Ο υπουργός που φώναζε «λύκος»
 

"Τα φαμπερζέ δεν καλύπτονται από τον αρχαιολογικό νόμο"
             (Γιώργος Βουλγαράκης, ΣΚΑΪ, 24/1/2007)

Η πολυήμερη ενασχόληση των μέσων ενημέρωσης με την περιβόητη δημοπρασία των Christie's άφησε αναπάντητο το βασικό ερωτηματικό που προκάλεσε η ασυνήθιστη ενέργεια του κ. Βουλγαράκη να στείλει το περίεργο εξώδικο στον γνωστό οίκο δημοπρασιών.

Ερμηνείες ακούστηκαν πολλές γι' αυτή την πρωτοβουλία του υπουργού, ιδίως μόλις διαπιστώθηκε ότι κανείς δεν ασχολήθηκε στα σοβαρά μαζί της. Οσοι εμπνέονται περισσότερο από τις δολοπλοκίες της εσωτερικής πολιτικής σκηνής διέκριναν στην απρόσμενη αυτή κίνηση του κ. Βουλγαράκη ένα ακόμα επεισόδιο της γνωστής κόντρας του με την οικογένεια Μητσοτάκη που έχει ξεκινήσει από την περίοδο που ο ίδιος εμφανίστηκε ως αντίπαλος της Ντόρας στην κούρσα των επίδοξων δελφίνων του κόμματος. Αλλοι, πάλι, επηρεασμένοι από συνωμοσιολογικές αναλύσεις, δεν δίστασαν να ερμηνεύσουν το εξώδικο ως μεθοδευμένη προσπάθεια να δοθεί εμμέσως πλην σαφώς πιστοποιητικό γνησιότητας στα αντικείμενα αυτά, με αποτέλεσμα να εκτιναχθεί η τιμή τους.

Η εξήγηση -όπως συμβαίνει συνήθως- είναι μάλλον η απλούστερη. Ο υπουργός Πολιτισμού εμπνεύστηκε από τη θετική έκβαση που είχε η διεκδίκηση ελληνικών αρχαιοτήτων από το μουσείο Γκετί και την επιστροφή του θραύσματος από τη Χαϊδελβέργη. Φαντάστηκε, λοιπόν, ότι μπορεί να επαναληφθεί το ίδιο σκηνικό με τα ασημικά της ελληνικής δυναστείας. Το αποκάλυψε σε συνέντευξή του στον «Αθήνα 9.84»: "Εγώ δεν ξύπνησα μια μέρα και είπα τι κουταλοπίρουνα υπάρχουν. Εχω ξεκινήσει μια διαδικασία επιστροφής αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς, έχω φέρει πράγματα πίσω".

Αλλά εδώ βρίσκεται το μεγάλο σφάλμα του. Διότι η μια περίπτωση έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από την άλλη. Ο κ. Βουλγαράκης, ως υπουργός Πολιτισμού ασφαλώς γνωρίζει ότι σύμφωνα με τον ισχύοντα αρχαιολογικό νόμο (3028/2002) τα μόνα κινητά μνημεία που προστατεύονται είναι όσα χρονολογούνται προ του 1453 (άρθρο 20.1.α). Από τα μεταγενέστερα, όσα χρονολογούνται έως το 1830 προστατεύονται μόνο εφόσον αποτελούν ευρήματα ανασκαφών ή αποσπάσθηκαν από ακίνητα μνημεία καθώς και οι θρησκευτικές εικόνες (20.1.β). Από όλα τα υπόλοιπα (στα οποία χωρίς άλλο συγκαταλέγονται οι σουπιέρες των Christie's), δεν προστατεύονται παρά μόνο όσα ρητά έχουν χαρακτηριστεί μνημεία «με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από εισήγηση της Υπηρεσίας και γνώμη του Συμβουλίου και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» (άρθρο 20.2). Περιττό να πούμε ότι τα εν λόγω ασημικά (και ορθώς) δεν έχουν κηρυχθεί ως "κινητά μνημεία" με καμιά υπουργική απόφαση.

Αν λοιπόν η κυβέρνηση πιστεύει ότι τα αντικείμενα αυτά έχουν κλαπεί από το ελληνικό δημόσιο, τότε θα έπρεπε να παρέμβουν άλλες δημόσιες υπηρεσίες: η αστυνομία (μέσω Ιντερπόλ), το υπουργείο Οικονομικών (μέσω τελωνείων), κ.λπ. Η διεκδίκηση του υπουργείου Πολιτισμού είναι εντελώς στον αέρα και η διατύπωση του υπουργού ότι πρόκειται για «ελληνική πολιτιστική κληρονομιά» το λιγότερο άστοχη.

Υπάρχουν όμως και χειρότερα. Η άστοχη αυτή κίνηση δεν αποτελεί μόνο προσωπικό κόλαφο για τον πολιτικό και την οξυδέρκειά του. Υπονομεύει κάθε άλλη προσπάθεια του ίδιου του κ. Βουλγαράκη να διεκδικήσει (όπως ο ίδιος έχει κατ' επανάληψη διακηρύξει) τους πραγματικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς που έχουν διαρπαγεί. Τα τελευταία χρόνια η διεθνής συζήτηση σχετικά με τη διεθνή προστασία των κινητών μνημείων εντοπίζεται σε μέτρα κατά της αρχαιοκαπηλίας και τη διακρατική συνεργασία για την πάταξή της, ενώ θεωρείται αδιέξοδη η διεκδίκηση αντικειμένων τρίτης κατηγορίας, ακόμα κι αν τεκμαίρεται η παράνομη εξαγωγή τους από κάποια χώρα.

Αθελά του, λοιπόν, ο κ. Βουλγαράκης, με το εξώδικό του στους Christie's έθεσε σε κίνδυνο τη «μεγάλη ιδέα» όλων των προκατόχων του στο υπουργείο, την οποία βέβαια κι ο ίδιος συμμερίζεται, δηλαδή την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Αν η Ελλάδα κάνει για τις σουπιέρες και τις σφυρίχτρες της έκπτωτης δυναστείας της τόσο θόρυβο (ο ίδιος είπε στη ΝΕΤ ότι ουδέποτε έχει κάνει τόση φασαρία το ελληνικό δημόσιο!), πόση αξιοπιστία μπορεί να τής δώσει κανείς για την εκστρατεία των «ελγινείων»;

(Ελευθεροτυπία, 3/2/2007)