Η κάρτα έχει τη δική της ιστορία
 
 

"Κυκλοφόρησε από τον ΟΤΕ η τηλεκάρτα που έχει θέμα τον αείμνηστο Αλέκο Παναγούλη"
     (Οι εφημερίδες, 21.3.97)

Οι τηλεκάρτες έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας. Από το 1992 που πρωτοεμφανίστηκε το σύστημα μέχρι σήμερα, τα καρτοτηλέφωνα κατόρθωσαν να εκτοπίσουν κάθε άλλη μορφή εξωοικιακής σταθερής τηλεφωνίας και κάνουν να φαντάζει απόμακρο παρελθόν το τηλέφωνο στο περίπτερο και ο ταλαίπωρος κερματοδέκτης. Και το σημαντικότερο: με τρόπο φιλικό για το χρήστη και απολύτως αξιόπιστο. Η μήπως όχι;
Ενας από τους λόγους αυτής τη μεγάλης επιτυχίας είναι το γεγονός ότι το καρτοτηλέφωνο δίνει στο χρήστη την αίσθηση της απομόνωσης και της ασφάλειας που δεν την είχε ποτέ στο πολυσύχναστο περίπτερο με τον περίεργο -και συνήθως γνωστό- περιπτερά, αλλά ούτε ακόμα και στο σπίτι ή στο γραφείο του. Ειδικά μετά τις αποκαλύψεις του 1989, με τις γενικευμένες παρακολουθήσεις τηλεφώνων και το συναινετικό κουκούλωμα, όσοι επιθυμούν να εξασφαλίσουν το απόρρητο της συνδιάλεξής τους (δηλαδή οι πάντες) στρέφονται στα καρτοτηλέφωνα. Ακόμα και οι απαγωγείς του μεγαλοβιομήχανου δεν εντοπίστηκαν επειδή, κατά την αστυνομία, επικοινωνούσαν μέσω καρτοτηλεφώνων.
Σε έρευνα που πραγματοποίησε ο ΟΤΕ τον Νοέμβριο του 1995, οι χρήστες τηλεφώνου έδωσαν στο καρτοτηλέφωνο 8.6 βαθμούς (με άριστα το 10), ενώ τα τηλέφωνα με μετρητή πήραν 6.5 και οι κερματοδέκτες 6. Μέχρι και ο απελπισμένος άνεργος που είχε σκαρφαλώσει στις σκαλωσιές της Ακρόπολης για να τον προσέξουν οι αρμόδιοι (δηλαδή τα κανάλια), είχε συμπεριλάβει στα βασικά αιτήματά του την τοποθέτηση καρτοτηλέφωνου στη γειτονιά του!

Ο παρατηρητικός κ. Ν.

Το μοναδικό μελανό σημείο της νέας αυτής τεχνολογίας είναι ότι συμβαίνει συχνά να "πέφτουν μονάδες" που δεν αντιστοιχούν σε τηλεφωνήματα. Ελάχιστοι το παρατηρούν κι ακόμα λιγότεροι αναρωτιούνται. Υπάρχει όμως και ο προσεκτικός αναγνώστης μας κ Ν., ο οποίος διαπίστωσε ότι σε δύο διαφορετικές κάρτες μειώθηκαν οι μονάδες χωρίς να κάνει τηλεφώνημα.
Ο κ. Ν. δεν αρκέστηκε στην απλή σκέψη που κάνουμε όλοι, ότι δηλαδή υπάρχει βλάβη στο συγκεκριμένο θάλαμο ή στην κάρτα. Ετυχε να συναντήσει έναν τεχνικό του ΟΤΕ που επισκεύαζε κάποιο καρτοτηλέφωνο και σκέφτηκε να τον ρωτήσει. Ευγενικός ο τεχνικός, προθυμοποιήθηκε να εξυπηρετήσει τον αναγνώστη μας. Πήρε μπροστά του σε κάποια υπηρεσία και διάβασε σε κάποιο συνάδελφό του τα νούμερα των δύο καρτών. Προς μεγάλη έκπληξη του κ. Ν., σε ελάχιστο χρόνο ο τεχνικός είχε την απάντηση: "Εχετε δίκιο, απ' αυτή την κάρτα που γράφει 63 μονάδες έχετε κάνει μόνο δύο αστικά τηλεφωνήματα, μάλιστα τα τηλεφωνήματα τα έχετε κάνει από το κέντρο της Αθήνας."
Για πρώτη φορά ο κ. Ν. πρόσεξε τον αριθμό που είναι γραμμένος πάνω σε κάθε κάρτα: "Ωστε είναι καταγραμμένα όλα τα τηλεφωνήματα που κάνει κάθε κάρτα και μπορείτε με τον αριθμό της να τα βρίσκετε;" Η απάντηση του τεχνικού ήταν καταφατική: "Να πάτε να σας την αλλάξουν. Αυτοί γνωρίζουν πόσα τηλεφωνήματα έχετε κάνει."
Από εκείνη τη στιγμή, ο κ. Ν. έπαψε να ενδιαφέρεται για τις συγκεκριμένες κάρτες. Για πρώτη φορά αντιλήφθηκε ότι πίσω από την απρόσωπη κάρτα κρύβεται ένας ατομικός αριθμός, και ότι κάποια κεντρική υπηρεσία συγκεντρώνει τα στοιχεία της κάθε κάρτας: πόσες κλήσεις έκανε, σε ποια τηλέφωνα και από ποιους θαλάμους! Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει ότι η διασταύρωση αυτών των στοιχείων μπορεί να οδηγήσει τις "υπηρεσίες" σε συμπεράσματα για την προσωπική ζωή, τις επαφές και τη δραστηριότητα του χρήστη.

Ελεγχος υπό όρους

Η αρχική περιέργεια του κ. Ν. έδωσε τη θέση της στη δημοκρατική ευαισθησία. Επρεπε να μάθει περισσότερα για τα όρια του απορρήτου που εξασφαλίζεται ή δεν εξασφαλίζεται από τη νέα μορφή τηλεφωνικής επικοινωνίας. Απευθύνθηκε πρώτα πρώτα στο τοπικό γραφείο του ΟΤΕ, όπου τον "πληροφόρησαν" ότι δεν υπάρχει αρμόδια υπηρεσία ελέγχου τηλεκαρτών. Ο κ. Ν. δεν απογοητεύτηκε. Πήγε στο κεντρικό γραφείο και διηγήθηκε την ιστορία του. Διαπίστωσε τότε - για δεύτερη φορά- ότι υπάρχει αυτή η μέθοδος ελέγχου. Ο υπάλληλος του ζήτησε να κάνει μια αίτηση, για να αντικατασταθούν οι κάρτες του από καινούργιες.
Ομως ο κ. Ν. δεν ήταν πια ικανοποιημένος μόνο με την αντικατάσταση. Επιθυμούσε να μάθει πώς λειτουργεί το σύστημα. Με τα πολλά, κατόρθωσε να φτάσει στην αρμόδια υπηρεσία. Οι υπάλληλοι ήταν πρόθυμοι να ακούσουν τα παράπονά του. Διαπίστωσαν κι αυτοί το σφάλμα στη μια κάρτα, και ήταν έτοιμοι να του την αντικαταστήσουν. Οταν όμως κατάλαβαν ότι ο κ. Ν. τα γνώριζε ήδη όλα από έναν απλό τεχνικό του δρόμου, άλλαξαν συμπεριφορά:
"Ο τεχνικός δεν είναι εξουσιοδοτημένος να λέει στον πελάτη αν έχει φάει η κάρτα μονάδες ή όχι. Αυτά που σας είπε ήταν αυθαίρετα."
Ναι, αλλά κατά διαβολική σύμπτωση, είχε πεί στον κ. Ν. ότι είχε τηλεφωνήσει από ένα θάλαμο του κέντρου. Πώς το ήξερε;
"Κακώς έκανε ο τεχνίτης αυτή την ενέργεια. Επρεπε να σε παραπέμψει σε κάποιο γραφείο."
Εν τοιαύτη περιπτώσει, γιατί ο ΟΤΕ δεν έχει ενημερώσει το κοινό ότι υπάρχει αυτή η υπηρεσία που αντικαθιστά τις κάρτες όταν διαπιστώνει ότι δείχνουν λάθος μονάδες;
"Μα σε ποια υπηρεσία γίνεται παρόμοια ενημέρωση; Σας δίνει ο ΟΣΕ πληροφορίες τι θα κάνετε με τα χαλασμένα εισιτήρια; Αλλά είναι και το άλλο. Αν ο ΟΤΕ έλεγε ότι υπάρχει υπηρεσία ελέγχου και αντικατάστασης, όλοι θα έκαναν τις 80 μονάδες και μετά θα διαμαρτύρονταν ότι η κάρτα είναι χαλασμένη."
Ο κ. Ν. αποφασίζει να μιλήσει ευθέως:
- Καλά όλα αυτά, αλλά με τον έλεγχο δεν τίθεται ένα θέμα παραβίασης ατομικών δικαιωμάτων;
"Δεν το κατάλαβα αυτό, για ξαναπέστο πάλι", λέει εμβρόντητος ο υπάλληλος.
- Απ' ό,τι κατάλαβα εσείς γνωρίζετε όλη την κίνηση της κάρτας. Πού, και από πού τηλεφώνησε ο κάτοχος της τάδε κάρτας.
"Και πού είναι το πρόβλημα; Και από τους λογαριασμούς τηλεφώνου είναι το ίδιο. Ολα τα τηλεφωνικά κέντρα κρατούν αρχεία."
- Ναι, αλλά υποτίθεται ότι η κάρτα είναι απρόσωπη. Ενώ τώρα καταλαβαίνω ότι είναι απολύτως προσωπική και ελέγξιμη.
"Οχι, όχι. Εγώ δεν θα σας πω με ποιον μιλήσατε. Θα σας δώσω μόνο τα τρία πρώτα στοιχεία του τηλεφώνου. Για να δοθεί όλο το νούμερο, πρέπει να δώσουμε στο μηχάνημα αυτό το κλειδί που απαιτεί εισαγγελική παραγγελία."
- Σύμφωνοι, αλλά η δυνατότητα υπάρχει. Ετσι δεν είναι;
"Κοιτάχτε, τώρα κρατάμε αρχεία μόνο για δέκα μέρες. Η μνήμη του υπολογιστή δεν μπορεί να χωρέσει παραπάνω. Κυκλοφορούν εκατοντάδες χιλιάδες κάρτες και είναι αδύνατον να τις παρακολουθεί πέραν των δέκα ημερών."
- Και αν μεγαλώσει η μνήμη του υπολογιστή; Αν προγραμματισθεί επιλεκτικά;

Το συμπέρασμα αυτής της μικρής ιστορίας; Την ίδια ώρα που οι φανατικοί και οι αφελείς αναζητούν μαγικά σημάδια του "Αντίχριστου" στα τυποποιημένα προϊόντα και στις νέες ταυτότητες, ένας άλλος "666" μας χαμογελά από την τσέπη μας. Μόνο που αυτός δεν έχει καμιά σχέση με το θηρίο της Αποκάλυψης. Πρόκειται για μια ακόμη δυνατότητα που προσφέρεται από την τεχνολογία στους "κατέχοντες" για να ελέγχουν τις κινήσεις και τη δραστηριότητα των πολιτών. Η σχετική συζήτηση έχει αρχίσει πριν από λίγα χρόνια στην Ευρώπη, και είναι αλήθεια ότι σε σύγκριση με τις νέες "ηλεκτρονικές κάρτες", που τείνουν να αντικαταστήσουν κάθε είδους δραστηριότητα και συναλλαγή των πολιτών, οι τηλεκάρτες είναι σχετικά "αθώες". Μόνο που όσοι πολίτες τις χρησιμοποιούν, καλό είναι να ξέρουν ότι δεν είναι ούτε απρόσωπες ούτε απόρρητες.

 

(Ελευθεροτυπία, 12/4/1997)