Καπετάνιοι παντός καιρού     

"Η εταιρεία τα ρίχνει στον καπετάνιο ευθέως και με έγγραφη ανακοίνωσή της"
        ("Αδέσμευτος Τύπος", 2.1.1997)

Να δείτε που όταν τελικά εκδοθεί το πόρισμα του Ανωτάτου Συμβουλίου Ναυτικών Ατυχημάτων (ΑΣΝΑ), για την τραγωδία του "Δύστος", θα καταλήγει στο συμπέρασμα-καρμπόν: "Κακή εκτίμηση των καιρικών συνθηκών από τον πλοίαρχο".
Οι άλλες ευθύνες, οι βαθύτεροι λόγοι που οδήγησαν στο συμβάν, θα αποτελούν στην καλύτερη περίπτωση υλικό προς πολιτική και κοινωνική ζύμωση. Τα ναυτεργατικά σωματεία θα συνεχίζουν να φωνάζουν για τα χιλιάδες άλλα πλωτά φέρετρα που κυκλοφορούν με τη βούλα της Επιθεώρησης Εμπορικών Πλοίων, τα πολιτικά κόμματα θα ερίζουν για την άθλια κατάσταση των σωστικών μέσων και για το αν οι Θάλαμοι Επιχειρήσεων είναι ή όχι "καφενεία", και οι εφοπλιστές θα τσεπώνουν απρόσκοπτα τα κέρδη και τις αποζημιώσεις τους. Τυπικά, όλοι θα είναι "υπεράνω υποψίας". Αλλωστε, όπως είπαμε, έφταιγε η "κακιά ώρα" και οι "λανθασμένοι χειρισμοί" του καπετάνιου. Το ίδιο δεν συνέβη και με τη σύγκρουση των πλοίων στη Σάμο; Εκεί μάλιστα την ευθύνη χρεώνεται μόνο ο ένας πλοίαρχος!
Ισως πολλοί να μην το θυμούνται πια, αλλά το ζωηρό δημοκρατικό συνδικαλιστικό κίνημα της μεταπολίτευσης έχει αμφισβητήσει έμπρακτα και έντονα ολόκληρο το καθεστώς που οδηγεί στις ναυτικές τραγωδίες και αποδίδει κατά στερεότυπο τρόπο την ευθύνη στους πλοιάρχους και ποτέ ψηλότερα. Η αυταρχική νομοθεσία που καθορίζει τις συνθήκες εργασίας στο καράβι, στις βασικές της γραμμές παραμένει αναλλοίωτη από το 1836! Οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις που σημειώθηκαν στους υπόλοιπους τομείς της κοινωνίας δεν καταφέρνουν να περάσουν στα αμπάρια των πλοίων. Το βασικό βεβαίως επιχείρημα που διεθνώς επικαλούνται πλοιοκτήτες, εμπειρογνώμονες και κυβερνήσεις, είναι η πειθαρχία. Και όπως στο στρατό, η πειθαρχία όχι μόνο στερεί δικαιώματα, αλλά όταν έρθουν τα σκούρα μετατοπίζει και τις ευθύνες.
Ο καπετάνιος σύμφωνα με τους νόμους (που ισχύουν παγκοσμίως, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις) υπακούει ολοκληρωτικά στις όποιες εντολές του πλοιοκτήτη του. Αν αντιδράσει, απολύεται και μετά περνά στη "μαύρη λίστα". Θεωρείται π.χ. "ανίκανος" ή "φοβιτσιάρης", αν είναι σχολαστικός σε θέματα ασφαλείας του καραβιού που κυβερνά. "Ο πλοιοκτήτης δύναται κατά πάντα χρόνον να καταγγείλει την σύμβασιν ναυτολογήσεως (με τον καπετάνιο), μη υποχρεούμενος να τηρήσει προθεσμίαν καταγγελίας", σημειώνει ρητά ο Κώδικας Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (άρθρο 38). Ορίστε, θα πουν όσοι πιστεύουν ότι η ΑΓΕΤ πίεσε τον πλοίαρχο του "Δύστος". Αφού ο νόμος καθιστά τους καπετάνιους πιόνια των αφεντικών, η ΑΓΕΤ θα διέταξε τον δικό της να τσακιστεί να παραδώσει το τσιμέντο στη Δραπετσώνα. Ο καπετάνιος "έφταιγε" γιατί υπάκουσε στην ιεραρχία -η οποία ως γνωστόν δεν έχει τυπικά την ευθύνη της ρότας του όποιου "σκυλοπνίχτη" της.
Ο συλλογισμός πράγματι στέκει. Ωστόσο, ο ίδιος νόμος περνά στα χέρια του κυβερνήτη όλες τις εξουσίες που μπορεί να φανταστεί κάποιος, όταν αυτές αναφέρονται στα δικαιώματα του πληρώματος. Ο καπετάνιος προσλαμβάνει, διατάζει, ποινολογεί, κρίνει την απόδοση του ναυτεργάτη, αποφασίζει αν το φορτίο είναι καλοτοποθετημένο, αν η κατάσταση του καραβιού επιτρέπει το ταξίδι, αν ο καιρός είναι ή όχι επικίνδυνος. Απόλυτος "δικτάτορας" και με το νόμο. Αν οι ναυτεργάτες γκρινιάξουν σε οποιαδήποτε απόφασή του, την "έχουν βάψει". Να, θα πουν οι άλλοι. Το πλήρωμα μπορεί να έβλεπε το κακό να πλησιάζει, αλλά δεν μπορούσε και να στασιάσει. Και αυτός ο συλλογισμός δεν είναι λάθος. Πάλι ο καπετάνιος "έφταιγε". Είτε γιατί δεν αντιστάθηκε στους εργοδότες του, είτε γιατί δεν άκουσε τα δελτία καιρού και τη μουρμούρα του τσούρμου του, πάντα ο καπετάνιος "φταίει".
Φαίνεται ότι οι άνθρωποι της θάλασσας πιο εύκολα πάνε κόντρα στον καιρό παρά στην ιεραρχία της εταιρείας τους. Οι υπόλοιποι;
 

(Ελευθεροτυπία, 4/1/1997)