Δημοσιογραφία χωρίς αμάχους  

"Οι ισχυροί της 'Νέας Τάξης' μεταμόρφωσαν τη δημοσιογραφία σε παλλακίδα τους"
        (κατά Ρίζον "Αδέσμευτος Τύπος" 14/4/99)

Τόχουμε συνηθίσει πια. Καθώς τα μαθήματα του Βιετνάμ έχουν αφομοιωθεί πλέον από μικρούς και μεγάλους πρωταγωνιστές της διεθνούς σκηνής, η "ζωντανή" κάλυψη των πολέμων από τα ΜΜΕ όλο και περισσότερο μοιάζει με εικονογράφηση της εκατέρωθεν κρατικής προπαγάνδας παρά με άσκηση μιας ανεξάρτητης και (όσο μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο) αντικειμενικής δημοσιογραφίας. Και, δυστυχώς, στον κανόνα αυτό δεν υπάρχουν εξαιρέσεις.
Η κυρίαρχη διεθνώς εκδοχή αυτής της άτυπης επιστράτευσης του δημοσιογραφικού λόγου στην υπηρεσία της πολεμικής εξόρμησης είναι οφθαλμοφανής. Δεν είναι μόνο η ίδια η φύση του αεροπορικού πολέμου που, σε συνδυασμό με την εξαναγκαστική απομάκρυνση των δυτικών ανταποκριτών από το πεδίο της μάχης, μετέτρεψε τα περισσότερα ΜΜΕ σε απλούς αναμεταδότες των επίσημων ανακοινωθέντων για την "ανθρωπιστική" επιδρομή. Εξίσου προφανής είναι η εθελούσια ταύτιση των περισσότερων από τους δυτικούς δημοσιογράφους με το δικό τους "πατριωτισμό". Τα σχετικά παραδείγματα αφθονούν: από την πολύωρη προσπάθειά του CNN να μας πείσει, επιστρατεύοντας κάθε λογής "ειδήμονες", ότι η κατάρριψη του "Στελθ" ήταν τέχνασμα της σερβικής προπαγάνδας ή την (αναγκαστικά βραχύβια) ανακύκλωση το ισχυρισμού πως η συνάντηση Μιλόσεβιτς-Ρουγκόβα ουδέποτε συνέβη, μέχρι τον "τολμηρό" εκείνο ρεπόρτερ που στο μπρίφινγκ της 14ης Απριλίου ζητούσε επίμονα από τον εκπρόσωπο Τύπου του ΝΑΤΟ μια "ανεξάρτητη" (!) επιβεβαίωση του ισχυρισμού ότι το καραβάνι των Αλβανών προσφύγων είχε χτυπηθεί από σερβικά -κι όχι νατοϊκά- αεροπλάνα...
Στην απέναντι όχθη, τα -ούτως ή άλλως περιορισμένα- περιθώρια για μια αξιοπρεπή πληροφόρηση έσβησαν με την πτώση των πρώτων νατοϊκών βομβών, την κήρυξη της Γιουγκοσλαβίας σε κατάσταση πολέμου και το κλείσιμο των ανεξάρτητων ΜΜΕ, με πρώτο και κύριο το ραδιοφωνικό σταθμό Β-92 του Βελιγραδίου. Ακόμη πιο καθοριστική φαίνεται να είναι η επικράτηση ενός κλίματος εθνικής συσπείρωσης ενάντια στο νατοϊκό επιδρομέα, συσπείρωσης που λειτουργεί ασφυκτικά για όλες εκείνες τις αντιπολεμικές φωνές που το προηγούμενο διάστημα προσπάθησαν να αντισταθούν στην ανθρωποφάγα λογική των εθνικιστών και σήμερα νιώθουν προδομένοι από την ίδια ακριβώς τη "διεθνή κοινότητα" πάνω στην οποία στήριξαν κάποτε τις ελπίδες τους. Αν πέρυσι τέτοιο καιρό η αντιπολιτευόμενη "Νάσα Μπόρμπα" διωκόταν επειδή μίλησε για "20 νεκρά άτομα", βάζοντας στο ίδιο τσουβάλι Σέρβους αστυνομικούς και Αλβανούς "τρομοκράτες", σήμερα δεν υπάρχει ούτε καν αυτή η δυνατότητα.
Ανάλογες είναι οι επιδόσεις και των ελληνικών ΜΜΕ. Δεν αναφερόμαστε μονάχα στο στρατευμένο λεξιλόγιο, την ανενδοίαστη ταύτιση με τους "αδελφούς Σέρβους" ή την απερίσκεπτη υιοθέτηση κάθε ισχυρισμού που προερχόταν από το Βελιγράδι (ιδίως κατά τις πρώτες ημέρες, πριν γίνει ευρύτατα αντιληπτό ότι η παραπληροφόρηση έχει πολλές όψεις). Το σημαντικότερο κενό στην εγχώρια πληροφόρηση προέρχεται από εκείνο ακριβώς το μέτωπο, όπου τα ελληνικά ΜΜΕ διαθέτουν το στρατηγικό πλεονέκτημα της επιτόπιας αποκλειστικής παρουσίας: παρά τις αλλεπάλληλες ζωντανές συνδέσεις από την Πρίστινα, ελάχιστα (και, ως επί το πλείστον, συνθηματικά διατυπωμένα) πράγματα μάθαμε για τους φόνους, τις πυρπολήσεις και τις λεηλασίες που συνόδευσαν τη μαζική έξοδο του (αλβανικής εθνικότητας) 80% των κατοίκων της. Ούτε μια συνέντευξη που να εξηγεί το πώς και το γιατί δεν διάνθισε τα συγκλονιστικά πλάνα από τα ανθρώπινα ποτάμια που κατευθύνονταν προς το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Τους λόγους αυτής της -φαινομενικά ανεξήγητης- επαγγελματικής ολιγωρίας, εύκολα μπορεί να τους φανταστεί κανείς.
Λίγο πριν από το κλείσιμο του σταθμού τους, οι δημοσιογράφοι του Β-92 μας είχαν πάντως προειδοποιήσει: "Σ' αυτές τις δύσκολες συνθήκες", διαβάζουμε στο στερεότυπο επίλογο των δελτίων που μετέδιδαν μέσω Ιντερνετ, "οι ανταποκριτές μας είναι αδύνατο να αναφέρουν απευθείας από το Κόσοβο. Αυτό θα πρέπει να το λαμβάνει κανείς υπόψη του όταν διαβάσει οποιαδήποτε πληροφορία -των δικών μας συμπεριλαμβανόμενων- σχετικά με την τωρινή κατάσταση στην περιοχή".

(Ελευθεροτυπία, 17/4/1999)