Μια νέα υπόθεση Μέρτεν
 
 

"Η Ελλάδα δεν μπορεί να ζητήσει την έκδοση του Αλόις Μπρούνερ"
     (Δημήτρης Ρέππας στο Ασοσιέτεντ Πρες, 21.1.97)

Η είδηση που δημοσίευσε η βρετανική "Ομπζέρβερ" και απασχόλησε τις προηγούμενες ημέρες τα διεθνή πρακτορεία, προκαλώντας τις χλιαρές δηλώσεις των Ελλήνων αρμοδίων, είναι γνωστή από καιρό: ο Αλόις Μπρούνερ, δεξί χέρι του Αιχμαν και βασικός υπεύθυνος της εξόντωσης 54.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης, ζει ανενόχλητος στη Συρία. Εκείνο που δεν είναι γνωστό, κι ας προκύπτει από μια δεύτερη ανάγνωστη των σιβυλλικών δηλώσεων των κυρίων Ρέππα και Μπίκα, είναι ότι η Ελλάδα έχει απεμπολήσει το αυτονόητο για κάθε ευνομούμενη χώρα δικαίωμα να απαιτεί την έκδοση και να αναλαμβάνει την ποινική δίωξη των Γερμανών εγκληματιών πολέμου. Με δυο λόγια, όσες "διπλωματικές" απαντήσεις κι αν δοθούν από τους αρμόδιους υπουργούς (Εξωτερικών, Δικαιοσύνης και Τύπου) στα σχετικά διαβήματα του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα κωλύεται από την ίδια της τη νομοθεσία να ασχοληθεί σοβαρά -και αποτελεσματικά- με τον σφαγέα της ισραηλιτικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης.

Ο νόμος του Μέρτεν

Ενας άλλος διώκτης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, ο Μαξιμίλιαν Μέρτεν, υπήρξε η αφορμή για τη νομοθετική ρύθμιση που από το 1959 δένει τα χέρια των ελληνικών αρχών, απαγορεύοντας ρητά την ενασχόλησή τους με τους Γερμανούς εγκληματίες πολέμου. Δικαίως η "υπόθεση Μέρτεν" έχει εγγραφεί στην ελληνική συλλογική μνήμη ως ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της οκταετίας Καραμανλή, ωστόσο, ακόμη σοβαρότερη υπήρξε η νομοθετική διευθέτηση στην οποία κατέφυγε η ελληνική κυβέρνηση προκειμένου να επιτύχει την απελευθέρωση του Γερμανού εγκληματία πολέμου. Να θυμίσουμε επί τροχάδην ότι, ως υπεύθυνος της Στρατιωτικής Διοίκησης Θεσσαλονίκης-Αιγαίου, ο Μέρτεν υπήρξε ο άνθρωπος που υπέγραψε τον εγκλεισμό 56.000 θεσσαλονικιών Εβραίων σε γκέτο και τη μεταφορά τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, επέβαλε λύτρα δισεκατομμυρίων στους Ισραηλίτες για να τους απαλλάξει δήθεν από την τύχη των ομοθρήσκων τους, ευθύνεται για αναρίθμητες λεηλασίες και αρπαγές, την καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης κ.ο.κ. Η δίκη του Μέρτεν, από τις 11 Φεβρουαρίου έως τις 5 Μαϊου 1959 στην Αθήνα, και η καταδίκη του σε 25ετή κάθειρξη προκάλεσαν τότε την άμεση επέμβαση της κυβέρνησης, η οποία επιδίωκε εξαρχής την απαλλαγή του. Μία πρώτη νομοθετική ρύθμιση (Ν. 3933, 18/19.2.59) "περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου" θα δεχόταν σε λίγους μήνες, όταν είχε πια καταλαγιάσει ο θόρυβος για τον Μέρτεν, μία εκπληκτική τροποποίηση. Με ευθύνη μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής, πρόθυμης να δει "με κατανόηση" το πρόβλημα, και παρά τις έντονες αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, των ισραηλιτικών κοινοτήτων και του Τύπου, ψηφίστηκε η αμνήστευση των εγκληματιών πολέμου, ακόμη και εκείνων που εξέτιαν ήδη την ποινή τους, δηλαδή του Μέρτεν. Ετσι, το νομοθετικό διάταγμα 4016 της 3/3.11.59 όριζε ότι "αναστέλλεται αυτοδικαίως και χωρίς να απαιτείται απόφασίς τις δικαστηρίου πάσα δίωξις Γερμανών υπηκόων φερομένων ως εγκληματιών πολέμου", καθώς και "η εκτέλεσις πάσης ποινής ή το υπόλοιπον ταύτης". Οταν μάλιστα η εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης προσπάθησε να αποτρέψει την αποφυλάκιση του Μέρτεν, επικαλούμενη την αστική του ευθύνη (ότι δηλαδή έπρεπε να καταβάλει το ποσό των χρημάτων που είχε κλέψει), το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα με τη δικαιολογία ότι η αμνήστευση ψηφίστηκε "διά την προστασίαν ανωτέρων συμφερόντων της χώρας".
Αναχωρώντας με ειδική πτήση της Λουφτχάνσα για τη Γερμανία, όπου σύντομα θα κυκλοφορούσε ελεύθερος, ο Μέρτεν άφηνε πίσω του ένα νόμο που έγινε στα μέτρα του, αλλά στην ουσία αμνήστευε μία και καλή κάθε ναζιστική θηριωδία που διαπράχθηκε ποτέ σε τούτη τη χώρα. Εδινε συγχωροχάρτι ακόμη και στον Αλόις Μπρούνερ, το ναζιστή που οργάνωσε τη μεταφορά 120.000 Εβραίων από την Αυστρία, τη Γαλλία, την Τσεχοσλοβακία και την Ελλάδα στα στρατόπεδα του θανάτου. Ετσι, ο "χαουπτστουρμφίρερ" της ναζιστικής Υπηρεσίας Ασφαλείας (SD), βοηθός και γραμματέας του Αιχμαν, που έφτασε στις 6 Φεβρουαρίου 1943 στη Θεσσαλονίκη επιφορτισμένος με την εκτέλεση της "τελικής λύσης" στην πόλη, μπορεί να παραμένει ήσυχος. Αυτοευνουχισμένο, το ελληνικό κράτος δεν μπορεί να ζητήσει την απολογία του για τη συστηματική εξόντωση της πιο ακμαίας εβραϊκής κοινότητας της χώρας.

Μια διεθνής κοροϊδία;

Το κρησφύγετο του Μπρούνερ στη Δαμασκό είναι γνωστό από το 1982. Τον εντόπισε ο Γάλλος δικηγόρος και κυνηγός εγκληματιών πολέμου Σερζ Κλάρσφελντ. Ο πατέρας του υπήρξε ένα από τα χιλιάδες θύματα του Μπρούνερ. Παρά το γεγονός ότι ο Μπρούνερ έχει καταδικαστεί από γαλλικό δικαστήριο ερήμην σε θάνατο ήδη από το 1954, απαιτήθηκε η προσωπική δραστηριοποίηση του Κλάρσφελντ για να κινηθεί ο μηχανισμός του υπουργείου Δικαιοσύνης. Το 1987 τον ζητά επίσημα από τη Συρία και το υπουργείο Δικαιοσύνης της Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Εκδίδεται πλέον ένταλμα και από την Ιντερπόλ, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Η αδυναμία των διεθνών διωκτικών αρχών να πετύχουν τη σύλληψη του Μπρούνερ, έχει μια απλή εξήγηση: Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του βερολινέζου δημοσιογράφου Μίχελ Λανγκ (Tageszeitung, 12.12.91), ο Μπρούνερ υπήρξε μετά τον πόλεμο μέλος της "Οργάνωσης Γκέλεν". Σχεδόν το σύνολο των ανώτερων αξιωματικών των ναζιστικών μυστικών υπηρεσιών εξασφάλισαν την ατιμωρησία περνώντας σ' αυτή την οργάνωση που συστήθηκε το 1946 με απόφαση των Αμερικανών από τον χιτλερικό στρατηγό Ράινχαρντ Γκέλεν. Το 1955 η οργάνωση μετασχηματίστηκε σε επίσημη υπηρεσία πληροφοριών της Γερμανίας (BND). Ο Μπρούνερ υπήρξε ο έμπιστος του Γκέλεν στη Συρία. Ενδείξεις για τις σχέσεις του Μπρούνερ με το μεταπολεμικό γερμανικό καθεστώς έχουμε και από το γεγονός ότι η γερμανική πρεσβεία στη Δαμασκό του ανανέωσε τουλάχιστον μια φορά το διαβατήριο, με το ψεύτικο όνομα Γκέοργκ Φίσερ.
Εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας, ανέλαβε τον Οκτώβριο του 1988 να εξασφαλίσει την έκδοση του Μπρούνερ από τη Συρία ο τότε αυστριακός πρόεδρος Κουρτ Βαλντχάιμ, παρά το γεγονός ότι είχε ήδη αποκαλυφθεί ο ρόλος του κατά τον πόλεμο, και μάλιστα η δράση του στη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή ευθύνης του Μπρούνερ. Δεν πρέπει λοιπόν να μας κάνει εντύπωση που οι "πιέσεις" του προς το συριακό καθεστώς περιορίστηκαν στην παρασημοφόρηση του προέδρου Ασαντ!

Κοινή ευρωπαϊκή υπόθεση

Στα τέλη του 1991, η υπόθεση δεν μπορεί πλέον να κουκουλωθεί. Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου επισκέπτεται τη Συρία και διαπιστώνει, ανάμεσα σε άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την άρνηση της κυβέρνησης Ασαντ να εκδώσει τον εκζητούμενο εγκληματία. Σχεδόν ομόφωνα συντάσσεται ψήφισμα που καταγγέλλει τη συριακή κυβέρνηση επειδή "παρέχει άσυλο σε γνωσό φασίστα, υπεύθυνο για κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον Αλόις Μπρούνερ, βουλευτή και προσωπικό γραμματέα του Αντολφ Αιχμαν, ο οποίος είναι προσωπικά υπεύθυνος για τη θανάτωση περισσοτέρων από 120.000 Εβραίων από την Αυστρία, τη Γερμανία, τη Σλοβακία και την Ελλάδα, επεδείκνυε δε ιδιαίτερη σκληρότητα προς τους Γάλλους Εβραίους, στέλνοντας στο θάνατο περισσότερα από 200 παιδιά από ορφανοτροφεία. Ο Αλόις Μπρούνερ ζει από το 1955 στη Δαμασκό της Συρίας, υπό την προστασία της συριακής κυβέρνησης και με Σύρους σωματοφύλακες, έχοντας υιοθετήσει το όνομα του Δρ. Georg Fischer, είναι δε γνωστό ότι ζει σε διαμέρισμα στην οδό Haddad αριθ. 7 της Δαμασκού." (Β3-1382/12.9.91) Ο μόνος που αρνήθηκε να στηρίξει το ψήφισμα ήταν βεβαίως ο Λεπέν και η παρέα του.
Ενάμιση χρόνο αργότερα, οι υπουργοί εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης απαντούν στον ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ Σωτήρη Κωστόπουλο ότι το θέμα δεν τους έχει απασχολήσει και ότι "παρόλο που πιστεύεται ότι ο Αλόις Μπρούνερ όντως έζησε με ψευδώνυμο στη Δαμασκό κατά τη διάρκεια των ετών 1950 και μετά, δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη απόδειξη περί αυτού και η συριακή κυβέρνηση εξακολουθεί να διαψεύδει ότι ο Αλόις Μπρούνερ διαμένει στη χώρα της." (23.2.93)
Μέχρι σήμερα, υπό την πίεση των συγγενών και των ομοθρήσκων των θυμάτων, έχουν ζητήσει την έκδοση του Μπρούνερ η Γαλλία, η Αυστρία, η Γερμανία, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ. Η μόνη χώρα που λείπει από τον κατάλογο είναι εκείνη που μετρά τα περισσότερα θύματα, η Ελλάδα. Οπως είδαμε, η γερμανική κυβέρνηση μάλλον έχει λόγους να μην επιθυμεί την πραγματική δίωξη του Μπρούνερ. Στηριγμένη στον απαράδεκτο νόμο του 1959, η ελληνική κυβέρνηση, εκχωρώντας το δικαίωμα δίωξής του στους Γερμανούς, ουσιαστικά αποδέχεται την ατιμωρησία του.      

(Ελευθεροτυπία, 25/1/1997)