πιο κρίσιμες φάσεις της ιστορίας τους. Για τις αιτίες και πολύ περισσότερο για τις προοπτικές εξόδου απ' αυτήν, οι ερμηνείες και οι γνώμες φυσικά αποκλίνουν.

Για το σημερινό μας αφιέρωμα αναζητήσαμε την άποψη κάποιου που έζησε την παλαιστινιακή πραγματικότητα της τελευταίας διετίας από κοντά, χωρίς να αποτελεί μέρος της αντιπαράθεσης. Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Αθηνών, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και διδάκτορας της «Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών» του Λονδίνου, ο Τάκης Γέρος εργάστηκε το 2006-2007 στη Δυτική Οχθη ως συντονιστής γνωστής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που ασχολείται με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του παλαιστινιακού πληθυσμού.

Μιλάει αραβικά και η εμπειρία του από τη Μ. Ανατολή δεν περιορίζεται στην Παλαιστίνη, καθώς αντικείμενο της διδακτορικής του διατριβής ήταν οι χριστιανικές κοινότητες της Συρίας. Σήμερα διδάσκει στο Πάντειο.

Ο συνομιλητής μας ξεκαθαρίζει ότι πήγε στην Παλαιστίνη ως υπέρμαχος της συνύπαρξης δύο κρατών (ισραηλινού και παλαιστινιακού), επέστρεψε όμως με τη πεποίθηση ότι κάτι τέτοιο έχει καταστεί αδύνατο: «Η δημιουργία ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους έχει υπονομευτεί από το Ισραήλ, με την πολιτική κατακερματισμού της Δυτικής Οχθης και την ολοκληρωτική αποδιάρθρωση της παλαιστινιακής οικονομίας που έχει επιφέρει. Γι' αυτό και πολλοί άνθρωποι μεταξύ των υποστηρικτών του παλαιστινιακού λαού έχουν αρχίσει πια να εξετάζουν, ως μοναδική βιώσιμη λύση, την προοπτική ενός ενιαίου ή ενός δικοινοτικού κράτους Ισραηλινών και Παλαιστινίων σε ολόκληρη την έκταση της ιστορικής Παλαιστίνης - κι όχι στο 22% αυτού του εδάφους, που αποτελούν η Δυτική Οχθη και η Γάζα».

Μικρή και μεγάλη φυλακή

Ο κατακερματισμός των Κατεχόμενων Εδαφών, που υλοποιήθηκε στη διάρκεια των «ειρηνευτικών» διαδικασιών της δεκαετίας του '90, αποτελεί το καθοριστικότερο βίωμα του παλαιστινιακού πληθυσμού:

«Ενα πρώτο στοιχείο που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ο πολλαπλασιασμός των σημείων ελέγχου (checkpoints) του ισραηλινού στρατού, που ξεπερνούν πιά τα 550 σε ολόκληρη τη Δυτική Οχθη. 550 στρατιωτικά μπλόκα σε μια έκταση 5.600 τετρ. χιλιομέτρων. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι η Δυτική Οχθη έχει χωριστεί σε δεκάδες μικρές ή μεγάλες νησίδες, αποκομμένες μεταξύ τους. Ενας Παλαιστίνιος δεν μπορεί να πάει από το χωριό του στο διπλανό χωριό για να επισκεφθεί συγγενείς του, ή στη διπλανή πόλη για δουλειά ή για να εισαχθεί στο νοσοκομείο. Και, φυσικά, μ' αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να αναπτυχθεί οποιαδήποτε βιώσιμη παλαιστινιακή οικονομία. Προϊόντα που παράγονται στη Χεβρώνα, για να πάνε στη Νάμπλους ή την Τζενίν, δηλαδή σε μια απόσταση λίγων ωρών με το αυτοκίνητο, χρειάζονται 2-3 μέρες ή δεν φτάνουν ποτέ».

Αυτός ο κατακερματισμός δεν επιβάλλεται, όμως, μόνο από τα στρατιωτικά μπλόκα: «Ενας δεύτερος παράγοντας είναι οι 29 ειδικοί αυτοκινητόδρομοι "μόνο για Εβραίους" που διασχίζουν τη Δυτική Οχθη, η πρόσβαση στους οποίους είναι απαγορευμένη στους Παλαιστινίους. Δημιούργημα -κι αυτοί- της "ειρηνευτικής" περιόδου μετά το Οσλο. Η διάσπαση του παλαιστινιακού εδάφους σε μικρές και μεγάλες νησίδες ολοκληρώνεται ωστόσο με την ανέγερση του Διαχωριστικού Τείχους. Αυτό το τελευταίο δεν χτίζεται πάνω στα σύνορα του 1967 αλλά εν μέρει και στο εσωτερικό της Δυτικής Οχθης: το Ισραήλ ιδιοποιείται έτσι παλαιστινιακές εκτάσεις και εύφορες καλλιεργήσιμες περιοχές, ενώ χιλιάδες Παλαιστίνιοι εγκλωβίζονται ανάμεσα στα παλιά και τα καινούρια, άτυπα σύνορα. Στην τελική εκδοχή του, το Τείχος θα περιβάλλει τα μεγάλα εποικιστικά συγκροτήματα, προσαρτώντας μονομερώς στο Ισραήλ ολόκληρη την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τουλάχιστον ένα 8% της Δ. Οχθης. Αυτό όμως το, φαινομενικά μικρό, ποσοστό εδαφών είναι αρκετό προκειμένου το Ισραήλ να κρατά διασπασμένη και να ελέγχει τη Δ. Οχθη».

Αυτά όσον αφορά τη Δυτική Οχθη. Στη Λωρίδα της Γάζας, μια έκταση μόλις 365 τετρ. χιλιομέτρων όπου έχουν υποχρεωθεί να ζουν κάπου 1.500.000 Παλαιστίνιοι (στην πλειοψηφία πρόσφυγες ή απόγονοι προσφύγων του 1948), τα πράγματα είναι μεν διαφορετικά, όχι όμως και καλύτερα:

«Οι ισραηλινοί έποικοι κι ο στρατός αποχώρησαν τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 2005. Από τότε μέχρι το καλοκαίρι του 2006, που ξέσπασε κανονικός πόλεμος, η περιοχή υποτίθεται ότι παρέμεινε ήσυχη. Στην πραγματικότητα, η Γάζα μετατράπηκε σε μια τεράστια φυλακή, αποκλεισμένη από στεριά, αέρα και θάλασσα: η λειτουργία του λιμανιού δεν επιτρέπεται, το αεροδρόμιο καταστράφηκε από τους Ισραηλινούς στη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα, κι όλα τα επίγεια περάσματα ελέγχονται από τον ισραηλινό στρατό. Οι εισαγωγές τροφίμων γίνονται π.χ. από το πέρασμα "Κάρνι", που τις περισσότερες μέρες του χρόνου παραμένει κλειστό. Από εκεί γίνεται και η διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας. Για να το πούμε σχηματικά, η μεν Γάζα είναι μια μεγάλη φυλακή μέσα στην οποία οι Παλαιστίνιοι μπορούν να κινούνται ελεύθερα, ενώ η Δυτική Οχθη μοιάζει με ένα σύμπλεγμα από διάφορα κελιά, μεγάλα και μικρά, τα οποία δεν επικοινωνούν μεταξύ τους».

Απ' τη ματαίωση στη Χαμάς

Ο συνομιλητής μας έφτασε στην Ιερουσαλήμ το Γενάρη του 2006, τρεις μέρες μετά την εντυπωσιακή νίκη της Χαμάς στις βουλευτικές εκλογές.

Ως εκ τούτου, η εικόνα του για τους παλαιστίνιους ισλαμιστές είναι πολύ διαφορετική απ' αυτήν που είχαμε αποκομίσει εμείς πριν από είκοσι χρόνια, το πρώτο δίμηνο της Ιντιφάντα. Ο ισλαμιστής ταυτιζόταν τότε κατά κανόνα με το νομιμόφρονα οπαδό της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας»: απολίτικος θρησκόληπτος, αδιάφορος για την ισραηλινή κατοχή κι εχθρικός απέναντι στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα.

«Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά», μας διαβεβαιώνει ο κ. Γέρος.

«Από την ίδρυσή της, η Χαμάς έχει άλλωστε περάσει από διάφορες φάσεις. Είναι πασίγνωστο ότι, αρχικά, το Ισραήλ ενθάρρυνε τη δημιουργία της, σαν ένα αντίβαρο απέναντι στον παλαιστινιακό εθνικισμό. Η Χαμάς όμως ουδέποτε υπήρξε μια αποκλειστικά ισλαμική οργάνωση, όπως ήταν η Μουσουλμανική Αδελφότητα, αλλά είχε πάντοτε έναν εθνικό προσανατολισμό. Ηταν μεν ισλαμική, αναφερόταν όμως στην Παλαιστίνη, όχι στην υπερεθνική "κοινότητα των πιστών" (Umma). Εξ ου και η δυνατότητά της να ανταγωνιστεί στην πορεία τη Φάταχ στο πεδίο των εθνικών διεκδικήσεων».

Πού ακριβώς οφείλεται, ωστόσο, η απήχησή της; «Ενας σημαντικός παράγοντας είναι το δίκτυο κοινωνικών υπηρεσιών της Χαμάς, ιδίως η σχετική δουλειά που έχει κάνει στη Γάζα, με τα σχολεία, τους παιδικούς σταθμούς, τις κλινικές κ.λπ. Αλλά και στη Δυτική Οχθη υπάρχουν πολλές κλινικές που συνδέονται μ' αυτή. Από εκεί και πέρα, η επιτυχία της οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αποτυχία της Φάταχ να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της, στο γενικευμένο αίσθημα ματαίωσης που έχει καταλάβει τον παλαιστινιακό πληθυσμό μετά τη διάψευση των ελπίδων που γεννήθηκαν από την πρώτη Ιντιφάντα και το Οσλο. Κυριαρχεί πια μια διάθεση αντίστασης στα σχέδια που προωθούσε η Φάταχ σε συνεργασία με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, χωρίς όμως αυτό να συνοδεύεται από ένα θετικό όραμα για κάτι καινούριο. Υπάρχει μόνο ένας διάχυτος πεσιμισμός, η επίγνωση ότι κάθε αλλαγή τα τελευταία 10-15 χρόνια ήταν προς το χειρότερο...

Ενας τρίτος, εξίσου σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης της Χαμάς είναι η διαφθορά του διοικητικού μηχανισμού της Φάταχ. Ενώ περισσότερο από το 65% του παλαιστινιακού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα, στη Ραμάλα υπάρχει μια ολόκληρη συνοικία, η Αλ Τίρα, γεμάτη με νεόκτιστα σπίτια που πολλοί Παλαιστίνιοι αποκαλούν "βίλες του Οσλο" και τα οποία ανήκουν σε στελέχη του καθεστώτος».

Οι προνομιούχοι αυτοί δεν προέρχονται μόνο από την παραδοσιακή τοπική άρχουσα τάξη ή από την παλαιστινιακή διασπορά. «Πολλοί ανήκουν στη γενιά των ηγετών που αναδείχθηκαν με την πρώτη Ιντιφάντα. Ο Μοχάμεντ Νταχλάν, το σημερινό Νο 2 της Φάταχ, είναι η εμβληματική μορφή αυτής της διαδρομής. Από αγωνιστής στη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα, σήμερα θεωρείται ο άνθρωπος του Ισραήλ και των Αμερικανών, οι οποίοι κάποια στιγμή τον προόριζαν για διάδοχο του Αραφάτ. Εχει ένα μεγάλο οικιστικό συγκρότημα και μια προσωπική πολιτοφυλακή στη Γάζα, κι όλοι οι Παλαιστίνιοι θα σου πουν ότι παίρνει ποσοστά από το λαθρεμπόριο που γίνεται από τα τούνελ μέσω Αιγύπτου και Γάζας. Οχι πως δεν υπάρχουν και παλιότεροι που έχουν εμπλακεί σε περίεργες δραστηριότητες. Είναι π.χ. κοινό μυστικό ότι το εργοστάσιο που παράγει τσιμέντο για την κατασκευή του Τείχους ανήκει στην οικογένεια του Αχμέτ Κορέια, πρωθυπουργού το 2003-2005 και σημαντικού στελέχους της Φατάχ».

Αυτά όσον αφορά τα αίτια της νίκης των ισλαμιστών. Πόσο σοβαρή είναι όμως η επαγγελία τους για «καταστροφή του σιωνιστικού κράτους»;

Ο κ. Γέρος προτιμά να διακρίνει ανάμεσα στα ιστορικά ντοκουμέντα και την πραγματική πολιτική:

«Είναι αλήθεια ότι ο καταστατικός χάρτης της Χαμάς δεν αποδέχεται την ύπαρξη του Ισραήλ και διεκδικεί ολόκληρη την ιστορική Παλαιστίνη. Με τον καιρό, όμως, η οργάνωση έγινε πραγματιστική, με αποκορύφωμα την απόφασή της να συμμετάσχει στις εκλογές του 2006. Τυπικά, ο καταστατικός χάρτης της δεν έπαψε να ισχύει. Στην πράξη, ωστόσο, δεν είναι παρά ένα ντοκουμέντο ιστορικής σημασίας, κάτι σαν τη "Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη". Αυτό που έχει πρακτική σημασία είναι τα λεγόμενα "Πολιτικά Κείμενα" που εκδίδει κατά καιρούς η ηγεσία της, με αναφορά σε συγκεκριμένες πολιτικές καταστάσεις και διακυβεύματα. Από κει και πέρα, υπάρχει το ζήτημα της διπλής ηγεσίας της οργάνωσης: μια στο εσωτερικό και μια στη Συρία, με τον Χάλεντ Μεσάλ, που πιθανότατα έχουν διαφορετική πολιτική στοχοθεσία. Το ερώτημα, βέβαια, είναι πώς παρεμβαίνει η λεγόμενη "διεθνής κοινότητα" για να στηρίξει τη μια ή την άλλη τάση. Μέχρι τώρα έχει κάνει ό,τι περνά απ' το χέρι της για να αποδυναμώσει τους μετριοπαθείς, όπως ο πρωθυπουργός Χανίγια».

Πλουραλισμός αλά παλαιστινιακά

Εκτός από τη Φατάχ και τη Χαμάς, ποιες άλλες πολιτικές δυνάμεις δρουν στα Κατεχόμενα; Θυμίζουμε στο συνομιλητή μας ότι το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα ήδη από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του χαρακτηριζόταν από έναν πλουραλισμό αξιοσημείωτο για τα δεδομένα του αραβικού κόσμου, με σημαντική παρουσία κι επιρροή της αριστεράς.

«Εχω την αίσθηση πως οι αριστερές οργανώσεις είναι σήμερα αρκετά αποδυναμωμένες», μας απαντά.

«Οι σημαντικότερες παραμένουν το Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PFLP) και το Δημοκρατικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (DFLP). Το Λαϊκό Μέτωπο, για το οποίο έχω καλύτερη εικόνα, χαίρει εκτίμησης από τον ευρύτερο παλαιστινιακό πληθυσμό ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση: θεωρούνται άνθρωποι έντιμοι, που έχουν εμμείνει στις αρχές τους. Σήμερα, ωστόσο, το κίνημα εκείνο που καρπώνεται το ρεύμα της διαμαρτυρίας είναι κυρίως η Χαμάς».

Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της 25/1/2006, η λίστα του «Λαϊκού Μετώπου» απέσπασε το 4,25% των ψήφων, ενώ εκείνη του «Δημοκρατικού Μετώπου» και του «Λαϊκού Κόμματος» (τέως Κ.Κ.Π.) ένα 2,92%. Η Χαμάς πήρε 44,45 %, η Φατάχ 41,43 %, ο δε «Τρίτος Δρόμος» του σημερινού πρωθυπουργού Σαλάμ Φαγιάντ μόλις 2,41 %.

Εκτός από την παραδοσιακή αριστερά, υπάρχουν και νεότερα μορφώματα: «Κάποια στιγμή, φάνηκε πως εναλλακτική λύση στο δίπολο Φατάχ-Χαμάς θα μπορούσε να αποτελέσει ο Μουσταφά Μπαργούτι, φυσιογνωμία που με τους δικούς μας πολιτικούς όρους ανήκει στην κεντροαριστερά. Η δημοτικότητά του φαίνεται ωστόσο ότι έχει μειωθεί, πιθανώς λόγω της υπερβολικής του εμπλοκής με τις παλαιστινιακές ΜΚΟ και της δυνατότητάς του να εξασφαλίζει δυτικές χρηματοδοτήσεις. Χωρίς αυτό να συνεπάγεται υποψίες διαφθοράς, δημιουργεί όμως την εικόνα ενός ανθρώπου που έχει σχετικά απομακρυνθεί από τον μέσο Παλαιστίνιο».

Βασικός αντίπαλος του Μαχμούτ Αμπάς στις προεδρικές εκλογές του 2005, με την υποστήριξη του FPLP, ο Μπαργούτι είχε αποσπάσει τότε ένα 19,48%. Στις βουλευτικές εκλογές του 2006, αντίθετα, το ποσοστό του μειώθηκε σε 2,72%.

Ολα χάλια, λοιπόν; Ο συνομιλητής μας φροντίζει να επισημάνει κάποιες κατακτήσεις της παλαιστινιακής πολιτικής ζωής που συνήθως παρακάμπτουν οι ισοπεδωτικές αναλύσεις των δυτικών ΜΜΕ: «Υπάρχει μια αίσθηση ελευθερίας και μια διάθεση του κόσμου να συζητά για πολιτική, πράγμα που μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση, αφού σε όλες σχεδόν τις κοινωνίες της Μ. Ανατολής κυριαρχεί έντονος φόβος και ανασφάλεια. Ολοι μου λένε, πάντως, ότι αυτό το φαινόμενο είναι καινούριο, ότι επί Αραφάτ τα πράγματα ήταν πιο μαζεμένα».

Ξένη βοήθεια και ΜΚΟ

Η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και ο ρόλος της ξένης βοήθειας στις πολιτικές εξελίξεις της περιοχής είναι το τελευταίο σημείο στο οποίο εστιάζεται η συζήτησή μας.

«Η Παλαιστινιακή Αρχή συντηρείται ουσιαστικά από τη Δύση και κυρίως την Ευρώπη. Από τα 125 εκατομμύρια δολάρια που χρειάζεται κάθε μήνα για τα έξοδα των υπηρεσιών της, τα 60 προέρχονταν από τη Δύση ως άμεση βοήθεια, 55 εκατομμύρια προέρχονταν από δασμούς εισαγωγών που εισέπραττε για λογαριασμό της (και της απέδιδε) το ισραηλινό κράτος και τα υπόλοιπα από την φορολογία των κατοίκων».

Οι εξαρτήσεις που συνεπάγεται μια τέτοια ισορροπία είναι κάτι παραπάνω από προφανείς, όπως και οι συνέπειές τους στην εσωτερική πολιτική ζωή της Παλαιστίνης: «Αμέσως μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης της Χαμάς, την άνοιξη του 2006, η Δύση διέκοψε την παροχή άμεσης οικονομικής βοήθειας. Ταυτόχρονα το Ισραήλ έπαψε να αποδίδει τα χρήματα από τους δασμούς, τους οποίους ωστόσο εξακολούθησε να εισπράττει. Η κατάσταση ήταν τραγική, αφού σταμάτησε εντελώς η καταβολή των μισθών σε ολόκληρο τον δημόσιο τομέα. Επιπλέον το καλοκαίρι του 2006 ξεκίνησε ο πόλεμος στη Γάζα, καταστράφηκε το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής, με αποτέλεσμα να μη λειτουργούν ούτε νοσοκομεία, ούτε τίποτα. Εκείνη την εποχή πέθαιναν άνθρωποι στη Γάζα από έλλειψη απλών φαρμάκων». Αξιοποιώντας την επιρροή της στους δημοσίους υπαλλήλους, η Φατάχ θα πυροδοτήσει μια απεργία που κράτησε μήνες.

Εξίσου αποκαλυπτικές ήταν οι κινήσεις της διεθνούς κοινότητας για την αποκατάσταση μιας κάποιας κανονικότητας: «Το καλοκαίρι του 2006 συστήθηκε ο λεγόμενος "Διεθνής Οικονομικός Μηχανισμός", υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας, κι άρχισαν πάλι να διοχετεύονται κάποια χρήματα απευθείας στον πρόεδρο Αμπάς, παρακάμπτοντας την κυβέρνηση της Χαμάς. Ενα άλλο αποτέλεσμα ήταν η αναβάθμιση του ρόλου των διεθνών ΜΚΟ, στις οποίες δινόταν πια ένα μέρος των χρημάτων που προορίζονταν παλιότερα για τους θεσμούς της Παλαιστινιακής Αρχής. Υπήρξαν και τραγελαφικές διακρίσεις, σχετικά με το ποιοι υπάλληλοι πρέπει να πληρωθούν και γιατί. Οσοι π.χ. είχαν λογαριασμό σε τράπεζα με την επωνυμία "Ισλαμική" δεν πληρώνονταν, σε αντίθεση προς τους υπόλοιπους συναδέλφους τους. Υπήρξε, δηλαδή, ένα σαφέστατο σχέδιο περαιτέρω κατακερματισμού της κοινωνίας, με διακρίσεις βάσει της πολιτικής ιδεολογίας των μελών της».

Τον Ιούνιο του 2007, η έρπουσα αυτή κρίση κατέληξε ως γνωστόν στην ουσιαστική διχοτόμηση του παλαιστινιακού «μη κράτους». Η κυβέρνηση της Χαμάς, η μόνη σε όλο τον αραβικό κόσμο που έχει προκύψει από ελεύθερες εκλογές, εξακολουθεί να υφίσταται το ασφυκτικό οικονομικό εμπάργκο -με τελικό αποτέλεσμα, την ακόμα μεγαλύτερη νομιμοποίηση των ισλαμιστών στη συνείδηση της κοινής γνώμης.

Η κυβέρνηση Φαγιάντ, αντίθετα, μολονότι συνταγματικά παράνομη, δεν έχει τέτοιο πρόβλημα. Προς δόξαν, προφανώς, του (δυτικού) πολιτισμού μας της δημοκρατικής αρχής κι αντιπροσώπευσης...




Το πλέγμα του διαμελισμού

Ο κατακερματισμός των παλαιστινιακών κοινοτήτων της Δυτικής Οχθης, του κύριου δηλαδή όγκου των Κατεχόμενων Εδαφών που θα μπορούσαν ν' αποτελέσουν ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος, αποτυπώνεται εύγλωττα στο χάρτη που αναδημοσιεύουμε από το βιβλίο του Ισραηλινού Τζεφ Χάλπερ «Εμπόδια στην Ειρήνη».

Σαράντα χρόνια μετά την κατάληψη της περιοχής, οι ισραηλινές κατοχικές αρχές έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν «τετελεσμένα» τα οποία είναι πολύ δύσκολο -αν όχι αδύνατο- να ανατραπούν. Μεγάλο μέρος αυτών των αλλαγών επήλθε στη διάρκεια της δεκαετίας του '90, ενώ δηλαδή το Ισραήλ και η «διεθνής κοινότητα» (υποτίθεται ότι) διαπραγματεύονταν με τον Αραφάτ μια δίκαιη επίλυση του Παλαιστινιακού.

Με σκούρο καφέ απεικονίζονται οι περιοχές της «Ζώνης Α», που τελούν υπό αποκλειστικά παλαιστινιακή διοίκηση (συνολικά, το 18% της Δυτ. Οχθης, που με τη σειρά της αποτελεί μόλις 22% της ιστορικής Παλαιστίνης του 1947). Με ανοιχτό καφέ αποτυπώνεται η «Ζώνη Β» (22% της Δυτ. Οχθης), όπου οι διοικητικές υπηρεσίες υπάγονται στην Παλαιστινιακή Αρχή, η «ασφάλεια» όμως ανήκει εξ ολοκλήρου στις ισραηλινές κατοχικές δυνάμεις. Με γκρι απεικονίζεται τέλος η «Ζώνη Γ» (60% της Δυτ. Οχθης), που βάσει των συμφωνιών του 2005 παραμένει ολοκληρωτικά στα χέρια του ισραηλινού στρατού.

Με σκούρο μπλε απεικονίζονται οι εβραϊκοί εποικισμοί και με ανοιχτό μπλε η προβλεπόμενη επέκτασή τους σε περιοχές που έχουν απαλλοτριωθεί. Σήμερα στη Δυτ. Οχθη κατοικούν 475.000 ισραηλινοί έποικοι (οι 200.000 στην Ανατ. Ιερουσαλήμ), δίπλα σε 2.500.000 Παλαιστινίους. Το καθοριστικό βήμα σημειώθηκε το 1999, όταν η κυβέρνηση Γιεχούντ Μπάρακ εξήγγειλε τη «συνένωση» των περισσότερων οικισμών σε 7 μεγάλα «εποικιστικά συγκροτήματα» (στο χάρτη με πορτοκαλί), που τεμαχίζουν αμετάκλητα τα εναπομείναντα παλαιστινιακά εδάφη.

Ο μηχανισμός συμπληρώνεται από τους 29 μεγάλους αυτοκινητόδρομους και «παρακαμπτήριες» οδούς (στο χάρτη με μαύρο): ένα «ειδικό» οδικό δίκτυο, η πρόσβαση στο οποίο απαγορεύεται ρητά στους Παλαιστίνιους. Το αποτέλεσμα είναι η πολυδιάσπαση της Δυτ. Οχθης σε 64 μικρές και μεγάλες «νησίδες», απομονωμένες μεταξύ τους. Το Τείχος, που δεν απεικονίζεται στο χάρτη, παγιώνει πλέον αυτό το διαμελισμό στο διηνεκές.

Μοναδική λειτουργία ενός (κάθε άλλο παρά βιώσιμου) παλαιστινιακού «κράτους» κάτω από τέτοιες συνθήκες θα είναι η «απαλλαγή» του Ισραήλ από το «βάρος» 4.000.000 Αράβων της Δυτ. Οχθης και της Γάζας, που σε περίπτωση πλήρους ενσωμάτωσης των κατεχόμενων θα μετατρέπονταν σε πολίτες με πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Μια τέτοια ρύθμιση θα ανέτρεπε ωστόσο εκ βάθρων τις «φυλετικές» ισορροπίες πάνω στις οποίες έχει οικοδομηθεί το ισραηλινό κράτος.



ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Ilan Pappe
«Η ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνης» (Αθήνα 2007, εκδ. «Κέδρος»).
Η παράλληλη πορεία των δύο κοινοτήτων της ιστορικής Παλαιστίνης, Αράβων κι Εβραίων, από την πένα του ριζοσπαστικότερου από τους εικονοκλάστες «νέους ιστορικούς» του Ισραήλ.

Jeff Halper
«Obstacles to Peace. Α refraiming of the Palestinian-Israeli Conflict» (Ιερουσαλήμ 2005, εκδ. The Israeli Committee Against House Demolitions).
Τεκμηριωμένη ανάλυση της υπονόμευσης και ουσιαστικής ακύρωσης (από τις ισραηλινές κυβερνήσεις) της προοπτικής για μια βιώσιμη, ανεξάρτητη Παλαιστίνη.

Rachid Khalidi
«Palestinian identity. The construction of modern national consiousness» (Ν. Υόρκη 1997, εκδ. Culumbia University Press).
Η συγκρότηση της παλαιστινιακής εθνικής ταυτότητας τον 20ό αιώνα, ως αποτέλεσμα του ισραηλινού εποικισμού και της αντίστασης των Αράβων της Παλαιστίνης στην εθνοκάθαρσή τους.

Shaul Mishal - Avraham Sela
«The Palestinian Hamas. Vision, violence and coexistence» (Ν. Υόρκη 2000, εκδ. Columbia University Press).
Ρεαλιστική προσέγγιση της ιστορίας, της οργανωτικής δομής και της στοχοθεσίας της Χαμάς από δύο ισραηλινούς πανεπιστημιακούς. Εμφαση στην έμπρακτη αυτοσυγκράτηση της οργάνωσης, τα αίτια της οποίας εντοπίζονται στις υλικές προτεραιότητες της μαζικής βάσης του ισλαμικού κινήματος.


ΣΥΝΔΕΘΕΙΤΕ

Alternative Information Center
Ειδησεογραφία και αναλύσεις για την Παλαιστίνη απ' το Κέντρο Εναλλακτικής Πληροφόρησης.

Β' Tselem
Οι συνέπειες της κατοχής, από το Ισραηλινό Κέντρο Πληροφόρησης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στα Κατεχόμενα Εδάφη.

Ελευθεροτυπία, 2/12/2007