Ο αμήχανος αντιφασισμός της Ευρώπης
"Ξεφουσκώνει η πίεση της Ενωμένης Ευρώπης στη νέα αυστριακή κυβέρνηση."
(ΤΑ ΝΕΑ, 8/2)
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί λόγοι, για τους οποίους η αντίδραση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων μετά την άνοδο των νεοφασιστών του Χάιντερ στην εξουσία περιορίστηκε σε μια απλή διαμαρτυρία και λησμονήθηκαν οι αρχικές απειλές περί "λήψης μέτρων". Τους ανακαλύπτουμε και τους δύο αυτούς λόγους στο "Κοινό Πρόγραμμα" που υπέγραψαν το βράδυ της 1ης Φεβρουαρίου οι "Ελευθερόφρονες" (FPO) του Χάιντερ και το "Λαϊκό Κόμμα" (OVP) του Σίσελ. Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο 125 σελίδων, στο οποίο δεν έχουν δώσει καμιά δημοσιότητα τα ελληνικά (και όχι μόνο) μέσα ενημέρωσης. Είναι ευνόητο ότι το "Κοινό Πρόγραμμα" επισκιάστηκε από το ίδιο το γεγονός, ότι δηλαδή ο Σίσελ αποφάσισε τελικά να συμμαχήσει με τον Χάιντερ. Ωστόσο οι διατυπώσεις τού Προγράμματος δίνουν το κλειδί για την κατανόηση της ευρωπαϊκής αμηχανίας.
Στα πρώτα κεφάλαια, όπου το Πρόγραμμα αναφέρεται σε γενικές αρχές πολιτικής δημοκρατίας και ευρωπαϊκού προσανατολισμού, κανείς δεν μπορεί να προσάψει ούτε καν υποψία ρατσιστικών ή φασιστικών διαθέσεων. Αναφέρεται η "Ενιαία Ευρώπη, η οποία θα στηρίζεται στην αλληλεγγύη των κρατών με σεβασμό της πολλαπλότητας της ιστορίας, των παραδόσεων και του πολιτισμού τους" (σελ. 2). Ακόμα και για το "ξεκαθάρισμα με το ναζιστικό παρελθόν" γίνεται λόγος (σελ. 8) και δίνεται η υπόσχεση να προωθηθεί προς επικύρωση ο Ευρωπαϊκός Χάρτης των Περιφερειακών και Μειονοτικών Γλωσσών (σελ. 6). Τι να πουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που καθυστερούν ακόμα να προβούν στην επικύρωση;
Τα πράγματα αλλάζουν άρδην, στα σημεία όπου το "Κοινό Πρόγραμμα" αρχίζει να καταπιάνεται με τις πρακτικές λύσεις των προβλημάτων. Δεν απαιτείται ιδιαίτερη αντιφασιστική ευαισθησία για να διαπιστώσει κανείς ότι όλες οι αναφορές για τους μετανάστες και τους ξένους διαπνέονται από βαθύ ξενοφοβικό πνεύμα. Καταγγέλλεται η "κατάχρηση του ασύλου" (σελ. 56) και προτείνεται διαχωρισμός μεταξύ εκείνων που δικαιούνται ασύλου και των "ντε φάκτο προσφύγων". Προτείνεται επίσπευση των σχετικών διαδικασιών παροχής ασύλου και θέσπιση αυστηρότερων ποινών για όσους εμπλέκονται στην παράνομη μετανάστευση. Μοναδική λύση σε όλα αυτά τα προβλήματα προβάλλεται η ενίσχυση της καταστολής και των αστυνομικών μηχανισμών (σελ. 53).
Αλλά και σ' αυτά τα σημεία, δύσκολα να αντιτάξει η Ευρωπαϊκή
Ένωση έναν πειστικό αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό λόγο. Το πρόβλημα της περιστολής του δικαιώματος του ασύλου και το κυνήγι των προσφύγων ως "λαθρομεταναστών" έχει εξελιχθεί σε πανευρωπαϊκή πολιτική, έστω και με πιο καλυμμένο τρόπο.
Όσο για την οικονομική και κοινωνική πολιτική, η δυσκολία είναι μεγαλύτερη. Οι σκληρές προτάσεις περιστολής του κράτους προνοίας στην Αυστρία δεν μπορεί ασφαλώς να θεωρηθούν "αντιευρωπαϊκές", εφόσον εφαρμόζονται παντού ως ευρωπαϊκό μοντέλο. Ποιος ευρωπαίος ηγέτης θα διαμαρτυρηθεί για την πρόταση να αυξηθεί το όριο ηλικίας στις συντάξεις (σελ. 28), για την πλήρη φιλελευθεροποίηση, την τόνωση του ανταγωνισμού, την απελευθέρωση των ωραρίων, την "ελαστικοποίηση" της αγοράς εργασίας (σελ. 80); Ακόμα και εκεί που ο Χάιντερ φαίνεται να αντιγράφει ανοιχτά τον Πινοσέτ, προτείνοντας τη διαμόρφωση "τριών πυλώνων" για τη λύση του ασφαλιστικού προβλήματος μέσω της εισαγωγής του κεφαλοποιητικού συστήματος (σελ. 28) έρχεται δεύτερος. Ηδη η Παγκόσμια Τράπεζα έχει προτείνει πιεστικά τους "τρεις πυλώνες" που έχουν φτάσει και στη χώρα μας, δια χειρών Σπράου και Τήνιου.
Γι' αυτούς τους δύο λόγους, λοιπόν, η Ευρώπη μοιάζει αμήχανη και αδύναμη να αντιμετωπίσει την άνοδο του νεοφασισμού στους κόλπους της. Στα σημεία που το Πρόγραμμα αναφέρεται σε γενικές διακηρύξεις, κανείς δεν μπορεί να ανιχνεύσει σπέρματα "νεοφασιστικού λόγου". Στα σημεία, όμως, με τις πρακτικές προτάσεις, εκεί που θα μπορούσε να εντοπιστεί το πολιτικό πρόβλημα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα 'πρεπε πρώτα να υποβληθούν σε μια γενναία αυτοκριτική, αν ήθελαν να γίνουν πιστευτές και αποτελεσματικές.
(Ελευθεροτυπία, 12/2/2000)