Το
σύνδρομο της
δευτέρας
παρουσίας
"Φόβοι για
τρελό ιό στο
αίμα"
("Έθνος",
16/11/2000)
Οι
μισές χώρες θα
ερημωθούν και
οι υπόλοιπες θα
πλημμυρίσουν. Η
μπριζόλα θα μας
στείλει στον
τάφο. Η
ατμοσφαιρική
ρύπανση ήδη
σκοτώνει...και
στον ουρανό της
Κρήτης
εμφανίζονται UFO.
Αυτά περίπου
κατάλαβε ο
λεγόμενος
μέσος πολίτης
τη βδομάδα που
πέρασε.
Νωρίτερα
άκουγε για τους
επερχόμενους
ισοπεδωτικούς
σεισμούς και
για την
καταστροφή της
παγκόσμιας
οικονομίας,
όπως σχεδόν
έναν αιώνα πριν
περίμενε να του
πέσει ο κομήτης
Χάλεϊ στο
κεφάλι. Ακόμα
πιο βαθιά στο
παρελθόν του ο
άνθρωπος
φοβόταν λιμούς,
θεομηνίες,
επιδημίες,
βαρβάρους και
μάγους. Η
ιστορία είναι
γεμάτη από
παραδείγματα
παντοειδών
καταστροφών
που προκάλεσε η
ίδια η υστερία
και όχι καθαυτή
η όποια
δυσοίωνη
προφητεία.
Σε κάθε
περίοδο
μαζικής
εκδήλωσης
πανικού
αναμφίβολα
υπάρχουν
πραγματικές
αιτίες. (Ο
πλανήτης
εμφανώς δεν
βρίσκεται στα
καλύτερα χέρια,
ούτε η ανάπτυξη
των
παραγωγικών
δυνάμεων
οδήγησε στην
ισότητα και τη
γενική
ευημερία). Το
ζήτημα ωστόσο
που πάντοτε
απασχολούσε
τους
κοινωνικούς
σχηματισμούς
και ιδίως τους
τεχνικούς της
εξουσίας, ήταν
η διαχείριση
του φόβου, η
πολιτική και
ιδεολογική του
χρήση. Από τις
κατά εποχές
εμφανιζόμενες
συλλογικές
υστερίες είναι
φανερό ότι στο
τέλος κάποιοι
χάνουν και
κάποιοι
κερδίζουν. Αυτό
δεν σημαίνει
ότι η
επιστημονική
κοινότητα, οι
οικολογικές
οργανώσεις και
όλοι οι
πολιτικοί
ανταγωνιστές
συμμετέχουν
συνειδητά στην
κατασκευή
ανυπόστατων ή
υπερβολικών
φόβων. Οι
παρατηρήσεις
τους όμως
μπορούν σε
συγκεκριμένους
χρόνους και
τόπους να
αξιοποιηθούν
για την
παραγωγή
πολιτικών
αποτελεσμάτων
εντελώς
αντίθετων από
αυτά που αρχικά
είχαν
ανιδιοτελώς
προταθεί.
Στις
μέρες μας, η
κινδυνολογία
και η παραγωγή
συνωμοτικών
θεωριών
κερδίζει
έδαφος. Αρχικά
γίνονται
εμπορεύματα. Όσο
αυξάνεται η
ζήτηση
καταστροφολογίας,
το εμπόρευμα
μπορεί να
αξιοποιηθεί
και σαν μέσο
χειραγώγησης
απ' όσους το
διακινούν.
Μάζες
τρομαγμένων
ανθρώπων,
ανήμπορων να
αμυνθούν σε
μείζονες (υποτίθεται)
επερχόμενες
συμφορές,
ακινητοποιούνται
στο μικρόκοσμό
τους
περιμένοντας
προφήτες και
μεσσίες, με
έναν τρόπο που
φέρνει στο νου
τους
μηχανισμούς
διάδοσης
θρησκειών σε
πρωτόγονες
κοινότητες. Στο
έδαφος τέτοιων
φαινομένων,
χωρίς τη
λειτουργία
θεσμών
κοινωνικού
ελέγχου, δίχως
συλλογικούς
φορείς και
οργανωμένο
διάλογο, ανθεί
η
αντικοινωνική
συμπεριφορά, η
διαφθορά κι
ύστερα ο
αυταρχισμός
και η
ανεξέλεγκτη
βία. Από τη μια
τα ευχέλαια κι
από την άλλη η
ασυδοσία. Δυο
όψεις του ίδιου
νομίσματος.
Αν το
περιβάλλον
παγκοσμίως και
τοπικά
καταστρέφεται,
η απάντηση δεν
είναι να
περιμένουμε
μπροστά στις
οθόνες να
θρηνήσουμε το
τέλος. Αν η
διατροφή μας
απειλείται
σοβαρά από
τρελά ή
μεταλλαγμένα
προϊόντα δεν
σημαίνει ότι
εμείς θα
βόσκουμε σπίτι
μας την
προσωπική μας
αγελάδα και θα
καλλιεργούμε
ζαρζαβατικά
στα μπαλκόνια
μας, φορώντας
οπωσδήποτε
μάσκες
οξυγόνου.
Είμαστε
υποχρεωμένοι
να
επεξεργαστούμε
και να
διεκδικήσουμε
πολιτικές
διαχείρισης
κρίσεων. "Σκέψου
σφαιρικά, δράσε
τοπικά", έλεγαν
τα πρώιμα
πράσινα
κινήματα,
εννοώντας ότι
τη ζωή μας (και
τη ζωή των
υπολοίπων)
μπορούμε να τη
φροντίσουμε
πράττοντας
συλλογικά και
θετικά σε ένα
ευρύτατο πεδίο
σχέσεων και
δραστηριοτήτων.
Κατά τη
γνώμη μας η
είδηση των
ημερών, π.χ., δεν
ήταν το σενάριο
του
πανεπιστημίου
East Anglia ότι σε έναν,
μπορεί και δυο
αιώνες η
θερμοκρασία
του πλανήτη θα
αυξηθεί κατά 5
βαθμούς
Κελσίου. Η
είδηση ήταν ότι
μετά τις
διεθνείς
διασκέψεις (Μόντρεαλ,
Κιότο κ.λπ.), και
παρά τις
δεσμεύσεις των
κυβερνήσεων, οι
εκπομπές ρύπων,
κυρίως από τη
βιομηχανία
ενέργειας,
πολλαπλασιάστηκαν.
Η χώρα μας
είναι
πρωταθλήτρια
στο ρυθμό
παραγωγής
διοξειδίου του
άνθρακα (+18% την
περίοδο 1990-98) και
βρίσκεται
κάπου στο τέλος
ως προς την
ανάπτυξη
εναλλακτικών
μορφών
ενέργειας.
Εξίσου
ασυναγώνιστος
αναδεικνύεται
ο κρατικός
μηχανισμός και
σε ό,τι αφορά
τις υπηρεσίες
ελέγχου
τροφίμων. Μόλις
προχθές η Βουλή
πληροφορήθηκε
ότι ο Ενιαίος
Φορέας Ελέγχου
Τροφίμων δεν
διαθέτει
κανέναν
ελεγκτή. Μόνο 5-6
διοικητικοί
υπάλληλοι
πασχίζουν να
αντιμετωπίσουν
την
εγκεφαλοπάθεια
των βοοειδών
και της αγοράς
γενικότερα.
Είναι φανερό
ότι αυτά δεν
λύνονται με τις
κραυγές
δημαγωγών και "τηλευαγγελιστών",
αλλά με βαθιές
και
πολυδάπανες
πολιτικές
αλλαγές που
όμως πρέπει να
καταλάβουμε
ότι αξίζουν τον
κόπο.