Τα 5 λεπτά ελευθερίας του Μιλτιάδη

«Γκάφα Μιλτ. Βαρβιτσιώτη και 'άδειασμα' της Ρηγίλλης»

(«ΤΟ ΒΗΜΑ», 20/11/2003)

 
Επεσαν όλοι να τον φάνε τον Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, όταν τόλμησε να δηλώσει σε τηλεοπτική εκπομπή ότι "είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να καίει την ελληνική σημαία". Σε λίγα λεπτά εκδόθηκε γραπτή ανακοίνωση του Θ. Ρουσόπουλου για να επαναφέρει τον νεαρό βουλευτή στην τάξη: "οι δηλώσεις του κ. Βαρβιτσιώτη απηχούν προσωπικές και μόνον απόψεις". Και επειδή, βέβαια, θεωρείται εσχάτη ύβρις για ένα στέλεχος κόμματος να έχει "προσωπικές απόψεις", ο κ. Βαρβιτσιώτης τζούνιορ έσπευσε να ανασκευάσει -όπως μπορούσε- τις δηλώσεις του, επικαλούμενος τον Βολταίρο. Η συνέχεια ήταν αναμενόμενη. Ολοι μίλησαν για γκάφα. Οι κυβερνητικοί φρόντισαν να την εκμεταλλευτούν, οι της αξιωματικής αντιπολίτευσης να την κουκουλώσουν, και πάντως να διαφοροποιηθούν από το αιρετικό περιεχόμενο της δήλωσης.

Και όμως. Ο κ. Βαρβιτσιώτης τόλμησε να πει κάτι αυτονόητο για όποιον έχει στοιχειώδη επαφή με τη σύγχρονη έννοια της ελευθερίας της έκφρασης. Στη χώρα πρότυπο της δυτικής δημοκρατίας, δηλαδή τις ΗΠΑ, υπάρχουν πολλές αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στις οποίες δικαιώνονται οι κάθε λογής "βέβηλοι" που έκαψαν κατά καιρούς την αμερικανική σημαία. Το κάψιμο της σημαίας θεωρείται σύμφωνα μ' αυτές τις αποφάσεις ατομικό πολιτικό δικαίωμα και οποιαδήποτε δίωξη όσων επιχειρούν παρόμοιες πράξεις αποκλείεται, διότι παραβιάζει το θεμελιώδες συνταγματικό δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης.

Και βέβαια ακόμα και σήμερα θαυμάζουμε τον αγώνα των Αμερικανών που αντιστάθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ, λησμονώντας ότι μια από τις κύριες μορφές πολιτικής διαμαρτυρίας ήταν τότε το κάψιμο της σημαίας της πατρίδας τους. Αναλυτικά στοιχεία για την ιστορία μπορεί να βρει κανείς στον αφιέρωμα του "Ιού",της 29ης/10/00 (Σημαιομάχοι και σημαιολάτρες).

Είναι αυτονόητο ότι άλλο πράγμα η ατιμωρησία και άλλο η επιδοκιμασία της πράξης. Το εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο ένας εθνικός ήρωας των ΗΠΑ, ο αστροναύτης Τζον Γκλεν: «Οσοι θυσιάστηκαν ακολουθώντας τη σημαία δεν έδωσαν τη ζωή τους για ένα κόκκινο, λευκό και μπλε κομμάτι πανί. Θυσιάστηκαν επειδή είχαν αφιερώσει τη ζωή τους στη χώρα μας και στις αξίες της Δημοκρατίας. Η πιο σημαντική απ' αυτές τις αξίες, τα δικαιώματα και τις αρχές είναι η ατομική ελευθερία: η ελευθερία να πιστεύουμε, να σκεφτόμαστε και να εκφραζόμαστε, όσο κι αν απέχουν οι απόψεις μας από τη γνώμη της πλειοψηφίας. Οσο για το επιχείρημα ότι η βεβήλωση της σημαίας είναι μια πράξη και όχι μια μορφή λόγου ή έκφρασης, πιστεύω ότι πρόκειται για ένα απατηλό επιχείρημα. Οποιος καίει μια σημαία είναι σίγουρο ότι κάτι λέει. Κάτι δηλώνει με τη γλώσσα του σώματος, και αυτό που κάνει είναι μια δήλωση πολύ πιο ηχηρή από τις λέξεις που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει. Λέει κάτι, με τον ίδιο τρόπο που άλλοι διαδηλώνουν με πανό ή πλακάτ ή άλλες μορφές διαμαρτυρίας. Και μάλιστα, αν δεν αντιμετωπίζαμε το κάψιμο της σημαίας ως κάτι το προσβλητικό και το αποκρουστικό, δεν θα συζητούσαμε σήμερα αν έχει κάποιος το δικαίωμα να το διαπράττει».

Μ' άλλα λόγια, ο κ. Βαρβιτσιώτης δεν έκανε τίποτε άλλο από το να εκστομίσει μια αυτονόητη -για κάποιον φιλελεύθερο- άποψη. Το μόνο κακό είναι ότι με την ίδια ευκολία που τα ξεστόμισε, τα πήρε πίσω. Και εκεί έγκειται η διαφορά του Μιλτιάδη από τον Βολταίρο. Εκείνος είχε υποσχεθεί ότι θα υπερασπιστεί μέχρι θανάτου το δικαίωμα του άλλου να εκφράζει τη γνώμη του, όσο κι αν διαφωνεί με το περιεχόμενό της. Ο καημένος ο κ. Βαρβιτσιώτης είναι πρόθυμος να υπερασπιστεί το ίδιο δικαίωμα μέχρις ότου τον ανακαλέσει στην τάξη ο όποιος Ρουσόπουλος υπηρεσίας.

(Ελευθεροτυπία, 22/11/2003)