Το υγιεινό κρέας της στρουθοκαμήλου

"Οι μητέρες ξαναγυρίζουν στις συνταγές της γιαγιάς"
        ("Εθνος" 10/6/99)

Ποιο είναι ακριβώς το σκάνδαλο που, παραμονές των ευρωεκλογών, ήρθε να κλέψει την πρωτιά των ειδήσεων από το μέτωπο του πολέμου; Οτι κάποιοι ασυνείδητοι τάισαν μηχανόλαδο τα κοτόπουλα ή ότι οι πολυδιαφημισμένοι ευρωπαϊκοί ελεγκτικοί θεσμοί αποδεικνύονται για μια ακόμη φορά ανήμποροι να δικαιολογήσουν έστω και στοιχειωδώς την ύπαρξή τους; Οτι τρώμε, οι Ευρωπαίοι, επικίνδυνα τρόφιμα ή ότι δεν ξέρουμε -δεν μπορούμε να ξέρουμε, γιατί δεν έχουμε τη δυνατότητα να μάθουμε- τι ακριβώς τρώμε;
Το πραγματικό σκάνδαλο στην υπόθεση των μολυσμένων τροφίμων είναι η επίσημη διαχείριση του σκανδάλου: οι αρχικές απόπειρες απόκρυψης, η προσπάθεια μετριασμού των εντυπώσεων στη συνέχεια και η μετάθεση της ευθύνης στους ίδιους τους καταναλωτές στο τέλος. Ο μηχανισμός είναι γνωστός, πανευρωπαϊκός, και έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε προηγούμενες φάσεις. Αρκεί να θυμηθούμε τι συνέβη πριν από λίγα χρόνια με τις τρελές αγελάδες ή, για να ανακαλέσουμε και ένα εγχώριο παράδειγμα, πώς ακριβώς διευθετείται το ζήτημα που ανακύπτει κατά περιόδους με τα εμφιαλωμένα νερά: η αποκάλυψη του προβλήματος και η ροή των σχετικών πληροφοριών συντηρούν για ένα διάστημα τον πανικό, η διακοπή της ενημέρωσης επαναφέρει την εμπορική ευταξία - και την πολυπόθητη λήθη.
Οσο, λοιπόν, η πληροφόρηση του κοινού για το περιεχόμενο των βασικών ειδών της διατροφής του περνά μέσα από εποχικά "σκάνδαλα", το πραγματικό σκάνδαλο θα αναπαράγεται και θα διευρύνεται ανενόχλητο: κάποια κουτιά θα απομακρύνονται κάθε τόσο τελετουργικά από τα ράφια, ενώ χιλιάδες άλλα προϊόντα, παρασκευασμένα με εξίσου ύποπτες πρώτες ύλες, θα περιμένουν υπομονετικά τους αγοραστές τους. Η ακραία εκβιομηχάνιση του τομέα και η συγκέντρωσή του στα χέρια ελάχιστων πολυεθνικών έχει επιτρέψει την υιοθέτηση αδιάφανων και ενιαίων μεθόδων που συμπιέζουν το κόστος παραγωγής, προσφέροντας προϊόντα ύποπτης προέλευσης και σκοτεινού περιεχομένου: η μισή ποσότητα κρέατος που διοχετεύεται ήδη στην αμερικανική αγορά δεν είναι ακριβώς κρέας, αλλά επανεπεξεργασμένος πολτός από οστά, εντόσθια και δέρμα ζώων. Και είναι γνωστές οι επιπτώσεις στην αλυσίδα της διατροφής από τα γενετικά μεταλλαγμένα φυτά, τα φυτοφάρμακα, τις ορμόνες και τα αντιβιοτικά στα ζώα. Μόνο που οι πάντες θυμούνται το πρόβλημα την ώρα που δεν ξέρουν πια τι να βάλουν στο πιάτο τους, υιοθετώντας προσωρινά ευαισθησίες που τον υπόλοιπο καιρό αντιμετωπίζουν ως οικολογικό αριστερισμό. Το αδιέξοδο είναι προφανές: όσο διαρκούν οι αποκαλύψεις ("νερά νεκροτομείου στο γαλλικό τυρί" και άλλα εξωφρενικά), ένας παραλυτικός πανικός θα διευκολύνει την αμήχανη πρόσληψη του ζητήματος ως ενός ακόμη "νομοτελειακού κακού", αποκρύπτοντας τις δυνατότητες περιορισμού ή ελέγχου του. Κι όταν ο κύκλος των αποκαλύψεων ολοκληρωθεί, τότε όλοι θα επιστρέψουμε ανακουφισμένοι στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς μας.
Στο μεταξύ, οι αρμόδιοι, εγχώριοι και μη, πετάνε το μπαλάκι στους καταναλωτές, καθιστώντας τους υπεύθυνους για το περιεχόμενο των τροφίμων που θα αποφασίσουν να αγοράσουν. Και στα βραδινά δελτία βγαίνουν συνέχεια κάτι άσχετοι -αλλά απολύτως καθησυχαστικοί- ειδικοί που με βεβαιότητα μας παραπέμπουν στα ...τιμολόγια του μπακάλικου, προκειμένου να διαπιστώσουμε την προέλευση ενός προϊόντος με ελληνική συσκευασία. Από κοντά και κάποιοι άλλοι ειδήμονες, συνήθως γιατροί, που προχωρούν ένα ακόμη βήμα, ενοχοποιώντας τους καταναλωτές, και κυρίως τις μητέρες, για τη διατροφή των παιδιών τους, προτείνοντάς τους την επιστροφή σε έναν παρωχημένο τρόπο παραγωγής: συνταγές της γιαγιάς, αβγά από την κότα, ντόπιο αρνάκι, κι ας κάνει κακό (οι ίδιοι το έλεγαν) στη χοληστερίνη.
Αν, όμως, στην Ελλάδα οι ειδικοί νοσταλγούν τον χαμένο γαστρονομικό παράδεισο της παράδοσης, οι υπεύθυνοι της Κομισιόν δείχνουν πιο προσγειωμένοι: αδιαφορώντας για το συμβολισμό, τις ημέρες αυτές τα εστιατόριά τους σερβίρουν στρουθοκάμηλο.

(Ελευθεροτυπία, 12/6/1999)