Oποιος δεν θέλει να ζυμώσει...
"Λέτε να επιχειρήσει η κυβέρνηση να βάλει κάποια τάξη στο ραδιοτηλεοπτικό χάος;"
("Ποντίκι", 28/12/2000)
Δέκα χρόνια μετά την κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στις ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες και ακόμα να νομιμοποιηθούν οι χιλιάδες σταθμοί που εκπέμπουν σε όλη την Ελλάδα. Υποτίθεται ότι η ασφυκτική επιρροή των ηλεκτρονικών ΜΜΕ στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή, απασχολεί σε καθημερινή βάση το σύνολο του πληθυσμού. Συνεπώς το αίτημα για διαφάνεια και νομιμότητα των μέσων μοιάζει προφανές.
Επί πέντε χρόνια, ωστόσο, παράγονται ειδικοί και εξαντλητικοί (από άποψη προβλέψεων) νόμοι και διατάγματα (2328/1996, 2644/1998, 310/96 και 100/2000), που απλώς αγνοούνται. Είναι η φύση της αγοράς, λένε κάποιοι. Είναι η αναποφασιστικότητα της κυβέρνησης, λένε άλλοι. Σποραδικά ακούγεται και η άποψη ότι φταίει η ανεδαφικότητα των ίδιων των θεσμών. Κάποιοι επιμένουν ότι συνειδητά δημιουργείται και αναπαράγεται, μέσα από τις νομικές αποτυπώσεις και ερμηνείες, η σύγχυση ανάμεσα στις έννοιες: ελευθερία της έκφρασης, νόμος της αγοράς, τεχνολογικές εξελίξεις και έλεγχος των δημόσιων αγαθών.
Ετσι την περασμένη βδομάδα το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο βρέθηκε στην εξής περίεργη θέση: Από τη μια, για πρώτη φορά, να διαθέτει μια έγκυρη εικόνα για το το εύρος των παρανομιών όλων των μεγάλων δικτύων και από την άλλη, να ομολογεί πως δεν μπορεί να εξαναγκάσει τους ιδιοκτήτες να αρχίσουν να πουλάνε δεξιά αριστερά διάφορα πακέτα μετοχών, ούτε βέβαια να στείλει τα ΕΚΑΜ να τα σφραγίσουν. Αυτό που τελικά μένει για το μέλλον είναι ένας νέος νόμος -πιο ρεαλιστικός- που να μην αφήνει τα πράγματα να οδηγούνται σε αδιέξοδο. Ενα πλαίσιο, δηλαδή, που δεν θα αμφισβητεί στο κεφάλαιο το "δικαίωμα" να διακλαδώνεται όπως νομίζει, να μπαινοβγαίνει σε εταιρικά σχήματα που κατέχουν την ιδιοκτησία ραδιοτηλεοπτικών μέσων κ.ο.κ.
Πώς φτάσαμε μέχρις εδώ; Απλούστατα το "ξεπερασμένο" (προτού καν αρχίσει να εφαρμόζεται) θεσμικό σκηνικό, ήταν τόσο περίπλοκο που δεν επέτρεπε στον εαυτό του να λειτουργήσει. Προέβλεπε ίδρυση υπηρεσίας διαφάνειας του ΕΡΣ που θα επόπτευε επί 24ωρου βάσεως την ιδιοκτησιακή νομιμότητα όλων των ηλεκτρονικών μέσων, παράλληλα με τον (καθημερινό) έλεγχο της τήρησης των αρχών δεοντολογίας. Οταν λοιπόν ο κόμπος έφτασε στο χτένι, συγκεκριμένα όταν ένας εισαγγελέας "ανακάλυψε" (αυτό που ξέρει όλη η Ελλάδα) ότι η εταιρεία Τράβελ Πλαν που ανήκει στον Ομιλο Λαμπράκη (ΔΟΛ), ο οποίος έχει μερίδιο στο Μega, προμηθεύει το δημόσιο, το σύστημα εξερράγη. Το ΕΡΣ επέβαλε πρόστιμο στο κανάλι -και όχι στον ΔΟΛ- και παράλληλα "διαπίστωσε" ότι οι τρομεροί προμηθευτές του δημοσίου (διαφόρων αποχρώσεων) συμμετέχουν στα μετοχικά κεφάλαια όλων των σταθμών που ελέγχθηκαν. Δεν είναι μόνο οι γνωστοί βαρώνοι, που ξημεροβραδιάζονται και αναμετρώνται στο πεδίο των κοσμικών συναναστροφών με κυβερνητικά στελέχη και άλλους ισχυρούς παράγοντες, είναι και το ίδιο το δημόσιο ανάμεσα στους συνιδιοκτήτες των ΜΜΕ! Καλά ο Κοντομηνάς, ο Κωστόπουλος, ο Θεοχαράκης, ο Λιακουνάκος, ο Κόκκαλης, ο Κυριακού, ο Αθανασούλης και άλλοι πολλοί, δεν θέλουν να αισθάνονται και πολύ προμηθευτές του δημοσίου, αλλά η Εθνική Τράπεζα, η ΕΤΒΑ και η ΕΤΕΒΑ είναι δυνατόν να υποδύονται ότι ουδεμία σχέση έχουν με το κράτος; Αστεία πράγματα.
Μόλις τώρα οι κυβερνώντες και οι ταγοί της δημοκρατίας πρόσεξαν ότι εκτός από τις off-shore και τις holding εταιρείες (αδιευκρίνιστης μετοχικής σύνθεσης) υπάρχουν και τα αμοιβαία κεφάλαια τα οποία για κάποιους ...περίεργους λόγους, διαθέτουν μεγάλα πακέτα μετοχών άλλων εταιρειών που βασίζουν την κερδοφορία τους στις σχέσεις τους με τα μεγάλα δημόσια έργα. Δύσκολο να πιστέψουμε ότι όταν ο κ. Βενιζέλος νομοθετούσε δεν είχε ακούσει για όλα αυτά. Αλλά κι αν ακόμα υποθέσουμε ότι το 1995 δεν μπορούσε να διανοηθεί πως, λ.χ., η Interamerican (με τις τόσες επενδύσεις σε αμοιβαία) θα μπορούσε να αγοράσει ένα κανάλι, δεν ρώταγε το οικονομικό επιτελείο για τις "ιδιωτικοοικονομικές ελευθερίες" με τις οποίες προίκιζε τον δημόσιο τομέα και τις ΔΕΚΟ; Φτάνουμε επομένως στην τραγελαφική κατάσταση να ψάχνουμε αν η Intracom ή η Altec μετέχουν σε ΜΜΕ, όταν όπου να 'ναι ο ίδιος ο ΟΤΕ θα αγοράζει συχνότητες και κανάλια.
(Ελευθεροτυπία, 30/12/2000)