Η δεύτερη ήττα του Από

"Η υπόθεση 'δίκη Οτσαλάν' είναι ένα κολοσσιαίο φιάσκο"
        ("Το Βήμα" 3/6/99)

Δύο είναι τα στοιχεία που κλέβουν την παράσταση των ανταποκρίσεων από τη συνεχιζόμενη δίκη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Το ένα είναι, φυσικά, η "απρόοπτη" για πολλούς στάση του ίδιου του κατηγορουμένου απέναντι στους διώκτες του. Συνέχεια, κατά κάποιον τρόπο, της διακηρυγμένης εδώ και καιρό πρόθεσής του για εγκατάλειψη του ένοπλου αγώνα και αναζήτηση μιας κάποιας πολιτικής λύσης της κουρδικής "ανταρσίας", η στάση αυτή αποκτά μίαν ανορθόδοξη τραγικότητα μέσα στις δεδομένες συνθήκες της ολοκληρωτικής προσωπικής ήττας που έρχεται να επισφραγίσει την ήττα του ΡΚΚ στο πεδίο της μάχης. Το δεύτερο στοιχείο είναι η πάνδημη διαπίστωση ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια παρωδία δίκης, που δεν πληροί ούτε τις πιο στοιχειώδεις προϋποθέσεις μιας έντιμης δικαστικής διαδικασίας.
Με τον κίνδυνο να βρεθούμε εκτός κλίματος, θα επισημάνουμε εδώ ότι σε περιπτώσεις όπως αυτή, η ίδια η έννοια της "δίκαιης δίκης" δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από ένα φύλλο συκής, πίσω από το οποίο προσπαθούν να καλυφθούν οι όποιοι Πόντιοι Πιλάτοι της (υποτιθέμενης) διεθνούς νομιμότητας. "Δίκαιη δίκη" θα πει, ως γνωστόν, αντικειμενική εξέταση του αποδεικτικού υλικού, με βάση το οποίο θα κριθεί η ενοχή ή η αθωότητα του κατηγορουμένου. Ας παρακάμψουμε προς στιγμήν το πασιφανές ερώτημα, κατά πόσον θα μπορούσε να υπάρξει κάτι τέτοιο σε μια χώρα όπως η Τουρκία, βυθισμένη σε έναν αποτρόπαιο "πόλεμο χαμηλής έντασης" ενάντια σε μια μερίδα του ίδιου της του πληθυσμού - με 35.000 νεκρούς, τουλάχιστον 3.185 χωριά ισοπεδωμένα ή βιαίως εκκενωμένα από το στρατό και κάθε απόπειρα πολιτικής έκφρασης της κουρδικής μειονότητας να έχει κατασταλεί αμείλικτα στο όνομα της "εθνικής ασφάλειας". Ας δεχτούμε ότι, κάτω από εξωπραγματικά ιδανικές συνθήκες, μια τέτοια "δίκαιη δίκη" θα μπορούσε να διεξαχθεί με κατηγορούμενο κάποιον απλό Κούρδο που διώκεται για συμμετοχή στον αγώνα του ΡΚΚ. Με τον ίδιο τον Από, ωστόσο, τα πράγματα είναι απολύτως διαφορετικά: η βασική κατηγορία που αντιμετωπίζει, είναι η "εσχάτη προδοσία" που διέπραξε ως ηγέτης ενός ένοπλου αποσχιστικού κινήματος. Ποια περιθώρια εξέτασης τίνος "αποδεικτικού υλικού" μπορούν να υπάρξουν σε μια τέτοια διαδικασία; Είναι προφανές ότι αυτό που διεξάγεται στο Ιμραλί, εκ των πραγμάτων ουδέποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί απόδοση δικαιοσύνης. Πρόκειται απλά για μια πανηγυρική τελετουργία με την οποία επισφραγίζεται η συντριβή του "εσωτερικού εχθρού", συμπυκνωμένου συμβολικά στο πρόσωπο του ηγέτη του.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδια η ακροαματική διαδικασία -νοούμενη ως εξέταση στοιχείων, αντιπαραβολή μαρτυριών και προβολή ισχυρισμών σχετικά με το "πραγματικό" μέρος της υπόθεσης- αποδεικνύεται δευτερεύουσας σημασίας σε σχέση με τη σκηνοθεσία της όλης τελετουργίας. Είναι αυτή η σκηνοθεσία που μας παρέχει τις πιο ενδιαφέρουσες πληροφορίες, καθώς αποκαλύπτει με τον πιο διαυγή τρόπο το κράμα μοντερνισμού και αρχαϊσμών από το οποίο συγκροτείται η σημερινή Τουρκία των νικητών, το τελικό προϊόν δεκαπέντε χρόνων πολέμου ενάντια στους "ξενοκίνητους συμμορίτες" που επιδίωκαν την "υπονόμευση της εθνικής ενότητας" και την "απόσπαση μέρους της επικρατείας" από τον εθνικό κορμό: η χάι-τεκ εικόνα του μονομελούς "λευκού κελιού" του Ιμραλί και της απομόνωσης του υψηλού κατηγορουμένου μέσα στη δικαστηριακή γυάλα, δίπλα στις συντεταγμένες "οικογένειες των μαρτύρων" και τις σημαιοστολισμένες χήρες και μανάδες που, όπως μας πληροφορεί η ηλεκτρονική σελίδα του τουρκικού Υπ.Εξ. στο Ιντερνετ, έκαναν κι αυτόν το δικαστή Τουργκούτ Οκάι, "έναν γκριζομάλλη με μορφή πατρικίου, να βγάλει προς στιγμήν τα γυαλιά του και να σκουπίσει τα δάκρυά του μ' ένα μαντίλι". Εικόνα που απέχει έτη φωτός από οποιαδήποτε εκδοχή διαπραγματεύσεων - και απέναντι στην οποία ο ηττημένος δε θα μπορούσε να αντιτάξει τίποτα άλλο πέρα από την επίκληση της ιστορικής του δικαίωσης.

(Ελευθεροτυπία, 5/6/1999)