Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΕΘΕΑ ΣΤΟΝ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟ
 

Μια Κοινότητα στη φυλακή
 

Η πρώτη επίσκεψη των μελών του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ στο χώρο της Κοινότητας στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού. Στο χώρο αυτό εργαζόμενοι και κρατούμενοι αποδεικνύουν ότι η αλληλεγγύη και η συλλογική προσπάθεια είναι εφικτή ακόμα και μέσα στη φυλακή.

Είναι κοινό μυστικό ότι οι περισσότεροι κρατούμενοι των φυλακών είναι εξαρτημένοι μικροπαραβάτες. Είναι επίσης κοινό μυστικό ότι δεν υπάρχει καμιά απολύτως μέριμνα για τους ανθρώπους αυτούς, ενώ όλοι συμφωνούν στα λόγια ότι πρόκειται για ασθενείς και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται. Μοναδική εξαίρεση στην απόλυτη ανυπαρξία ειδικής φροντίδας αποτελούν τα θεραπευτικά προγράμματα του ΚΕΘΕΑ για τις φυλακές. Ανεξάρτητα από το αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί με την όλη αντίληψη που διατρέχει τις Κοινότητες του ΚΕΘΕΑ (δηλαδή τα «στεγνά» προγράμματα) και ανεξάρτητα από τις μικρές δυνατότητες εφαρμογής σε μεγάλο αριθμό εξαρτημένων αυτών των πολύμηνων προγραμμάτων, σε όποια φυλακή υπάρχει τέτοια Κοινότητα, αποτελεί μια «όαση» για τους κρατούμενους - μέλη.

Το Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ δέχτηκε τις μέρες αυτές μια αναπάντεχη πρόσκληση. Τα μέλη και οι εργαζόμενοι της θεραπευτικής Κοινότητας "Εν Δράσει" των ανδρικών φυλακών Κορυδαλλού καλούσαν το Δ.Σ. στα γενέθλια του ενός χρόνου λειτουργίας της μέσα στις φυλακές, εκεί ακριβώς που δίνουν την καθημερινή τους μάχη. Δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η αργοκίνητη κρατική μηχανή, που μέχρι σήμερα κρατάει κλειδαμπαρωμένες τις φυλακές, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα πολιτών και φορέων, έκανε επιτέλους ένα βήμα μπροστά, επιτρέποντας αυτήν την επίσκεψη.

Η επίσκεψη

Το πρωί της περασμένης Παρασκευής τα μέλη του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, ανάμεσα στα οποία υπάρχει κι ένα μέλος της ομάδας του «Ιού», συναντηθήκαμε στον Κορυδαλλό για να γνωρίσουμε από κοντά τους πρωταγωνιστές αυτής της προσπάθειας. Μιας προσπάθειας που ακόμα περιορίζεται -κυρίως λόγω χώρου- στα 15 μέλη της Κοινότητας και στα περίπου 120 μέλη του προγράμματος Συμβουλευτικής, προθάλαμο στην ουσία για την Κοινότητα αλλά και για κάθε είδους βοήθεια σε εξαρτημένους κρατούμενους. Περιμέναμε να γίνουν οι απαραίτητοι έλεγχοι για να περάσουμε στον προθάλαμο των φυλακών. Στην αρχή επρόκειτο να πάμε στο χώρο της Κοινότητας από μια άλλη πόρτα, εξωτερική, ίσως για να μην διασχίσουμε τους σκοτεινούς διαδρόμους και δούμε το αληθινό πρόσωπο των φυλακών. Για καλή μας τύχη η άλλη πόρτα δεν άνοιγε κι έτσι πήραμε μια μικρή γεύση από τα άδυτα του Κορυδαλλού. Μαζί με τα μέλη του ΚΕΘΕΑ και τους υπεύθυνους θεραπευτές κλήθηκε και η βουλευτής Σοφία Σακοράφα, που συνδράμει στις προσπάθειες του ΚΕΘΕΑ. Μπαίνοντας στο προαύλιο, ένα μέλος του Δ.Σ συγκινημένος θυμήθηκε τη «διαμονή» του εκεί επί χούντας ως πολιτικός κρατούμενος της ακτίνας Α. Περάσαμε το προαύλιο που έχει στη μέση ένα τεράστιο ροζ ομοίωμα της Αγίας Σοφίας. Ακολούθησε δεύτερος έλεγχος. Περάσαμε στο μεγάλο εσωτερικό διάδρομο του κτιρίου, με κάγκελα ανά διαστήματα, μήκους περίπου πενήντα μέτρων. Στις διασταυρώσεις του διαδρόμου με άλλους μικρότερους μπορούσαμε να δούμε πίσω από άλλα κάγκελα ένα σμήνος ανθρώπων που μας κοιτούσε. Διακρίναμε πολλά μελαψά πρόσωπα νεαρών μεταναστών. Οι χρήστες κρατούνται όλοι μαζί, μας είπαν οι φύλακες. Οι διάδρομοι είχαν ψηλά κρεμασμένες παλιές αφίσες, μάλλον του ΕΟΤ, με τοπία που έγραφαν «Αγιον Ορος». Όσο πιο μέσα πήγαινε το βλέμμα, τόσο πιο σκοτεινά ήταν, με λιγότερο φυσικό φως. Ακούγαμε καθαρά τις φωνές των φυλακισμένων που κουβέντιαζαν στους διαδρόμους, μια και την ώρα αυτή είναι έξω από τα κελιά τους. Φτάσαμε σε ένα δεύτερο προαύλιο, πάντα με τη συνοδεία φυλάκων.

Η «Οαση»

Ξαφνικά, ανοίγοντας μια πόρτα, βρεθήκαμε «αλλού». Από 'κει και πέρα δεν είχαμε «συνοδεία». Ενας γαλάζιος διάδρομος οδηγούσε σε δύο μικρά δωμάτια. Είναι ο χώρος της Συμβουλευτικής. Μια ομάδα περίπου 30 ανθρώπων είχε την προγραμματισμένη της συνεδρία. Όλα ήταν βαμμένα με πολλά χρώματα, πεντακάθαρα και φροντισμένα από τους κρατούμενους-μέλη. Παρόλα αυτά ο χώρος είναι πολύ μικρός και η ζήτηση πολύ μεγάλη. Υπάρχουν, πληροφορηθήκαμε, χώροι άδειοι στον Κορυδαλλό, όπως αποθήκες, αλλά είναι όλα τόσο δυσκίνητα που δύσκολα θα γίνει το επόμενο βήμα. Οι φύλακες γκρινιάζουν, γιατί προφανώς θα έχουν κι άλλους «μπελάδες» για φύλαξη, οι υπηρεσίες καθυστερούν κ.λπ. Γι’ αυτούς όμως τους ανθρώπους είναι η μόνη ελπίδα να ξεφύγουν. Η Συμβουλευτική και η Προ-κοινότητα είναι το πρώτο βήμα στην απόφαση της απεξάρτησης.

Φτάσαμε στην πόρτα της Κοινότητας. Δεν είναι καθόλου υπερβολή να επαναλάβουμε το χαρακτηρισμό των κρατουμένων, ότι βρεθήκαμε σε μια «όαση». Ένας μεγάλος χώρος σαν καθιστικό, με τραπέζι φαγητού, καρέκλες, καναπέδες, βιβλιοθήκη με βιβλία και CD (τα βιβλία ήταν σχεδόν άθικτα κι ανάμεσά τους, δυστυχώς, όλα σχεδόν τα βιβλία του γκουρού των αρνητιστών του Ολοκαυτώματος Ντέιβιντ Ιρβινγκ), με μία πόρτα με τζάμι και παράθυρα που αφήνουν το φως να μπαίνει και δίπλα μια ευρύχωρη πλήρης κουζίνα, φτιαγμένη από τα παιδιά που δουλεύουν στο ξυλουργείο του ΚΕΘΕΑ (εκτός φυλακών). Εκείνη την ώρα τα μέλη της Κοινότητας μαγείρευαν, φορώντας σκούφους, γάντια και ποδιές. Σε τίποτα η εικόνα δεν θύμιζε φυλακή, τουλάχιστον σε μας τους επισκέπτες. Μια μικρή αίθουσα προβολών ήταν ο πρώτος σταθμός μας. Παρακολουθήσαμε μια φωτογραφική παρουσίαση της Κοινότητας, πώς ήταν και πώς έγινε. Όλα χτίστηκαν με τη βοήθεια των συνεργείων της φυλακής, παράλληλα με τη σκληρή δουλειά και το μεράκι των κρατουμένων μελών του προγράμματος. Η δουλειά που έγινε επί μήνες είναι απίστευτη. Ο φωτογραφικός αυτός περίπατος είχε μουσική επένδυση και κείμενα με τις απόψεις των μελών για τη νέα τους ευκαιρία στη ζωή. Είδαμε και φωτογραφίες από τη συναυλία που είχαν δώσει μέσα στη φυλακή οι Active Member, με πρόσκληση της Κοινότητας.

Εξω από την άλλη πόρτα της αίθουσας υπάρχει ένας μεγάλος χώρος με πρασινάδα και ψηλούς τοίχους με συρματοπλέγματα. Ρωτήσαμε αν εκεί προαυλίζονται όταν τελειώνουν τη δουλειά τους στην Κοινότητα.

- Απαγορεύεται να βγαίνει εκεί οποιοσδήποτε.

- Γιατί;

- Γιατί από 'δω απέδρασε την πρώτη φορά με το ελικόπτερο ο Παλαιοκώστας και από τότε το προαύλιο δεν χρησιμοποιείται!

- Και πού προαυλίζεστε;

- Μας αφήνουν μια φορά τη βδομάδα στο μπροστινό προαύλιο να παίζουμε μπάλα. Δυστυχώς το απόγευμα που τελειώνουμε και γυρνάμε στα κελιά μας δεν επιτρέπεται ο προαυλισμός.

«Ισως αν δεσμευόταν ο Παλαιοκώστας ότι θα αφήσει ήσυχο αυτό το προαύλιο να επιτραπεί η χρήση του», παρατήρησε κάποιος επισκέπτης.

Η γνωριμία

Αμέσως μετά την ξενάγηση καθίσαμε όλοι στο καθιστικό, ενώ στο τραπέζι υπήρχε ζεστός καφές, χυμοί και κέικ για όλους. Θεραπευτές, κρατούμενοι και επισκέπτες αρχίσαμε να μιλάμε με τη σειρά καθισμένοι σε κύκλο. Πρώτα μίλησαν οι πρωταγωνιστές δηλαδή οι ίδιοι οι κρατούμενοι. Άλλοι είναι από τους πρώτους που μπήκαν στην Κοινότητα κι άλλοι περιμένουν να γίνουν δεκτοί συμμετέχοντας στην «Προ-κοινότητα». Πρώτος μας καλωσόρισε ο Τάσος: «Είμαι συγκινημένος και αγχωμένος. Είμαι δύο χρόνια στο πρόγραμμα και δεν πιστεύαμε όταν τον Ιούνιο του 2008 ξεκινήσαμε να χτίζουμε ένα νεκρό προαύλιο ότι αυτός ο χώρος φέτος θα γιόρταζε κιόλας τα πρώτα του γενέθλια. Είμαι περήφανος γιατί αυτός είναι ο μεγαλύτερος στόχος που έχω καταφέρει στη ζωή μου. Μέσα στην κόλαση υπάρχει μια όαση! Μέχρι τις 5 που μένουμε εδώ όλα είναι διαφορετικά, μόνο που μετά δυστυχώς πρέπει να πάμε πάλι στο θάλαμο, όπου το σύστημα αξιών της φυλακής και όλα σχεδόν μας πάνε κόντρα. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν μας θέλουν εδώ σαν Κοινότητα. Όμως με τη στάση μας και την υπευθυνότητα πολεμάμε κάθε μέρα για το καλύτερο, ισορροπούμε κάθε μέρα σε περίεργες ισορροπίες, παντού υπάρχουν εμπόδια και καχυποψία. Λένε ότι μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, για μένα η λέξη Κοινότητα είναι χίλιες εικόνες». Το νήμα πήρε ο Γιάννης: «Εγώ είμαι από την πρώτη ομάδα εδώ και μαζί με τον Τάσο φτιάξαμε το video που είδατε. Τώρα όμως αρχίζω και συνειδητοποιώ πώς φτιάχτηκε ο χώρος. Χαίρομαι που ήρθατε εδώ γιατί χρειαζόμαστε βοήθεια και στήριξη, αυτό μας δίνει λίγο φως μέσα στη φυλακή που δεν υπάρχει καμιά ευκαιρία για οτιδήποτε». Ο Θεοδόσης μας εξομολογήθηκε ότι αυτά τα γενέθλια της Κοινότητας είναι και τα πρώτα γενέθλια της ζωής του, μια και τώρα μαθαίνει τον εαυτό του, μαθαίνει να ζει. Το ίδιο κι ο Γιώργος, που είναι εννιά μήνες στην Κοινότητα και παλεύει καθημερινά να βρει τον εαυτό του. Ο Στέλιος βρίσκεται 15 μήνες στη φυλακή: «Αλλαξαν πολλά όμως από τότε που μπήκα στην Κοινότητα, βγάζω συναισθήματα που δεν ήξερα ότι τα είχα». Το λόγο πήρε ο Εβης, ένας τριαντάχρονος Αλβανός. Με πολύ καλά ελληνικά μας εξήγησε ότι «ντρεπόταν» που μιλούσε σε τόσο κόσμο, αλλά και ότι ήταν χαρούμενος και συγκινημένος που ένα άθλιο δωμάτιο έγινε με τη δουλειά όλων «το δικό μας σπίτι». Μίλησε μετά ο Γιάννης, λέγοντας ότι στην Κοινότητα «έσπασε μια φορά» όμως τώρα πιστεύει ότι θα τα καταφέρει. Ο Μανώλης 14 χρόνια έπαιρνε ναρκωτικά: «Ποτέ δεν πήρα στα σοβαρά την διακοπή και πίστευα ότι για κάποιον σαν κι εμένα δεν ενδιαφερόταν κανείς. Εδώ παλιά ήταν ο χώρος για τα ανήλικα και το 1990 περνούσαμε τη μέρα μας με τσακωμούς και ξύλο». Ενας άλλος Μανώλης, 43 χρονών, άρχισε τα ναρκωτικά στα 30: «Νόμιζα ότι θα με βοηθούσανε αλλά με καταστρέψανε. Τώρα είμαι ακόμα στη Συμβουλευτική και αισθάνομαι σαν να μου απλώθηκε ένα χέρι για να με τραβήξει». Όλοι μιλούσαν για τη σημασία των συναισθημάτων που είχαν χάσει και που τώρα ξανάρχιζαν να τα ανακαλύπτουν μέσα τους. Ο Θανάσης, μόλις 26 χρονών, και πριν πέντε χρόνια, εκεί που όλα πήγαιναν καλά, ξαφνικά έχασε πολλά στη ζωή του και μαζί και τη μητέρα του. Τέσσερα χρόνια γυρνούσε στο δρόμο, και τώρα με την Κοινότητα βρήκε ξανά νόημα. Είναι μουσικός και τα είχε παρατήσει, όμως τώρα «το ξαναβρήκε». Ένας Ιρακινός, ο Ιντρις, μίλησε μετά: «Μαθαίνω πολλά πράγματα εδώ. Έχω στήριξη και υποστήριξη. Για μένα αυτό που κάνω είναι αφάνταστο». Ο Παύλος είναι 13 μήνες στη φυλακή: «Εδώ κι ενάμιση χρόνο βρίσκομαι εδώ και εμείς θα είμαστε η γενιά που θα συνεχίσει την προσπάθεια αυτή. Έχω χάσει τον πατέρα και τον αδελφό μου κι έξω πολλές φορές ήταν για μένα χειρότερα κι από τη φυλακή. Εδώ όμως μαθαίνω τώρα να αντιμετωπίζω τη ζωή μου». Ο Γιάννης ήταν 22 χρόνια στα ναρκωτικά και έχει μια κόρη που πρέπει οπωσδήποτε να στηρίξει: «Η φυλακή δεν είναι μέρος για μας. Προσπάθησα κι αλλού να τα σταματήσω και δεν τα κατάφερα. Τώρα όμως εδώ μπόρεσα να αναπνεύσω. Θέλω να θεραπευτώ, θέλω να βοηθήσουμε κι άλλους». Ο Μπάμπης, ο μεγαλύτερος από όλους, έχει την οικογένειά του στην Ολλανδία. Εκεί προσπαθεί να μεταφερθεί κι ο ίδιος κάνοντας συνέχεια αιτήσεις. Εδώ και 7,5 χρόνια δεν έχει ούτε άδεια ούτε επισκεπτήριο. Προσπαθεί να γίνει μέλος της Κοινότητας. Ο Αντώνης στα 37 του φυλακίστηκε: «Έχω αρχίσει και κάνω πράγματα που τον καιρό της χρήσης δεν έκανα. Στόχος μου είναι να μπω στην Κοινότητα. Χαίρομαι που είμαι κοντά σε παιδιά με τον ίδιο στόχο, είμαι σε προνομιούχα θέση. Χαίρομαι, χαίρομαι, χαίρομαι!» Ο Ρωμύλος 23 ετών έχει ήδη 8 χρόνια χρήσης και επτά μήνες στη φυλακή: «Δοκίμασα έξω να το κόψω αλλά δεν τα είχα καταφέρει. Ήξερα ότι κάποια στιγμή θα πήγαινα φυλακή. Μέσα είναι το ίδιο, όπως στην πιάτσα. Τα παιδιά όμως εδώ θα πάνε καλά γιατί δουλεύουνε σαν ομάδα». Είναι ένα βήμα πριν την Κοινότητα ο Ρωμύλος και σίγουρα με τη θέλησή του θα το κάνει κι αυτό. Τελευταίος μας μίλησε ο Γιάννης. Ο Γιάννης ήταν εργάτης και δούλευε στις φυλακές του Ελαιώνα όταν χτιζόντουσαν. «Μού λέγανε τότε στα αστεία πρόσεχε μη πας κι εσύ μέσα. Δεν ήμουνα χρήστης τότε. Τελικά όμως βρέθηκα κι εγώ εδώ».

Τη σκυτάλη πήραν οι θεραπευτές της Κοινότητας των ανδρικών αλλά και των γυναικείων φυλακών. Μάλιστα ο Βασίλης και η Ιωάννα μετέφεραν ευχές από τη γυναικεία Κοινότητα που λειτουργεί ήδη 10 χρόνια στον Κορυδαλλό. Μίλησε ο Βαγγέλης Κυργέτσος (υπεύθυνος της Κοινότητας), η Δάφνη, η Ασημίνα, η Ιωάννα, η Κατερίνα, η Εριέτα, η Βιβή, η Σοφία και η Αννα. Είναι τα μέλη της θεραπευτικής ομάδας του "Εν Δράσει" κι όλοι δουλεύουν ασταμάτητα μαζί με τους επικεφαλής με πλήρη επίγνωση των εμποδίων αλλά και απόλυτη σιγουριά για την επιλογή της εμπλοκής τους «σ’ αυτή τη δουλειά κι όχι σε άλλη». Ο Αντρέας, η Κωσταντίνα και η Σοφία έχουν το δύσκολο ρόλο της δουλειάς στη Συμβουλευτική. Εκεί που έρχονται οι πολλοί και μετά από τις επαφές και τις κουβέντες κάποιοι θα μπουν στον προθάλαμο της Κοινότητας, κάποιοι θα περιμένουν τη σειρά τους και κάποιοι άλλοι θα βρουν ίσως τις προσωπικές τους λύσεις μέσα ή αργότερα έξω από τη φυλακή. Ο Παναγιώτης Στούπας, αναπληρωτής υπεύθυνος του "Εν Δράσει" στις φυλακές, περνάει πλέον κι αυτός όλη τη μέρα του στον Κορυδαλλό, δηλώνει περήφανος για όλους όσοι βρίσκονται εδώ και μας πληροφορεί ότι από το 1988 είναι μέρος αυτής της προσπάθειας. Η Πία Κοίλια, πρόεδρος του Συλλόγου εργαζομένων του ΚΕΘΕΑ κλείνει 10 χρόνια σ’ αυτή τη δουλειά και ετοιμάζεται να προσφέρει τις υπηρεσίες της ξανά στην γυναικεία Κοινότητα του Κορυδαλλού. Ο Γιάννης Τέντης, επικεφαλής του ΚΕΘΕΑ "Εν Δράσει", μάς καλωσόρισε συνοψίζοντας: «Όσοι παλεύουμε για τα όνειρά μας αξίζει να ζούμε». Το εντυπωσιακό είναι ότι εργαζόμενοι και κρατούμενοι βλέπουν τα ίδια όνειρα και μοιράζονται τις ίδιες αγωνίες.

«Έχω τρακ και αμηχανία, που ξεπερνάει κανείς μόνο όταν μιλάει από καρδιάς», είπε η Σοφία Σακοράφα: «Θέλω να γίνω μέλος της παρέας σας και να ξέρετε ότι σε αυτή την προσπάθεια δεν είστε μόνοι σας».

Ο εισαγγελέας κ. Μαρκής, παλιό μέλος του Δ.Σ. και Αντιπρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, ξεκίνησε να μιλάει καθισμένος κι όχι όρθιος, όπως δήλωσε ότι κάνει επί 40 χρόνια: «Είμαι προβληματισμένος, που αυτό δεν γίνεται ακόμα σε όλες τις φυλακές. Αισθάνομαι χαρά που βλέπω ανθρώπους να προσπαθούν να ξεφύγουν. Σας βλέπω αποφασισμένους για το μέλλον και αισθάνομαι ότι αν λίγο έχουμε συμβάλλει σε αυτό τότε έχουμε κάνει κι εμείς κάτι στη ζωή μας. Έχετε δίπλα σας ιδεολόγους επαγγελματίες, ανθρώπους που ζούνε αυτό που κάνουν. Εύχομαι του χρόνου τέτοιο καιρό οι περισσότεροι να μην είστε εδώ και να μιλάτε γι’ αυτό σε όσους εκεί έξω θέλουν να σταθούν στα πόδια τους». Μίλησαν τα μέλη του Δ.Σ. δηλώνοντας εντυπωσιασμένοι και αποφασισμένοι να διευρύνουν την προσπάθεια. «Αυτό είναι μια νησίδα ποιότητας όχι μόνο για τη φυλακή αλλά και για εκεί έξω στη ζούγκλα. Είναι πρωτόγνωρο και λυπάμαι που δεν μπορεί να γίνει πιο εκτεταμένα», συμπλήρωσε ο καθηγητής Νίκος Μουζέλης. Ο Διευθυντής του ΚΕΘΕΑ Μπάμπης Πουλόπουλος έκλεισε λέγοντας: «Οταν πριν 26 χρόνια ξεκινήσαμε αυτήν την προσπάθεια (του ΚΕΘΕΑ) με την Κοινότητα Ιθάκη φαινόμασταν λίγοι. Μετά έγινε όλος αυτός ο οργανισμός με τις Κοινότητες που απλώνεται σε όλη την Ελλάδα. Εδώ γίνεται μια νέα αρχή, μια νέα προσπάθεια. Ισως τα 15 μέλη να είναι λίγα σε σχέση με τον πληθυσμό των φυλακών. Εσείς όμως που είστε εδώ έχετε πάρει ένα λαχνό για τη ζωή και αυτό να το θυμάστε πάντα».

Τα παιδιά με τη βοήθεια ενός εθελοντή καλλιτέχνη που δουλεύει μαζί τους μας ετοίμασαν ένα δικό τους «θεατρικό» δρώμενο. Όπως μας εξήγησε ο Γιώργος, δούλεψαν σαν επαγγελματίες ηθοποιοί και αυτό που ετοίμασαν είναι δικό τους, δεν έχει διαλόγους ούτε κείμενο αλλά μόνο τις κινήσεις τους, τις εκφράσεις τους και μια μουσική επένδυση. Το ονόμασαν «Κίνηση σιωπής» και εδώ θα ξεδιπλωθούν οι αναμνήσεις και οι καταστάσεις στις ζωές τους. Το έργο προσπαθήσαμε να το περιγράψουμε στη διπλανή στήλη.

Η παρουσίαση της Κοινότητας και η επίσκεψή μας έφτανε στο τέλος. Είχαμε μείνει περίπου τρεις ώρες εκεί και δυστυχώς δεν προλαβαίναμε να δοκιμάσουμε τα φαγητά τους. Με ένα ζεστό χειροποίητο ψωμάκι μας αποχαιρέτισαν, ενώ όλους μας περίμενε από ένα δώρο που είχαν κατασκευάσει οι ίδιοι.

Η αναχώρηση

Στην πόρτα της Κοινότητας συναντήσαμε το διευθυντή των φυλακών που ήρθε να μας χαιρετίσει. Άλλη μια έκπληξη και μάλιστα πολύ θετική, ο διευθυντής Π. Δουλάμης, κοινωνιολόγος. Φάνηκε να συμφωνεί ότι οι φυλακές πρέπει να είναι ανοιχτές σε παρόμοιες πρωτοβουλίες. Παραδέχτηκε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν πρέπει να βρίσκονται στη φυλακή κι ότι κάνει κι αυτός ότι περνάει από το χέρι του για να βοηθήσει αλλά δεν φτάνει αυτό. Σε ένα χώρο με χιλιάδες υπεράριθμους κρατούμενους, από τους οποίους το 70% είναι μικροπαραβάτες λόγω χρήσης είναι αδύνατο να αρκέσουν οι καλές προθέσεις του διευθυντή και η Κοινότητα του ΚΕΘΕΑ για τους εξαρτημένους.

Οι φύλακες μάς συνόδεψαν έξω αφού ξαναείδαμε από το διάδρομο τους συνωστισμένους κρατούμενους, μια εικόνα που μας θύμισε ότι αυτή η πολύ σημαντική προσπάθεια της Κοινότητας δεν αφορά παρά μόνο ένα ελάχιστο τμήμα όσων θα είχαν την ανάγκη της.
 

Ενα βήμα μπροστά;

Στις 10 Δεκέμβρη ψηφίστηκε η τροπολογία Καστανίδη για τις προφυλακίσεις και την υπό όρο απόλυση καταδικασμένων. Με ειδικές αναφορές στις περιπτώσεις εξαρτημένων (η πράξη διακίνησης για να εξασφαλιστεί η δόση από εξαρτημένα άτομα δεν θεωρείται πλέον κακούργημα), με προσαρμογή της χρηματικής ποινής σύμφωνα με την οικονομική κατάσταση του κρατούμενου, με την πρόβλεψη παροχής κοινωφελούς εργασίας σε όποιον δεν έχει χρήματα και τέλος παρέχοντας για όλους πλέον τη δυνατότητα απόλυσης στα 3/5 της ποινής, η τροπολογία κάνει ένα μεγάλο βήμα μπροστά.

Καταργεί τους κρατούμενους πολλών ταχυτήτων, περιορίζει τη δυνατότητα των δικαστηρίων να επιβάλλουν προφυλακίσεις που οδηγούσαν -όπως σημειώνει η εισηγητική έκθεση- «σε μια γενικοπροληπτική χρησιμοποίηση των καταδίκων ως μέσου αποτροπής τέλεσης νέων εγκλημάτων». Κάτι σαν εκφοβιστικό παράδειγμα, δηλαδή, που στην ουσία καταργούσε την προστασία της αρχής του σεβασμού και της αξίας του ανθρώπου.

Η τροπολογία επιβάλλει ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο για τους δράστες όλων των εγκλημάτων, με δυνατή για όλους και σε όλα τα στάδια την υπό όρο απόλυση. Εξαιρούνται όσοι έχουν ισόβια κάθειρξη, που υπάγονται σε άλλη παλιότερη διάταξη (εδώ περιλαμβάνονται και οι μεγαλέμποροι ναρκωτικών). Η ευκαιριακή ρύθμιση Χατζηγάκη, που με τις επιβαλλόμενες προθεσμίες στην ουσία δεν επέτρεψε καμιά αποσυμφόρηση αλλά μόνο την αναστολή των κινητοποιήσεων του περσινού Νοέμβρη, επιτέλους καταργήθηκε. Παρά τις αντιδράσεις όλων των ορόφων της δεξιάς πολυκατοικίας, που ποντάρουν στα φοβικά ανακλαστικά του κόσμου απειλώντας ότι «θα γεμίσει η Ελλάδα από εμπόρους ναρκωτικών», το βήμα έγινε. Μένει τώρα στα δικαστήρια και στις διοικήσεις των φυλακών να εφαρμόσουν άμεσα τη νέα ρύθμιση. Ηδη, από την ψήφιση της τροπολογίας έχουμε τρεις θανάτους κρατουμένων χρηστών.

Χρειάζονται μεγάλες ανατροπές για να σταματήσουν οι θάνατοι από ναρκωτικά μέσα στα σωφρονιστικά ιδρύματα, να δημιουργηθούν προϋποθέσεις για απεξάρτηση και θεραπεία όσων εξαρτημένων κακώς ή καλώς βρίσκονται στη φυλακή. Είναι τραγικό ότι ακόμα και εκείνοι, οι λίγοι, που έχουν πρόσβαση στα θεραπευτικά προγράμματα μέσα σε κάποιες φυλακές σταματούν απότομα τη θεραπεία τους μόλις για άσχετους λόγους αποφασιστεί μεταγωγή τους σε άλλη φυλακή.

Όπως έλεγε ο σημερινός πρωθυπουργός, «δεν χρειάζονται χρήματα για να....»

- Δεν χρειάζονται χρήματα, λοιπόν, για να αποφυλακίζονται (στα 2/5 ή στα 3/5, ανάλογα με τις ποινές) οι χρήστες, ακόμα κι αν έχουν στην πλάτη τους πειθαρχικά παραπτώματα του τύπου «στραβοκοίταξε ένα φύλακα». Ενα τέτοιο παράπτωμα, που σημειωτέον έχουν οι περισσότεροι, τους στερεί τις ευεργετικές ρυθμίσεις.

- Δεν χρειάζονται χρήματα για να βρεθεί ένας χώρος σε όλες τις φυλακές για όσους εξαρτημένους παραμένουν τελικά μέσα και θέλουν να μπούνε σε θεραπευτικό πρόγραμμα. Μόνο το μικρό κόστος των θεραπευτών που θα το πλαισιώσουν.

- Δεν χρειάζονται χρήματα για να πεισθούν φύλακες και διευθυντές ότι και για τους ίδιους είναι χρήσιμοι αυτοί οι ανοιχτοί χώροι της ελπίδας. Μόνο το εμπόριο μέσα στις φυλακές, που μοιράζει τα «θεσμικά» ταβόρ και τα παράνομα θανατηφόρα φιξάκια, έχει να χάσει από τέτοιες κινήσεις.

- Δεν χρειάζονται χρήματα για να ψηφιστεί ένας νέος νόμος στη θέση του νόμου Παραληγούρα (2007), που δεν ονομάζει την Κοινότητα θεραπευτική μόνο και μόνο γιατί τότε θα έπρεπε οι κρατούμενοι αυτοί να βρίσκονται σε άλλους χώρους από τους υπόλοιπους, ώστε να διασφαλίζεται πλήρως η θεραπεία.

- Δεν χρειάζονται χρήματα για να μπορούν όσοι νεαροί μετανάστες (που ήρθαν εδώ για ένα καλύτερο μέλλον και τους ρίξανε κάποιοι στα ναρκωτικά) δεν ξέρουν ελληνικά να συμμετέχουν σε θεραπευτικές Κοινότητες. Ίσως κάποιοι συμπατριώτες τους, που έχουν μάθει ελληνικά, με την καθοδήγηση των θεραπευτών θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν και να τους ενημερώνουν για τη δυνατότητα κοινωφελούς έκτισης της ποινής τους.

- Δεν χρειάζονται χρήματα για να αποφασίσουν οι δικαστές που μοιράζουν, ακόμα και πολύ πρόσφατα, ποινές σα στραγάλια ότι είναι καλύτερο να πηγαίνουν οι χρήστες σε κέντρα απεξάρτησης αντί να οδηγούνται στη φυλακή.

Ας γνωρίζουν τελικά όλοι ότι στοιχίζει στον φορολογούμενο πολύ λιγότερο (σύμφωνα με τις διεθνείς αλλά και τις ελληνικές μετρήσεις) η θεραπεία ενός εξαρτημένου σε μία Κοινότητα από τα έξοδα του εγκλεισμού του στη φυλακή. Ο σεβασμός, τέλος, στα ανθρώπινα δικαιώματα απαιτεί όλοι -ακόμα και οι φυλακισμένοι- να έχουν ίσες προσβάσεις στο δικαίωμα της θεραπείας τους.
 

ΔΕΙΤΕ

«Κίνηση Σιωπής»
(Το σιωπηλό θεατρικό σκετς που ετοίμασαν τα μέλη της Κοινότητας του ΚΕΘΕΑ στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού)
Ενας ένας έρχονται και παίρνουν από μια καρέκλα. Τη βάζουν σε διάφορα σημεία του μεγάλου δωματίου. Κάθονται ο καθένας μόνος του, μακριά από τον άλλον, δεν κοιτάζονται, αδιαφορούν, αράζουν σε μια γωνία, τσακώνονται, κάποιοι χτυπιούνται. Τελευταίος μπαίνει ο μουσικός, περπατάει αργά, παίρνει την καρέκλα του, αλλά κανείς δεν του δίνει σημασία. Στέκεται στον τοίχο και κοιτάζει το κρεμασμένο ρολόι. Ολοι συνεχώς αλλάζουν θέση μέσα στο χώρο, κάθονται εναλλάξ ο ένας στην καρέκλα του αλλουνού. Ενας απλώνει τα χέρια, βλέποντας έξω από την πόρτα του κήπου, κάποιοι άλλοι ετοιμάζονται να πηδήξουν από ένα φανταστικό ψηλό μέρος. Ο μουσικός πάει κοντά σε εκείνον που ετοιμάζεται να πέσει. Πλησιάζουν τα χέρια τους, αλλά δεν αγγίζονται. Ξαφνικά δυο παιδιά σταματούν και κοιτάζονται. Κάθονται μαζί αγκαλιασμένοι σε ένα μικρό καναπέ. Αρχίζουν να τους πλησιάζουν και άλλοι και κάθονται πιο κοντά με τις καρέκλες, πλησιάζονται. Κάποιοι κάθονται μαζί, κάποιοι αντικριστά, συνεχώς όμως αλλάζουν θέσεις, όλο και πιο γρήγορα, όλο και πιο αγχωμένα, ενώ ακούγεται έντονη μουσική σαν φόβος. Ολοι κάθισαν, παντού σιωπή, η θύελλα πέρασε. Ενας μόνο συνεχίζει να τρέχει μέχρι, που κάθεται κι εκείνος μαζί τους. Σηκώνονται. Ολοι κοιτάζονται πιά, μας κοιτούν κι εμάς και ένας ένας χαμογελώντας βγαίνουν από το χώρο, ενώ τελευταίος φεύγει χαμογελώντας και ο «αβόλευτος». Ακολουθούν χειροκροτήματα.

Ελευθεροτυπία, 25/12/2009