Οι κουμπάροι της εξωτερικής πολιτικής

"Η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να γίνεται από ιδιώτες"
        (Κώστας Σημίτης, 17/5)

Ο επεισοδιακός γάμος στο νησάκι Πλάτη έληξε με την αποτυχημένη θεατρική παράσταση του τουρκικού (περιηγητικού) σκάφους που επιχείρησε να προσεγγίσει τα Ιμια, για να τα "φωτογραφίσουν" οι επιβάτες. Με τα δεδομένα της υπόθεσης, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, παραμένουν σκοτεινές και ακατάληπτες οι δηλώσεις του πρωθυπουργού, ο οποίος δεν αρκέστηκε να επιβεβαιώσει την ελληνική πολιτική τοποθέτηση, απέναντι στις τουρκικές αξιώσεις περί "γκρίζων ζωνών" στο Αιγαίο, αλλά επέκρινε και όσους επιχειρούν να ιδιωτικοποιήσουν την εξωτερική πολιτική. Από τις δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, αλλά και του υπουργού Εξωτερικών, γίνεται σαφές ότι η τοποθέτηση αυτή έχει διπλούς αποδέκτες, δεν αναφέρεται δηλαδή μόνο στους θερμοκέφαλους "δημοσιογράφους" γείτονες, αλλά και στους δικούς μας "ιδιώτες", είτε αυτοί εμφανίζονται με τη μορφή του "κουμπάρου" είτε με τη μορφή του "εθνικού ευεργέτη". Το επιβεβαίωσε με δήλωσή του και ο Γιάννης Καψής, λέγοντας ότι μπορεί κανείς να κρίνει την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης, αλλά δεν πρέπει να επιχειρήσει να την ασκεί ο ίδιος. Οι δηλώσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη αξία, μια και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών έχει τη φήμη του "μη-ενδοτικού" πολιτικού.
Για να κατανοήσουμε την πρωθυπουργική παραίνεση, αλλά και για να δώσουμε μια ερμηνεία στη μεγάλη έκταση που πήρε το θέμα στα ελληνικά κανάλια, πριν ακόμα δραστηριοποιηθούν οι Τούρκοι "δημοσιογράφοι", πρέπει να λάβουμε υπόψη ορισμένα στοιχεία που δεν προσέχθηκαν όσο θα έπρεπε στη σχετική αρθρογραφία:

1. Ορθώς γράφτηκε ότι η Πλάτη δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο των 132 νησιών στα οποία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία η Τουρκία. Ομως στον κατάλογο αυτό περιλαμβάνεται η ίδια η Ψέριμος, δηλαδή το μεγαλύτερο νησί, το οποίο βρίσκεται ανατολικά της Πλάτης και πολύ κοντά της. Η Πλάτη είναι, λοιπόν, "παρακείμενη" της αμφισβητούμενης (ελληνικής, κατοικημένης και ιστορικής) Ψερίμου. Κατά συνέπεια η θεωρία ότι το Γενικό Επιτελείο της Τουρκίας (αχ, αυτοί οι μπουνταλάδες!) μπέρδεψε την Πλάτη με τη βραχονησίδα Πλατιά της συστάδας των Ιμίων, μάλλον θολώνει τα ήδη θολά νερά της υπόθεσης. Δυστυχώς τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.
2. Το αν κατοικείται ή όχι μια βραχονησίδα, δεν σχετίζεται μόνο με το ιδιοκτησιακό της καθεστώς. Ακόμα και οι βραχονησίδες των οποίων η ένταξη σε κάποιο κράτος δεν αμφισβητείται, αλλάζουν νομική μορφή αν και εφόσον κατοικούνται. Σύμφωνα με την ισχύουσα Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (την οποία η Ελλάδα επικαλείται προς υπεράσπιση των εθνικών της δικαίων, και την οποία δεν έχει υπογράψει η Τουρκία), για να διαθέτει μια βραχονησίδα "αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα" πρέπει "να συντηρεί ανθρώπινη διαβίωση ή δική της οικονομική ζωή" (άρθρο 121,3). Πρόκειται για μια από τις πιο αδιευκρίνιστες διατάξεις της Σύμβασης, εφόσον δεν γίνεται σαφές αν αρκεί, για παράδειγμα, η παρουσία ενός φαροφύλακα ή κάποια φυσική πλουτοπαραγωγική πηγή. "Στην παρούσα φάση της εξέλιξης του διεθνούς δικαίου της θάλασσας δεν είναι δυνατόν να συναχθούν ασφαλή κριτήρια για την εφαρμογή της προϋπόθεσης που θέτει το άρθρο αυτό", συμπεραίνουν οι καθηγητές Κρατερός Ιωάννου και Αναστασία Στρατή ("Δίκαιο της Θάλασσας", εκδ. Σάκκουλα, 1998, σελ. 209).
Με αυτά τα δεδομένα, η εποίκηση και η αξιοποίηση, με όποιον τρόπο είναι αυτό δυνατό, των βραχονησίδων, θα έπρεπε να γίνεται με τις φυσιολογικές διαδικασίες που επιβάλλει η συνείδηση ότι πρόκειται για άσκηση δικαιώματος εντός της εθνικής κυριαρχίας. Η προαναγγελία του γάμου από ένα χρόνο, η "εθνική διάσταση" που της έδωσαν κυβερνητικοί παράγοντες, τοπικοί εκπρόσωποι, πολιτικοί και επιχειρηματίες, δύσκολα κρύβει ότι η πρόθεση ήταν διαφορετική. Μάλλον για μια "επίδειξη" και "παραδειγματική κίνηση" επρόκειτο, παρόμοια με εκείνες τις άλλες εμπνεύσεις (διαφήμιση πώλησης βραχονησίδων, κίνητρα για τον εποικισμό τους, επισκέψεις αποστράτων, κλπ), οι οποίες παραλίγο να καταλήξουν σε θερμό επεισόδιο.

(Ελευθεροτυπία, 22/5/1999)