Το κόμμα της λογοκρισίας


Η σκανδαλώδης δίωξη των υπευθύνων του ArtAthina για το έργο της Εύας Στεφανή συμπληρώνει μια σειρά λογοκριτικών παρεμβάσεων του κρατικού μηχανισμού που συνεχίζονται σε όλους τους τομείς της τέχνης, μόλις κάποιος θεωρήσει ότι προσβάλλονται τα ιερά και τα όσια της φυλής. Στα τελευταία, όμως, κρούσματα διαπιστώνουμε ότι η λογοκρισία παίρνει σαφή πολιτικό χαρακτήρα.

Είχαμε συνηθίσει από την περίοδο της μεταπολίτευσης αυτές οι λογοκριτικές παρεμβάσεις να υποκινούνται από παρεκκλησιαστικές οργανώσεις σε συνδυασμό με υπερσυντηρητικούς εισαγγελικούς λειτουργούς. Η πολιτεία και οι επίσημοι φορείς δίσταζαν να υποστηρίξουν ανοιχτά την απαγόρευση ή πολύ περισσότερο την κατάσχεση έργων τέχνης και εντύπων. Ακόμα και η Ιεραρχία περιοριζόταν σε εκ των υστέρων υποστήριξη των λογοκριτών και φρόντιζε πάντα να εμφανίζεται αθώα του (λογοκριτικού) αίματος.

Το ζήσαμε από πρώτο χέρι στην υπόθεση του βιβλίου κόμικς του Γκέρχαρντ Χάντερερ για τη Ζωή του Χριστού, όπου ο βασικός μάρτυρας κατηγορίας και υπεύθυνος της Επιτροπής Αιρέσεων της Ιεράς Συνόδου διερρήγνυε τα ιμάτιά του ότι δεν επιδιώκει λογοκρισία, αλλά κλήθηκε από την Εισαγγελία ως εμπειρογνώμων!

Ακόμα και ο πολυλογάς νομάρχης Θεσσαλονίκης μάσαγε τα λόγια του όταν συνελήφθη από το φακό μπροστά στο κάψιμο των «βλάσφημων» βιβλίων του Μίμη Ανδρουλάκη στην πλατεία Αριστοτέλους. Ο κ. Ψωμιάδης δήλωσε περαστικός.

Δυστυχώς στα δύο κρούσματα με τις εκθέσεις Outlook και ArtAthina εγκαινιάστηκε μια νέα τακτική από τους επίδοξους λογοκριτές. Πήρε την ευθύνη της λογοκρισίας η ηγεσία ενός κόμματος, του ΛΑΟΣ. Ηταν ο Γιώργος Καρατζαφέρης που πρωτοστάτησε το 2003 στην Outlook και τώρα τη σκυτάλη στην ArtAthina του 2007 πήρε ο κ. Γωργιάδης.

Ασφαλώς δεν μπορεί να μπει κανένα υποκειμενικό κριτήριο στον ορισμό της τέχνης. Αλλά και η δημόσια έκφραση πρέπει να προστατεύεται απολύτως. Εμείς, για παράδειγμα, θεωρούμε «άσεμνο» τον πολιτικό λόγο του ΛΑΟΣ και μας προσβάλλει η υπόκρουση του εθνικού ύμνου με φόντο τα συνθήματα του κόμματος του κ. Καρατζαφέρη, αλλά το θεωρούμε σεβαστό δικαίωμά τους. Για να μη μιλήσουμε για το «πολιτιστικό» επίπεδο του καναλιού και της εφημερίδας τους.

Ομως έχει ενδιαφέρον η επιχειρηματολογία των στελεχών του ΛΑΟΣ. Γιατί δεν περιορίζονται στα γνωστά περί προσβολής εθνικών συμβόλων, αλλά σπεύδουν να μας εξηγήσουν ότι «αυτό δεν είναι τέχνη». Ο κ. Γεωργιάδης, μάλιστα, έχει πρόχειρη και την απάντηση στο προαιώνιο ερώτημα: τέχνη είναι τα βιβλία που πουλάει ο ίδιος από την τηλεόραση, ενώ όλα τα άλλα είναι δημιούργημα των «θολοκουλτουριάρηδων».

Αυτή η υπόθεση μας θυμίζει -ως καρικατούρα βέβαια- την περιβόητη θεωρία της «εκφυλισμένης τέχνης» (Entartete Kunst) που είχαν εφεύρει οι Γερμανοί εθνικοσοσιαλιστές για να περιγράψουν τη μοντέρνα τέχνη (εξπρεσιονισμό, αφηρημένη τέχνη), που κατά τη γνώμη τους οδηγούσε σε εθνική παρακμή. Οσοι καλλιτέχνες ανήκαν σ' αυτή την κατηγορία αντιμετώπιζαν διώξεις και φυλακίσεις, ενώ τα έργα τους κατάσχονταν και καταστρέφονταν ή διαπομπεύονταν.

Αλλά ο κ. Γεωργιάδης, ο κ. Καρατζαφέρης και ο κ. Πλεύρης μπορούν να λένε ό,τι θέλουν και να μιμούνται τους ιδεολογικούς τους προπάτορες με όποιο τρόπο σκαρφίζονται. Το πρόβλημα είναι ότι με τη στάση τους αυτή έχουν πείσει τα κανάλια να τους αναγορεύσουν σε ειδικούς επί της «χριστιανικώς ορθής» και «εθνικώς αποδεκτής» τέχνης. Βλέπαμε λοιπόν όλη τη βδομάδα σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς (που ως γνωστόν διακονούν μονίμως την υψηλή τέχνη) να καλούνται τα στελέχη του ΛΑΟΣ για να διασταυρώσουν τα ξίφη τους με ...κριτικούς τέχνης επί των ορίων που πρέπει να τεθούν (βλ. χαρακτηριστικό πλάνο από τις ειδήσεις του Alter). Και ακούσαμε πολλούς δημοσιογράφους (ναι, δημοσιογράφους!) να συμμερίζονται την «αγωνία» των διάφορων αποστράτων του ΛΑΟΣ για την «παρακμή του έθνους» και να συζητούν για τα όρια της λογοκρισίας. Ακόμα και ο υπουργός Πολιτισμού που αποδοκίμασε τη δίωξη θεώρησε υποχρέωσή του να δηλώσει ότι "το συγκεκριμένο έργο δεν είναι σύμφωνο ούτε με τη δική μου αισθητική ούτε με τις δικές μου αρχές"!

Πριν μπει καν στη Βουλή, το κόμμα του κ. Καρατζαφέρη έχει λοιπόν πετύχει να δηλητηριάσει το δημόσιο λόγο, επιβάλλοντας τις δικές του αντιλήψεις για την ελευθερία της έκφρασης και την τέχνη.

(Ελευθεροτυπία, 9/6/2007)