Ποια δίκαιη δίκη;



"Πρόκειται για μια εθνική δίκη"

(Ν. Χατζηνικολάου στην εκπομπή του Χ. Μαχαίρα, ΝΕΤ, 27/11/02) 

Η ΧΩΡΑ ΜΑΣ διαθέτει έναν εξαίρετο νόμο. Εκείνον που επιτρέπει τη ραδιοτηλεοπτική κάλυψη των δικών, με μοναδική προϋπόθεση τη συγκατάθεση των κατηγορουμένων (και όχι του δικαστηρίου ή του εισαγγελέα ή της πολιτικής αγωγής). Αυτός ο εξαιρετικός νόμος ανατρέπεται σήμερα με πρόσχημα την προστασία της "δίκαιης δίκης" από την αδηφάγο κάμερα. Ολη η σχετική συζήτηση διεξάγεται δυστυχώς κάτω από την καταθλιπτική επανάληψη τεσσάρων χονδροειδών ψεμάτων.

ΨΕΜΑ ΠΡΩΤΟ: "Πουθενά στον κόσμο δεν αναμεταδίδονται τηλεοπτικά παρόμοιες δίκες". Η κατεξοχήν πολιτική δίκη της εποχής μας είναι εκείνη που διεξάγεται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) με κύριο κατηγορούμενο τον Μιλόσεβιτς. Η δίκη αυτή μεταδίδεται εξολοκλήρου τηλεοπτικά, χωρίς από αυτό να απειλείται η "δίκαιη" διεξαγωγή της. Σε καθεμιά από τις τρεις αίθουσες του Διεθνούς Δικαστηρίου υπάρχουν έξι κάμερες με δυνατότητες ζουμ και περιστροφής, αλλά υπάρχουν σαφείς περιορισμοί στη σκηνοθεσία. Οι μάρτυρες έχουν δικαίωμα να αρνηθούν την εμφάνιση του προσώπου τους και να ζητήσουν παραποίηση της φωνής τους. Η μετάδοση γίνεται με καθυστέρηση μισής ώρας, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα αφαίρεσης κάποιας ενοχλητικής σκηνής, αν π.χ. κάποιος μάρτυρας αποκαλύψει ένα απόρρητο στοιχείο. 

ΨΕΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ: "Με την παρουσία της κάμερας ο χώρος του δικαστηρίου θεατροποιείται και ενδεχομένως επηρεάζεται το δικαστήριο". Αλίμονο! Πρώτα μας είπαν ότι πρέπει να φύγουν οι ένορκοι από τα δικαστήρια (παρά τη ρητή συνταγματική επιταγή), για να μην επηρεάζεται η κρίση του δικαστηρίου. Τώρα μας λένε ότι οι δικαστές θα αισθάνονται ηθοποιοί. Μ' αυτή τη λογική η δίκη πρέπει να γίνει με συνοπτικές διαδικασίες και κεκλεισμένων των θυρών, εφόσον δεν είναι λιγότερο πιεστική από την κάμερα η παρουσία διακοσίων δημοσιογράφων όλων των μέσων και από όλο τον κόσμο. Στο ίδιο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης που δικάζει τον Μιλόσεβιτς έγινε ειδική έρευνα για να διαπιστωθεί αν υπάρχει επηρεασμός των παραγόντων της δίκης από την κάμερα. Το αποτέλεσμα ήταν να απαντήσει το 92% των παραγόντων ότι ούτε καν παίρνουν υπόψη τους τη μαγνητοσκόπηση.

ΨΕΜΑ ΤΡΙΤΟ: "Μόνο φτηνά και κίτρινα τηλεοπτικά κανάλια επιζητούν παρόμοια κάλυψη μιας δίκης". Ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Ως μεγαλύτερη δίκη τρομοκρατών όλων των εποχών θεωρείται μέχρι σήμερα η υπόθεση της βόμβας στο αεροπλάνο της πτήσης Pan Am 103 που συνετρίβη στο Λόκερμπι της Σκοτίας το 1988 με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 270 επιβαίνοντες. Η δίκη διεξήχθη το 2000 στην Ολλανδία, κάτω από τον σκοτσέζικο νόμο του 1925 (!) και δεν υπήρξε τηλεοπτική κάλυψη παρά μόνο ιδιωτική, για τους συγγενείς των θυμάτων. Επικεφαλής της καμπάνιας για την ελεύθερη μετάδοση δεν ήταν κανένα κίτρινο ή ιδιωτικό κανάλι, αλλά το BBC και είχε την υποστήριξη των σοβαρότερων εφημερίδων. "Αφήστε τον κόσμο να δει τη δίκη" έγραφαν οι Times (9/2/00) και "Εμπιστευθείτε το λαό" η Guardian (10/2/00). 

ΨΕΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ: "Η τηλεοπτική μετάδοση θα δώσει την ευκαιρία αυτοπροβολής σε συνηγόρους πολιτικής αγωγής και υπεράσπισης". Τότε γιατί διαφωνούν με την τηλεοπτική κάλυψη οι μεγάλες βεντέτες (Κατσαντώνης, Λυκουρέζος, κ.λπ.); Απλούστατα, επειδή, αν δεν υπάρξει ολοκληρωμένη μετάδοση, θα υποκατασταθεί με τα κλασικά τηλε-πάνελ και παράθυρα, όπου οι ίδιοι θα είναι πρωταγωνιστές και μάλιστα άνευ αντιπάλου. 

ΔΥΣΤΥΧΩΣ, παρά τα μεγάλα λόγια περί "ενημέρωσης" και "ήθους", όλη η συζήτηση κρύβει το πραγματικό ζητούμενο της υπόθεσης. Η "δίκαιη δίκη" είναι το τελευταίο που απασχολεί όσους υποστηρίζουν την αποβολή της κάμερας. Αλλωστε οι ίδιοι περιλούουν τους κατηγορούμενους με τέτοιους χαρακτηρισμούς, που προδικάζουν τη σίγουρη καταδίκη τους, παραβιάζοντας με ωμότητα όχι μόνο το τεκμήριο αθωότητας των υποδίκων, αλλά και πρόσφατες ειδικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Το πραγματικό ζητούμενο για την κυβέρνηση είναι να μην κυριαρχήσει μέσω της δίκης η γνωστή προπαγάνδα για την "υπόθαλψη της τρομοκρατίας από το ΠΑΣΟΚ". Η αντιπολίτευση από την πλευρά της ανησυχεί μήπως η μετάδοση της δίκης θυμίζει συνεχώς στους πολίτες μια επιτυχία της κυβερνητικής πολιτικής. Οσο για τα μεγάλα κανάλια, αυτά ανησυχούν μόνο για την τηλεθέαση που θα μπορούσε να τους στερήσει ο απρόσκλητος αυτός ανταγωνιστής.

(Ελευθεροτυπία, 30/11/2002)