Η χαμένη τιμή του Ανδρέα Παπανδρέου     

"Ακόμη και ο Στάλιν δεν τόλμησε τέτοιο βιασμό της ιστορία"
        ("Αθηναϊκή", 14/5/97)

Κάπως υπερβολική δεν είναι η ιερή αγανάκτηση που προκάλεσαν στα στελέχη του ΠΑΣΟΚ οι καραμανλικές κρίσεις για τον ιστορικό τους ηγέτη; "Προσπάθεια πλαστογράφησης της ιστορίας" κατά τον γραμματέα Σκανδαλίδη, "ανιστόρητες αιχμές" κατά τη Σοφία Κατσανέβα, δείγμα "μικρότητας και άκρατης φιλαυτίας" κατά τον Τηλέμαχο Χυτήρη. Αιτία, οι σημειώσεις Καραμανλή για τα γεγονότα του Μαρτίου 1985. Η εκδοχή του, δηλαδή, για έναν πασίγνωστο παπανδρεϊκό χειρισμό, για μια από τις θεαματικές εκείνες πολιτικές "μπλόφες" με τις οποίες ο Ανδρέας Παπανδρέου φρόντιζε κατά καιρούς να αναθερμάνει τον έρωτα των οπαδών και το μίσος των πολεμίων.
Αγνωστο τι ακριβώς θα ικανοποιούσε τους υπερασπιστές της μνήμης του Ανδρέα Παπανδρέου. Οπως πάντως προκύπτει από την πλειονότητα των σχετικών τοποθετήσεων, τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ θα ποθούσαν διακαώς την εκ των υστέρων λείανση τριβών και αντιθέσεων μεταξύ των δύο ηγετών, αλλά κυρίως μια υπόκλιση του Καραμανλή στο μεγαλείο του νεκρού αντιπάλου. Αν όμως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε πορευτεί κατά την επιθυμία τους, θα είχε προσφέρει καλή υπηρεσία στη δική του εικόνα, αλλά θα είχε ασφαλώς αδικήσει τον αρχηγό τους. Αλλά γιατί το απόσπασμα που τους ενόχλησε περισσότερο είναι εκείνο που αναφέρεται στην 9η Μαρτίου '85 και την επιλογή Σαρτζετάκη; Η απόκρυψη από πλευράς Καραμανλή του θυμού που ένιωσε, όταν την τελευταία στιγμή "αδειάστηκε" από τον Ανδρέα Παπανδρέου, θα ισοδυναμούσε με ακύρωση του ίδιου τους του ηγέτη, για την υστεροφημία του οποίου υποτίθεται ότι πασχίζουν. Πώς θα ένιωθε άραγε ο Παπανδρέου, αν υπήρχε τρόπος να πληροφορηθεί ότι το περίφημο στρατήγημα (κατ' άλλους τρικλοποδιά) σε βάρος του Καραμανλή προτείνεται στη συλλογική μνήμη ως μία όλο κατανόηση συμφωνία μεταξύ συναινούντων ενηλίκων;
Δυστυχώς για τον ίδιο και ευτυχώς για τον πολιτικό του αντίπαλο, στην αφήγησή του -που ονομάστηκε αρχείο- ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προτείνει το πιο τετριμμένο ψυχογράφημα του εχθρού του: "υποκριτής και δημαγωγός" ο Ανδρέας, "γοήτευε τα πλήθη χωρίς να είναι ρήτωρ" και απευθυνόταν "στα ένστικτα και τα απωθημένα τους". Με δυο λόγια, ο Καραμανλής αναπαράγει, δίχως την παραμικρή προσωπική πινελιά, ένα τρέχον στερεότυπο του πολιτικού του χώρου. Το ίδιο εξάλλου κάνουν συχνά και οι δικοί του πολέμιοι, εκείνοι που κλήθηκαν να υπερασπίσουν τη μνήμη του Ανδρέα: "Για μας ο Καραμανλής είναι ο άνθρωπος της βίας και της νοθείας, ο άνθρωπος του 'Περικλή', ο άνθρωπος των Αμερικανών", δήλωνε προχθές ο Γιάννης Καψής.
Η ανησυχία των στελεχών του ΠΑΣΟΚ οφείλεται ασφαλώς στο φόβο ότι το "Αρχείο Καραμανλή", λειτουργώντας ως σοβαρή ιστορική πηγή, θα αμαυρώσει την εικόνα του Α. Παπανδρέου. Μόνο που και στο σημείο αυτό έπεσαν έξω. Λίγες μόλις ημέρες μετά τη δημοσιοποίησή του, η αμφισβήτηση του "Αρχείου" έχει γενικευτεί. Κι αν πριν από δύο εβδομάδες έμοιαζε ακόμη βλάσφημη η σχετικοποίηση της αξίας του, τώρα, ακόμη και εκείνοι που έχουν αναλάβει εργολαβικά το "Εγκώμιον επιφανούς ανδρός", δείχνουν κάπως περισσότερο ενήμεροι για το πώς εντέλει γράφεται η ιστορία. Το απίστευτο νταβατούρι έγινε για τα απομνημονεύματα ενός προσώπου, και μάλιστα για απομνημονεύματα που δεν τηρούν ούτε τα ελάχιστα προσχήματα αντικειμενικότητας.
"Να πλησιάζει το έθνος κάθε τόσο στην κορυφή -όπως το 1963 και το 1980- και να κατρακυλά στην άβυσσο, διαπράττοντας τα μεγαλύτερα σφάλματα τις κρισιμότερες στιγμές της ζωής του", είναι ο κατά Καραμανλή μύθος του Σισύφου, όπως διατυπώνεται στον 12ο τόμο της συλλογής του. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το δικό του σισύφειο δράμα: κερδισμένη με χρόνια αποφθεγματικής σιωπής, η ιδιότητα του "θεού" χάθηκε σε μια μέρα, πνιγμένη σε δώδεκα τόμους επιλεκτικής λογόρροιας.
 

(Ελευθεροτυπία, 17/5/1997)