Η πάλη των γονιδίων
"Το ανθρώπινο γονιδίωμα εξηγεί τα πάντα γύρω από την προσωπικότητα και το σώμα μας"
(The Guardian, 26/6/2000)
Αρκετά χρόνια πριν την πανηγυρική ανακοίνωση της (αναμφίβολα σπουδαίας) αποκωδικοποίησης του DNA, το σύνολο των ΜΜΕ όλου του κόσμου την είχε ήδη σερβίρει αναρίθμητες φορές. Ο καθένας θυμάται πόσο τακτικά ενημερωνόταν -συχνά από αμφίβολης εγκυρότητας πηγές- ότι βρέθηκαν τα γονίδια που ευθύνονται για την τάδε αρρώστια αλλά και για τη δείνα ιδιότητα. Προ πολλού, επομένως, η λεγόμενη κοινή γνώμη έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται με νέο και πάνω απ' όλα επιστημονικό τρόπο το θαύμα της ζωής.
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι δημιουργούν μέσω της μοντέρνας βιοτεχνολογικής επανάστασης πεποιθήσεις, σε τελευταία ανάλυση, κάθε άλλο παρά σύγχρονες. Η αντίφαση είναι προφανής και δυσοίωνη: Εν ονόματι του ρασιοναλισμού, της πιο προωθημένης άποψης για την αποτελεσματική διαχείριση και το κέρδος, ο γενετικός προσδιορισμός των ατόμων τείνει στο άμεσο μέλλον να διαμορφώνει και τη μοίρα τους. Αν όντως ένα εργαστήριο μπορεί να προσδιορίσει το προσδόκιμο της ζωής, τις μικρές ή μεγάλες αναπηρίες μας, αλλά και την
ευφυΐα, την ομορφιά, την εργατικότητα ή ακόμα και την ικανότητά μας να διευθύνουμε, τότε τα ιδεολογικά προτάγματα του είδους "ισότητα ευκαιριών" και "κοινωνία αλληλεγγύης" παύουν να έχουν νόημα.
Όμως ας αφήσουμε τη μελλοντολογία για τις καημένες αυριανές επιτροπές προστασίας προσωπικών γενετικών δεδομένων και τους ηγέτες μας, κι ας δούμε τα υπαρκτά αποτελέσματα του ισχύοντος κοινωνικού δαρβινισμού, όπως ενισχύονται από την επιστροφή στην ανανεωμένη θεωρία της ευγονικής. Μιλώντας π.χ. για την αγορά εργασίας ή τις κοινωνικές ασφαλίσεις -δύο από τα μεγάλα και πραγματικά ζητήματα της εποχής- σχεδόν ασυναίσθητα όλοι αποδεχόμαστε ότι είναι (ορθό)λογικό να προσλαμβάνονται οι ανθεκτικοί, οι έξυπνοι και οι εξειδικευμένοι και να ασφαλίζονται άφοβα οι νέοι, υγιείς και παραγωγικοί. Από την πλευρά του εργοδότη, ήδη από την ανατολή του συνδικαλιστικού κινήματος, προβάλλεται ανέκαθεν ιδέα ότι "δεν είμαστε φιλανθρωπικό ίδρυμα" και από την πλευρά των μάνατζερ της κοινωνικής προστασίας πάντοτε γίνεται το παν για την "πάταξη της σπατάλης" -για τον περιορισμό της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης. Ειδικά για το ασφαλιστικό σύστημα, όλο και περισσότεροι αποδέχονται τον "εξορθολογισμό" του, όπως ήδη από χρόνια συμβαίνει στον ιδιωτικό τομέα.
Όπως έγραφε ο καθηγητής Κ. Τσουκαλάς, "το ύψος των ιδιωτικών ασφαλίστρων υπολογίζεται βάσει των συγκεκριμένων πληροφοριών για το ιατρικό ιστορικό του κάθε ασφαλιζόμενου. Το σύστημα είναι σαφές και λογικά άτρωτο.
Όπως οι νέοι πρέπει να πληρώνουν λιγότερα από τους ηλικιωμένους και οι ατζαμήδες οδηγοί περισσότερα από όσους δεν έχουν 'παρελθόν ατυχήματος', έτσι και οι θεριακλήδες πληρώνουν περισσότερα από τους άκαπνους και οι ήδη άρρωστοι από τους θεαματικά υγιείς. Σε ακραίες μάλιστα περιπτώσεις οι εταιρείες αρνούνται να ασφαλίσουν" (ΒΗΜΑ, 11/6/2000).
Έτσι μετά τους "απασχολήσιμους" έχουμε και τους "ασφαλίσιμους" και κυρίως τους "μη ασφαλίσιμους και απασχολήσιμους" αρρωστιάρηδες και ανίκανους με κοινωνικό, ιατρικό και, αύριο, επιστημονικό "βιολογικό ιστορικό".
Πολλές ευρωπαϊκές νομοθεσίες έχουν ήδη προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα που δημιουργεί η "ανακάλυψη της γλώσσας του Θεού", που λέει και Μπιλ Κλίντον.
Έχουν, δηλαδή, απαγορεύσει την ασφαλιστική χρησιμοποίηση των βιολογικών προδιαγραφών του ατόμου.
Όμως, μπροστά στην γενετική καταιγίδα που αποτελειώνει τις ιδεολογίες της αλληλεγγύης και της ισότητας, επιστρέφοντας στα πιο άδικα κοινωνικά στερεότυπα, τι μπορούν να καταφέρουν ορισμένες παράγραφοι σ' ένα νομοθέτημα; Η υπόθεση θυμίζει τις καλές προθέσεις που εκφράζουν όλα τα εξελιγμένα συντάγματα για μια ίση και δημοκρατική συμβίωση των πολιτών, που όμως σκοντάφτει διαρκώς στους αδυσώπητους μηχανισμούς που παράγουν λίγους πλούσιους, υγιείς και έξυπνους, και πολλούς, πάμπολλους -σε διεθνές επίπεδο- φτωχούς, άρρωστους, κοινωνικά αποκλεισμένους. Προ βιοτεχνολογικών ανακαλύψεων οι κυρίαρχες τάσεις έλεγαν στα φτωχά στρώματα ότι "όλα τα δάχτυλα δεν είναι ίδια", οι θρησκείες μιλούσαν για το πεπρωμένο και τις δοκιμασίες του Θεού, παρηγορώντας τα ποίμνιά τους, αύριο, απλώς θα λέμε "το γράφει το DNA σου".
(Ελευθεροτυπία, 1/7/2000)