Η πυραμίδα της Σοφοκλέους

"Ν.Δ: Βορά των κερδοσκόπων οι επενδυτές"
        ("Ελεύθερος Τύπος", 22.9.1999)

Το μίνι-κραχ του χρηματιστηρίου, όσο και να το ονομάζουν -σεμνά- "διόρθωση" οι ειδικοί και οι κρατούντες, δεν μπορεί να κρύψει μια απλή αλήθεια: η άνθηση της Σοφοκλέους τα τελευταία χρόνια δεν ήταν τίποτα άλλο από τη δυναμική εξάπλωση ενός πυραμιδικού σχήματος - κοινώς, ένα "αεροπλανάκι". Με απλά λόγια, η αστρονομική αύξηση των τιμών των πιο απίθανων μετοχών (εταιρειών φαντασμάτων σε πολλές περιπτώσεις), οφείλεται αποκλειστικά στο ότι προστίθενται νέοι "παίκτες", οι οποίοι "επενδύουν" όλο και περισσότερα κεφάλαια προσδοκώντας όλο και μεγαλύτερα κέρδη. Το πρώτο εξάμηνο του 1999 το ΧΑΑ ανέβηκε κατά 135% περίπου, επειδή η ζήτηση και ο ημερήσιος όγκος συναλλαγών πολλαπλασιάστηκε, ξεπερνώντας τις τελευταίες εβδομάδες τα 500 δισ. Καθημερινά μπαίνουν στο παιχνίδι τεράστια, νέα, άγνωστης ταυτότητας και προέλευσης κεφάλαια, τα οποία προφανώς αποσύρονται από άλλες, λιγότερο αποδοτικές αγορές. Φεύγουν, ας πούμε, από τα θησαυροφυλάκια των τραπεζών, ελληνικών και ξένων, εφόσον τα επιτόκια πέφτουν, αποχωρούν από άλλες χρηματιστηριακές πιάτσες, στις οποίες το "αεροπλανάκι" στόμωσε, εγκαταλείπουν τις παραγωγικές -λεγόμενες- επενδύσεις (αυτές που ισχυρίζονται ότι δημιουργούν σταθερές νέες θέσεις εργασίας), κ.ο.κ
Ας μας, συγχωρήσουν, επομένως, όσοι σήμερα κλαίνε για τα λεφτά που χάνουν ή πρόκειται να χάσουν οι καημένοι μικροεπενδυτές από τους αδηφάγους μεγαλοκερδοσκόπους. Η επίκληση της ηθικής δεν αλλάζει την πραγματική εικόνα. Καθένας που αποφάσιζε να επενδύσει στο χρηματιστήριο δεκάρα δεν έδινε για το οικονομικό μέλλον του τόπου ή, έστω, για το ετήσιο μέρισμα (κατά κανόνα γελοίο) που αποδίδει στους μετόχους της η κάθε "δυναμική εταιρεία", στα χαρτιά της οποίας τζογάριζε τα εκατομμυριάκια του. Το σύνολο του "επενδυτικού κοινού", ιδιώτες ή θεσμικοί, εγχώριοι ή ξένοι, αδιάφορο, προσδοκούσε (και προσδοκά, αυτός είναι ο νόμος του κέρδους) δύο πολύ απλά πράγματα:
Πρώτο: Να εξαπλώνεται η πυραμίδα, να προστίθενται δηλαδή νέοι κερδοσκόποι -σαν κι αυτούς- ώστε να αυξάνει διαρκώς η ζήτηση όλων των χαρτιών, άρα και η χρηματιστηριακή τους αξία.
Και δεύτερο: Να βρουν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που θα πουλήσουν (προεξοφλήσουν) τις υπερτιμημένες μετοχές τους, όσο γίνεται πιο ακριβά στους επόμενους τζογαδόρους.
Αλλά για να φουσκώσει το χρηματιστήριο χρειάζεται κάθε είδους προβολή. Γι' αυτό υπάρχουν τα "παπαγαλάκια", οι ειδικευμένες ομάδες συμβούλων, οι χρυσοπληρωμένοι μπρόκερς, οι σομόν σελίδες, τα ειδικά έντυπα, οι εκπομπές στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, οι κυβερνητικοί και οι τραπεζικοί παράγοντες. Εχουν άμεσο συμφέρον να διαφημίζουν την ικανότητα του ΧΑΑ να κάνει πλούσιους σε ελάχιστο χρόνο όλο και περισσότερους "απλούς ανθρώπους". Λες και κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει. Δεν είναι ανάγκη να είσαι Γκαλμπρέιθ για να κατανοήσεις ότι οι "φούσκες" κάποτε θα σκάσουν και από όλη αυτή τη διαδικασία κάμποσα δισεκατομμύρια θα αλλάξουν χέρια, ενώ κάποια άλλα χέρια θα κρατούν χαρτιά χωρίς αντίκρισμα.
Γιατί να φθονούμε τους "ξύπνιους" και να λυπόμαστε τα "κορόιδα"; Ολοι οι ενήλικες επενδυτές υποτίθεται ότι μπορούν να κάνουν έναν πολλαπλασιασμό: να υπολογίσουν την αγοραία κεφαλαιοποίηση των εισηγμένων εταιρειών. Δηλαδή, τον αριθμό των μετοχών επί την τρέχουσα τιμή τους. Αυτή η πράξη δείχνει το πόσο παράλογα υπερτιμά η "αγορά" την αξία μιας επιχείρησης. Ετσι θα βλέπανε πόσες "φούσκες" ανταλλάσσονται κάθε μέρα στη Σοφοκλέους και θα μπορούσαν να τις αποφύγουν. Αλλά, όπως γράφει και ο έμπειρος στα κερδοσκοπικά παιχνίδια Χ. Μαθιόπουλος ("Μικρό εγχειρίδιο του επενδυτή", εκδ. "Εστία" 1995), "Οι πάσης φύσεως 'παιχταράδες', 'μάγκες', 'μεγάλοι' κ.ο.κ είναι εκ προοιμίου καταδικασμένοι, και το μόνο ερώτημα είναι πόσο καιρό θα πάρει η αγορά για να τους εκβράσει, κάνοντας χώρο για φρέσκιες "παρτίδες" τέτοιου είδους επενδυτών που θα έρθουν για να καταστραφούν και αυτοί με τη σειρά τους, επιβεβαιώνοντας τον αιώνιο κύκλο της ζωής σε όλα τα πράγματα".

(Ελευθεροτυπία, 25/9/1999)