Βασανιστές από αέρος 

"Οι μέχρι τώρα βομβαρδισμοί δεν είναι παρά ένα κλάσμα αυτού που πρόκειται να 'ρθει"
        (στρατηγός Κλάρκ, 27/4/99)

Μια από τις αθέλητες επιπτώσεις του πληθωρισμού των χαρακτηρισμών που επιστρατεύτηκαν εξαρχής για να καταγγείλουν τη νατοϊκή επίθεση κατά της Γιουγκοσλαβίας, υπήρξε χωρίς αμφιβολία η απώλεια της δυνατότητας για ανάλυση. Οταν ο Κλίντον έχει ευθύς εξαρχής ταυτιστεί με τον Χίτλερ (τουτέστιν, το απόλυτο κακό) και ο Μιλόσεβιτς αναδεικνύεται εξ αντιδιαστολής στον σύγχρονο ενσαρκωτή της αντιφασιστικής Αντίστασης, τα περιθώρια ερμηνείας των εξελίξεων στενεύουν απελπιστικά. Με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε αργά, αλλά σταθερά, σε μια κατάσταση γενικευμένης απάθειας και να περνούν ουσιαστικά απαρατήρητες, τόσο η κλιμάκωση των βομβαρδισμών όσο και η αρκετά αποκαλυπτική μεταβολή του πολιτικού λόγου των επιδρομέων.
Κι όμως. Αυτή η τελευταία αλλαγή -στις δηλώσεις, τις αναλύσεις και τις πάσης φύσεως δικαιολογίες των αρχιτεκτόνων της επιδρομής και των εκπροσώπων τους- θα άξιζε τελικά να προσεχτεί ιδιαίτερα, καθώς αφήνει να διαφανούν πολύ περισσότερα σχετικά με τους στόχους (αλλά και τα όρια) του πολέμου απ' όσα διακηρύσσουν τα επίσημα ανακοινωθέντα. Βασικό στοιχείο της είναι η εγκατάλειψη της "ανθρωπιστικής" επιχειρηματολογίας και η υιοθέτηση ενός αιμοχαρούς λεξιλογίου που θυμίζει παλιότερες εποχές - από το Βιετνάμ ως τις επαγγελίες του στρατηγού Λε Μέι ότι "θα επαναφέρει την Ιαπωνία στη λίθινη εποχή".

Εχουν παρέλθει πια ανεπιστρεπτί οι πρώτες μέρες της επιχείρησης "Συμμαχική Δύναμη", όταν ο πολύς Τζέϊμι Σι παρομοίαζε το βόμβο των νατοϊκών αεροσκαφών με "τον ήχο των αγγέλων" και η Γιουγκοσλαβία γέμιζε προκηρύξεις που καλούσαν τους κατοίκους "να μην επιτρέψουν στον αποπροσανατολισμένο πατριωτισμό τους να ταυτιστεί με τα κακουργήματα του Μιλόσεβιτς". Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός της Συμμαχίας αισθάνεται πλέον υποχρεωμένος να εξηγήσει στο κοινό του ότι αντίπαλος δεν είναι απλώς ένα βαλκανικό υποκατάστατο του φίρερ, αλλά ένας ολόκληρος, απείθαρχος πληθυσμός. "Είτε μας αρέσει είτε όχι, βρισκόμαστε σε πόλεμο με το σερβικό έθνος", διαπιστώνουν οι New York Times, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα πως "το διακύβευμα πρέπει να είναι πολύ σαφές: για κάθε βδομάδα που εσείς ρημάζετε το Κόσοβο, εμείς θα γυρίζουμε τη χώρα σας πίσω μια δεκαετία, μετατρέποντάς σας σε σκόνη. Θέλετε το 1950; Μπορούμε να σας πάμε στο 1950. Θέλετε το 1389; Μπορούμε να σας πάμε και στο 1389" (Thomas Friedman "Stop the music", 23/4/99). Αντίστοιχοι τόνοι επικρατούν και στα επίσημα κλιμάκια. "Μπορείτε να κάνετε όσες ροκ συναυλίες θέλετε", απαντά ρητορικά στους Γιουγκοσλάβους ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τζό Λόκχαρτ, "πολύ σύντομα όμως θα βγάλουμε το Βελιγράδι από την πρίζα" (N.Y.Times 24/4).
Ακόμη πιο αποκαλυπτικές είναι οι δηλώσεις των στρατιωτικών υπευθύνων. Δεν είναι μόνο ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, Κένεθ Μπέικον, που ισχυρίζεται ανενδοίαστα ότι το διώξιμο όλων των Αλβανών από το Κοσσυφοπέδιο θα ήταν ευχής έργο, καθώς "έτσι θα έμεναν εκεί μόνο οι σερβικές δυνάμεις, και θα μπορούσαμε να τους επιτεθούμε με μεγαλύτερη ακρίβεια και συγκέντρωση πυρών" (N.Y.Times 15/4). Ούτε εκείνος ο ανώνυμος νατοϊκός αξιωματούχος που δηλώνει ότι οι Σέρβοι "σύντομα θα ζήσουν έναν εφιάλτη" (AFP 26/4). Εγκαταλείποντας την καθαρά στρατιωτική ορολογία, οι επίσημες αναλύσεις όλο και περισσότερο δανείζονται εκφραστικά σχήματα από το λεξιλόγιο των επαγγελματιών βασανιστών - με έναν ολόκληρο πληθυσμό στο ρόλο του βασανιζόμενου. "Είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσεις το επίπεδο του πόνου, το οποίο είναι κάποιος διατεθειμένος να υποστεί", εξηγεί λχ χαρακτηριστικά ο επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του αμερικανικού ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Τόμας Ουίλσον (N.Y.Times 24/4). "Δεν γνωρίζω ποιό είναι το επίπεδο αντοχής στον πόνο του προέδρου Μιλόσεβιτς. Κάποια άλλα τμήματα της κοινωνίας μπορεί, ωστόσο, να έχουν ένα διαφορετικό επίπεδο πόνου. Και αυτός ο πόνος γίνεται όλο και ψηλότερος μέρα με τη μέρα. Αυτό είναι όλο κι όλο που έχω να πω".

(Ελευθεροτυπία, 15/5/1999)