Αποκαϊδια ενός "καυτού" ρεπορτάζ
 
 

"Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Αριστερών Φεμινιστριών καταγγέλλει τις εισβολές των πάνοπλων και με πλήρη εξάρτυση αστυνομικών σε βάρος των ολόγυμνων γυναικών"
     ("Αυγή", 2/4/97)

Πέρασαν κάμποσες ημέρες από τότε, αλλά οι εικόνες που παρακολουθήσαμε στο κεντρικό δελτίο του MEGA παραμένουν έντονες στη μνήμη μας: ακολουθούμενοι από την κάμερα του καναλιού, ένοπλοι αστυνομικοί εισβάλλουν σε χώρο όπου εργάζονται πόρνες και ξεκινούν έναν ιδιότυπο "έλεγχο": η εικόνα, σε αργή κίνηση, εμφανίζει γυμνές γυναίκες να προσπαθούν να ντυθούν, ενώ ταυτόχρονα τους ζητείται επιτακτικά να δείξουν στους αστυνομικούς τα χαρτιά τους. Κάποια απ' αυτές, ξένη κατά πάσαν πιθανότητα, καθώς ακούμε ταυτόχρονα τον αστυνομικό να προστάζει "πάσπορτ, πάσπορτ", επιχειρεί να φορέσει βιαστικά το εσώρουχό της. Η κάμερα ζουμάρει τη "λεπτομέρεια". Πρόκειται για το "καυτό" κατά την προσφιλή τηλεοπτική έκφραση σημείο του ρεπορτάζ, γιατί το κανάλι μάς δείχνει αρκετές φορές το στιγμιότυπο (MEGA, 18/3).
Ουδεμία πρωτοτυπία, θα πουν εκείνοι που έχουν πλέον εθιστεί στην οπτική κάλυψη κάθε σχετικού θέματος. Οι ειδήσεις που έχουν έστω και την παραμικρή συνάφεια με την πορνεία παρουσιάζονται από όλα ανεξαιρέτως τα ιδιωτικά κανάλια με πανομοιότυπο τρόπο: ένας συνήθως ηθικολογικός δημοσιογραφικός λόγος συνδυάζεται με την προβολή πορνογραφικού οπτικού υλικού που μετατρέπει σε συστηματικούς ηδονοβλεψίες τους καταναλωτές των βραδινών δελτίων. Την παντοδύναμη συνταγή ακολουθούν και τα πιο "ψύχραιμα" δελτία, εκείνα που συχνά επαίρονται για την αυτοσυγκράτησή τους σε άλλα ζητήματα. ("Είχαμε κι εμείς σκηνές από τη σύλληψη του ανήλικου παραβάτη, αλλά δεν θα σας τις δείξουμε" ή "μην περιμένετε από εμάς τις φρικαλέες σκηνές της κυνομαχίας που παρουσιάζουν οι αιμοδιψείς ανταγωνιστές μας"). Στην περίπτωση που μας απασχολεί εδώ, δύσκολα θα διαπιστώσουμε ουσιαστικές διαφορές μεταξύ "σοβαρών" και μη καναλιών. Κάθε πρόφαση είναι καλή προκειμένου να παρουσιαστεί στη μικρή οθόνη γυμνό και τεμαχισμένο το φτηνό γυναικείο κρέας εισαγωγής που έχει πλημμυρίσει την ελληνική αγορά. Αρκεί να θυμηθούμε την τηλεοπτική παρουσίαση του σκανδάλου του Προμαχώνα, τότε που οι δημοσιογράφοι "αποκάλυπταν" τους αστυνομικούς που εμπορεύονταν "αλλοδαπές" στα σύνορα, αλλά οι συνοδευτικές εικόνες ασχολούνταν με τα ημίγυμνα κορμιά των θυμάτων, αφήνοντας στο απυρόβλητο τους ένστολους προαγωγούς.
 

Αντίσταση

Ευτυχώς, όμως, δεν είναι γενικός ο εθισμός στα τηλεοπτικά ήθη και έθιμα των ημερών μας. Σε πρόσφατη ανακοίνωσή του, το ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Αριστερών Φεμινιστριών εκφράζει την αγανάκτησή του για την καταπάτηση των στοιχειωδέστερων ανθρώπινων δικαιωμάτων από τη συγκεκριμένη εκπομπή του MEGA και καλεί τους αρμόδιους να απαντήσουν στα εξής ερωτήματα:
"Γιατί μέσα σε οίκους ανοχής μπαίνουν άνδρες και όχι γυναίκες αστυνομικοί, αφού είναι αναμενόμενο να βρουν τις εκδιδόμενες γυμνές; Αυτές δεν έχουν ούτε το στοιχειώδες ανθρώπινο δικαίωμα να εμφανίζονται ντυμένες, όπως κυκλοφορούν στο δρόμο, μπροστά σε όσους δεν είναι πελάτες τους; Ρωτάμε, δεύτερον, γιατί συλλαμβάνουν τις παράνομα εργαζόμενες αλλοδαπές στους οίκους ανοχής και δεν συλλαμβάνουν τους Ελληνες πελάτες, οι οποίοι απολαμβάνουν τις παράνομες υπηρεσίες αυτών των γυναικών (...); Ρωτάμε, τρίτον, με ποιο δικαίωμα η κάμερα του όποιου καναλιού ήταν εκεί, ποιος την ειδοποίησε ότι θα γίνουν οι επιχειρήσεις ελέγχου στους οίκους ανοχής, γιατί αυτού και όχι άλλων καναλιών; Υπάρχουν σχέσεις εύνοιας των αστυνομικών υπηρεσιών προς κάποιες ιδιωτικές τηλεοπτικές επιχειρήσεις; Μήπως επειδή το θέμα ήταν σκανδαλοθηρικό, αφού δείχνει τις γυμνές γυναίκες, άξιζε για να αυξήσει τη θεαματικότητα κάποιου καναλιού εις βάρος των δικαιωμάτων των εκδιδόμενων γυναικών, ανεξαρτήτως εθνικότητας και προέλευσης;"
Τελειώνοντας, το κείμενο αναρωτιέται μήπως η όλη επιχείρηση είχε στόχο να προκαλέσει τον εθισμό του τηλεοπτικού κοινού στην παραβίαση των δικαιωμάτων μιας ευάλωτης και εξαθλιωμένης κατηγορίας γυναικών, αποτελούμενης σε μεγάλο βαθμό από μετανάστριες.
Εύλογα τα ερωτήματα και πιστεύουμε ότι πρέπει να απαντηθούν σύντομα από τους αρμόδιους. Πόσο μάλλον που, όπως μας τόνισε η Σίσσυ Βωβού, μέλος του Φόρουμ, "η καταγγελία έχει ήδη κοινοποιηθεί στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης και οι συντάκτριές της ελπίζουν ότι θα το απασχολήσει σοβαρά". Υπάρχει πάντως μία ακόμη πτυχή του προβλήματος που αξίζει να γίνει αντικείμενο συζήτησης: το συγκεκριμένο διπλό (αστυνομικό και τηλεοπτικό) "ντου" επιλέχθηκε από το κανάλι ως οπτικό υλικό κατάλληλο να συνοδεύσει δηλώσεις του εγκληματολόγου Αγγελου Τσιγκρή, που αφορούσαν τα πορίσματα έρευνας με θέμα την εμπορία και σεξουαλική εκμετάλλευση των γυναικών και συγκεκριμένα τη δικαστηριακή καταγραφή των σχετικών εγκλημάτων. Πρόκειται για ανέκδοτη ακόμη έρευνα, η οποία επιχειρεί να προσεγγίσει μερικές από τις σύγχρονες διαστάσεις ενός φαινομένου που μόλις πρόσφατα έχει αρχίσει να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα. Οπως φάνηκε και στο συνέδριο που οργάνωσε τον περασμένο Οκτώβριο ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας με την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στη σημερινή ελληνική κοινωνία ανθούν οι πιο ποικίλες και βάναυσες εκδοχές σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών, μεταναστριών σε ποσοστό 60%, ένα εμπόριο με κέρδη που υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 20 δισεκατομμύρια το χρόνο.
 

Συνωμοσία σιωπής

Μία από τις τρέχουσες έρευνες που επιχειρούν να προσεγγίσουν ορισμένες από τις σημερινές όψεις του φαινομένου είναι αυτή που παρουσίασε ο εγκληματολόγος Τσιγκρής στο δελτίο του MEGA. Σύμφωνα με τα συμπεράσματά της, τα αδικήματα της εμπορίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών συνιστούν μια κατηγορία εγκληματικότητας με ελάχιστη θεατότητα και τεράστιο σκοτεινό αριθμό. Με άλλα λόγια: σπάνια τα εγκλήματα αυτά φτάνουν στην αστυνομία και ακόμη σπανιότερα στο δικαστήριο. (Μέσα σε τρία χρόνια εκδικάστηκαν μόνον 25 σχετικές υποθέσεις). Εκτός αυτού, η αποκάλυψη των αδικημάτων αυτού του τύπου δεν γίνεται ποτέ με καταγγελία του θύματος, καθώς η επαφή των θυμάτων με την αστυνομία θα είχε συνέπειες και για τα ίδια. Τα θύματα δεν καταγγέλλουν τα αδικήματα είτε γιατί βρίσκονται παράνομα στην Ελλάδα, είτε γιατί δεν έχουν άδεια νόμιμης άσκησης του επαγγέλματος της πορνείας, είτε γιατί βρίσκονται σε καθεστώς φόβου και απειλών από το δράστη. Ακόμη: πρόκειται για μια μορφή οργανωμένου εγκλήματος, στο οποίο εμπλέκονται κάποτε και αστυνομικοί, γεγονός που θα μπορούσε να σημαίνει "ότι η μικρή θεατότητα και η υπό-εκπροσώπηση των συγκεκριμένων αδικημάτων στις επίσημες αστυνομικές στατιστικές οφείλονται σε μια 'καλή συνεργασία' των δραστών με ορισμένους αστυνομικούς".
Αυτά είναι ορισμένα από τα συμπεράσματα της έρευνας που (δεν) παρουσιάστηκε στο δελτίο των οκτώμισι πριν από μερικές ημέρες. Αν δεν συγκρατήσατε τίποτε από όλα αυτά, το λάθος δεν είναι δικό σας. Η μοίρα των επιστημονικών ανακοινώσεων στα τηλεοπτικά μαγκαζίνα είναι συνήθως προδιαγεγραμμένη. Καθώς ο άτεγκτος τηλεοπτικός χρόνος δεν σηκώνει και πολλές κουβέντες, ο θεατής οφείλει να βγάλει νόημα από σκόρπιους συλλογισμούς, που κόβονται στη μέση μήπως και τον κουράσουν. Πολύ συχνά όμως τα πράγματα για τον τηλεθεατή γίνονται ακόμη δυσκολότερα. Τα λόγια του "ειδικού" συνοδεύονται από εικόνες που κινούνται ακριβώς στους αντίποδες της λογικής του. Με τον τρόπο αυτό, τα λόγια του ερευνητή ή της ερευνήτριας μετατρέπονται σε πρόσχημα για την προβολή ενός υλικού που, αν δεν υπήρχε το επιστημονικό άλλοθι, θα μπορούσε πολύ εύκολα να χαρακτηριστεί πορνογραφικό.

 

(Ελευθεροτυπία, 5/4/1997)