Λιωμένο παγωτό
"Εννέα στους δέκα Έλληνες συγκινήθηκαν ακούγοντας τον τέως"
(Δημήτρης Ρίζος στον "Alpha" 27/11/2000)
Δεν ξέρουμε πόσοι Έλληνες συγκινήθηκαν ακούγοντας τον τέως να γυρεύει πίσω τα σπίτια του ("τόσοι συμπατριώτες μας έχουν δύο σπίτια, γιατί όχι κι εγώ;"), εκείνο όμως που ξέρουμε είναι ότι εντέλει είναι αρκετοί εκείνοι που βάλθηκαν να τους πείσουν ότι θα όφειλαν να έχουν συγκινηθεί. Γιατί αυτή τη φορά δεν ξύπνησαν απλώς οι κλασικοί νοσταλγοί της βασιλείας που, όπως ήταν επόμενο, άδραξαν την ευκαιρία για να διατρανώσουν τη σταθερή πίστη τους στον "συκοφαντημένο" θεσμό. Δίπλα σ' αυτούς ξεφύτρωσαν τώρα διάφοροι απρόσμενοι συμπαραστάτες του Κωνσταντίνου που εμφανίζονται να καταγγέλλουν το θεσμό, αλλά να συμπονούν -ή τουλάχιστον να κατανοούν- τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.
Κάτι τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο οφειλόμενος σεβασμός στις αποφάσεις του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, κάτι η δίκαιη τιμωρία που προκύπτει, μας λένε, ως λογική συνέπεια των λανθασμένων χειρισμών, μαζεύτηκαν τελικά πολλοί έτοιμοι να επιχειρηματολογήσουν υπέρ του τέως και του συσσωρευμένου δίκιου του. Και δεν πρόκειται για τις γνώριμες αψιμαχίες μεταξύ προσώπων ή κομμάτων με στόχο τον επιμερισμό της όποιας ευθύνης. Η συζήτηση των τελευταίων ημερών, υπερβαίνοντας κατά πολύ το αυστηρά τεχνικό πρόβλημα που ανέκυψε με την απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, θέτει στην πραγματικότητα ζήτημα επιστροφής του Κωνσταντίνου. Η, μάλλον, γυρεύει τη φόρμουλα που θα επιτρέψει την επάνοδο και την επανένταξη του τέως στην κοινωνική ζωή της χώρας. Με την έννοια αυτή, το πολιτειακό ανοίγει και πάλι, και μάλιστα ανοίγει από εκείνους που υποστηρίζουν ότι αμφισβήτηση του πολιτεύματος δεν είναι σήμερα νοητή.
Εξηγούμαστε: στην παρούσα φάση δεν τίθεται πράγματι θέμα ανατροπής του δημοψηφίσματος του 1974. Γι' αυτό και ο Κωνσταντίνος σπεύδει με προθυμία να το αναγνωρίσει. Τίθεται, όμως, θέμα σταδιακής αποδοχής του τέως σε ρόλους που το λαϊφστάιλ, οι Ολυμπιάδες ή η κοσμική φιλανθρωπία αναδεικνύουν σε προνομιακό πεδίο δραστηριοποίησης ενός σύγχρονου γαλαζοαίματου. Η προοπτική αυτή προϋποθέτει, ωστόσο, τη βασιλική (ή έστω την τέως βασιλική) ιδιότητα, και για το λόγο αυτό ο Κωνσταντίνος αρνείται σθεναρά να ικανοποιήσει τον μοναδικό όρο που του ζητείται για την επιστροφή του. Το ονοματεπώνυμο που θα τον μεταμφίεζε σε απλό πολίτη δεν θα πρόδιδε τους προγόνους, όπως ισχυρίστηκε, απλώς θα του στερούσε το μοναδικό προσόν που διαθέτει για να κάνει αυτή τη στιγμή παιχνίδι. Και, κυρίως, για να μπορέσει να συντηρήσει τις ελπίδες του για τα περαιτέρω - για τον ίδιο ή τους διαδόχους του.
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, τα βασικά επιχειρήματα των μεταμοντέρνων απολογητών της βασιλείας ("το πολίτευμα δεν κινδυνεύει από τα φαντάσματα του παρελθόντος", "η δημοκρατία ξέρει να συγχωρεί") είναι το λιγότερο υποκριτικά. Μεταθέτουν τη συζήτηση από το "πόσα θες, ρε φίλε, για να μας αφήσεις ήσυχους" στο ολισθηρό πεδίο της εξοικείωσής μας με εκδοχές της βασιλείας που θα ταίριαζαν γάντι στο κλίμα της εποχής. Το έδαφος έχει ούτως ή άλλως προλειανθεί με τις επισκέψεις της Σοφίας, τα σοκολατάκια του Ζόναρς και τα ρεπορτάζ για το παγωτό που δεν μπόρεσε ο Κωνσταντίνος να αγοράσει στο παιδί του.
Αν όμως ο τέως έχει κάθε λόγο να καλλιεργεί τη γελοία αυτή βασιλική μυθολογία, τι έπαθαν όλοι αυτοί που βάλθηκαν αίφνης να μας συγκινήσουν με το ανθρώπινο δράμα του; Μήπως πρόκειται απλώς για τον τόσο διαδεδομένο σήμερα φετιχισμό της ιδιοκτησίας; Φοβούμαστε ότι το πρόβλημα είναι σοβαρότερο: η βασιλεία παρέμενε το τελευταίο ταμπού στην αναθεώρηση της πρόσφατης ιστορίας του τόπου που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια. Απ' ό,τι φαίνεται, έφτασε η ώρα να ξαναγραφτεί και το κεφάλαιο αυτό. Με τους βασιλιάδες να προσφέρουν την προσηνή εκσυγχρονιστική εικόνα τους ως κλειδί για μια νέα, "συμφιλιωτική", επανερμηνεία του παρελθόντος.